13 Diezelfde dag gingen twee van de leerlingen op weg naar een dorp dat Emmaüs heet en zestig stadie van Jeruzalem verwijderd ligt. 14 Ze spraken met elkaar over alles wat er was voorgevallen. 15 Terwijl ze zo met elkaar in gesprek waren, kwam Jezus zelf naar hen toe en liep met hen mee, 16 maar hun blik werd vertroebeld, zodat ze hem niet herkenden. 17 Hij vroeg hun: ‘Waar loopt u toch over te praten?’ Daarop bleven ze somber gestemd staan. 18 Een van hen, die Kleopas heette, antwoordde: ‘Bent u dan de enige vreemdeling in Jeruzalem die niet weet wat daar deze dagen gebeurd is?’ 19 Jezus vroeg hun: ‘Wat dan?’ Ze antwoordden: ‘Wat er gebeurd is met Jezus uit Nazaret, een machtig profeet in woord en daad in de ogen van God en van het hele volk. 20 Onze hogepriesters en leiders hebben hem ter dood laten veroordelen en laten kruisigen. 21 Wij leefden in de hoop dat hij degene was die Israël zou bevrijden, maar inmiddels is het de derde dag sinds dit alles gebeurd is. 22 Bovendien hebben enkele vrouwen uit ons midden ons in verwarring gebracht. Toen ze vanmorgen vroeg naar het graf gingen, 23 vonden ze zijn lichaam daar niet en ze kwamen zeggen dat er engelen aan hen waren verschenen. De engelen zeiden dat hij leeft. 24 Een paar van ons zijn toen ook naar het graf gegaan en troffen het aan zoals de vrouwen hadden gezegd, maar Jezus zagen ze niet.’ 25 Toen zei hij tegen hen: ‘Hebt u dan zo weinig verstand en bent u zo traag van begrip dat u niet gelooft in alles wat de profeten gezegd hebben? 26 Moest de messias al dat lijden niet ondergaan om zijn glorie binnen te gaan?’ 27 Daarna verklaarde hij hun wat er in al de Schriften over hem geschreven stond, en hij begon bij Mozes en de Profeten.
28 Ze naderden het dorp waarheen ze op weg waren. Jezus deed alsof hij verder wilde reizen. 29 Maar ze drongen er sterk bij hem op aan om dat niet te doen en zeiden: ‘Blijf bij ons, want het is bijna avond en de dag loopt ten einde.’ Hij ging mee het dorp in en bleef bij hen. 30 Toen hij met hen aan tafel aanlag, nam hij het brood, sprak het zegengebed uit, brak het en gaf het hun. 31 Nu werden hun ogen geopend en herkenden ze hem. Maar hij werd onttrokken aan hun blik. 32 Daarop zeiden ze tegen elkaar: ‘Brandde ons hart niet toen hij onderweg met ons sprak en de Schriften voor ons ontsloot?’ 33 Ze stonden op en gingen meteen terug naar Jeruzalem, waar ze de elf en de anderen aantroffen, 34 die tegen hen zeiden: ‘De Heer is werkelijk uit de dood opgewekt en hij is aan Simon verschenen!’ 35 De twee leerlingen vertelden wat er onderweg gebeurd was en hoe hij zich aan hen kenbaar had gemaakt door het breken van het brood.

De Emmaüsgangers I

Die twee uit het evangelie hebben er de brui aan gegeven, rechtsomkeer gemaakt, letterlijk en figuurlijk. Ze hebben Jeruzalem, waar hun idealen aan het kruis werden geslagen, de rug toegekeerd. Ook voor hen hoefde het allemaal niet meer.

Maar toch blijft alles door hun hoofd spoken. Aan een onbekende die toevallig ook de richting van hun geboortedorp uit moest, vertellen ze wat er ginds in de voorbije dagen is gebeurd. Een verhaal in de voltooid verleden tijd. De tijd van toen, van de Profeet, van enthousiasme, maar ook van de grote mislukking.
 Er was nog even wat opschudding geweest, toen een paar vrouwen kwamen leuteren over een verschijning van engelen of zo iets. Je weet hoe vrouwen zijn: veel fantasie en weinig gezond verstand. Dood is dood. Het graf is het einde. Amen en uit. Afgelopen.

Maar het was wel een mooie tijd. Wij voelden ons gelukkig, toen...
En dan valt het gesprek stil. Zwijgend, mijmerend lopen ze verder. Ze worden een beetje week van binnen. Hun ogen zijn vochtig, ze zien alles een beetje troebel. "Hun ogen waren niet bij machte Hem te herkennen", staat er. Wie zo ontmoedigd is, ziet niet meer wat er te zien is. Die is te zeer in zichzelf gekeerd, vol van al wat er door het hoofd woelt. Piekeren en nadenken gaan niet samen.

Dan verbreekt de vreemdeling de stilte, op de manier van een goede vriend: "Denk nu eens even na. Wat jullie daarnet vertelden, dat móést toch gebeuren. Sla er de Schrift op na; herinner je wat die Jezus destijds zelf heeft gezegd: Hij heeft altijd beweerd dat zijn boodschap van heil iets was dat pas doorheen lijden en dood tot volle ontplooiing kon komen. Dát was de donkere tunnel waar Hij doorheen moest om het land van hoop en verlossing te bereiken, het land van zijn Vader. Die ook onze Vader is".

En zo gaat die vreemdeling nog even door. De ex-leerlingen beginnen de wenkbrauwen te fronsen ("Was het niet hartverwarmend zoals Hij onderweg met ons sprak en de Schriften voor ons opende?"). Die woorden roepen herinneringen op. Dat is geen vrouwenkletspraat, maar serieuze taal. De taal van Jezus destijds.

Destijds?

Ze hadden achter alles een dik punt gezet toen ze besloten naar Emmaüs terug te keren. Maar tegen de tijd dat ze daar aankwamen, was dat punt een komma geworden: "Zeg man, loop niet door. Blijf hier slapen. Eerst een stukje eten; en dan nog wat verder praten bij een goeie borrel". Bij een komma is de zin niet ten einde. Ze willen meer horen; die man heeft iets te vertellen.

Emmaüs was het einddoel van hun tocht, terug naar hun geboortegrond, terug naar familie en vrienden, hun beroep weer opnemen, opnieuw het oude vertrouwde leven binnenstappen. Maar het liep anders dan zij zich voorgenomen hadden. Emmaüs werd geen eindpunt maar een keerpunt. Zij maakten opnieuw rechtsomkeer: ditmaal keerden zij Emmaüs de rug toe. Opnieuw het gezicht naar Jeruzalem, opnieuw aanknopen bij de tijd van vóór de dood van Jezus, de tijd van vóór hun eigen dood als leerlingen.

Wij zijn hier getuige van een bekering. En niet toevallig is die te situeren aan de tafel van de Heer.
Aan tafel zitten met de Heer is in het evangelie altijd een belangrijk gebeuren. Denk aan het bruiloftsmaal in Kana; aan het feest voor de teruggekeerde verloren zoon; Jezus die aan tafel ging met tollenaars, farizeeën en zondaars; denk aan de broodvermenigvuldiging; aan het laatste Avondmaal.

Aan tafel laat de Heer zich kennen zoals Hij is.
Toen, tijdens zijn leven; hier in Emmaüs opnieuw: "Eenmaal met hen aan tafel nam Hij het brood, sprak de zegen uit, brak het en gaf het hun". En de Emmaüsgangers herkenden Hem aan het breken van het brood.

Ook wij zijn Emmaüsgangers. Ontgoocheld geraken ook wij wel eens het spoor bijster. Ook voor ons opent Jezus de Schriften; ook óns roept Hij op tot geloof dat boven wanhoop en defaitisme uitstijgt.
Midden onder u staat Hij die gij niet kent. Midden onder ons breekt Hij het brood. Hij wil dat ook wij ons brood, ons leven, zouden delen voor elkaar.
Doe dit om Mij te gedenken.

Herinnering aan Jezus' maaltijd vóódat Hij werd verraden en gekruisigd

Matteüs, 26, 26-30

"Onder de maaltijd nam Jezus brood, sprak de zegen uit, brak het en gaf het aan zijn leerlingen met de woorden: 'Neemt, eet; dit is mijn Lichaam.' Daarna nam Hij de beker en na het spreken van het dankgebed reikte Hij hun die toe met de woorden: 'Drinkt allen hieruit. Want dit is mijn Bloed van het Verbond, dat voor velen vergoten wordt tot vergeving van zonden. Maar ik zeg u: van nu af zal Ik niet meer drinken van wat de wijnstok voortbrengt tot op de dag waarop Ik het met u, nieuw, zal drinken in het Koninkrijk van mijn Vader.' Nadat zij de lofzang gezongen hadden, gingen zij naar de Olijfberg."

Marcus, 14, 22-26

"Onder de maaltijd nam Jezus brood, sprak de zegen uit, brak het en gaf het hun met de woorden: 'Neemt, dit is mijn Lichaam.' Daarna nam Hij de beker en na het spreken van het dankgebed reikte Hij hun die toe en zij dronken allen daaruit. En Hij sprak tot hen: 'Dit is mijn Bloed van het Verbond, dat vergoten wordt voor velen. Voorwaar ik zeg u: Ik zal niet meer drinken van wat de wijnstok voortbrengt tot op de dag waarop Ik het, nieuw, zal drinken in het Koninkrijk van God.' Nadat zij de lofzang gezongen hadden, gingen zij naar de Olijfberg."

Lucas, 22, 15-20

"Hij sprak nu tot hen: 'Vurig heb ik verlangd, eer ik ga lijden, dit paasmaal met u te eten. Want ik zeg U; ik zal het niet meer eten, totdat het zijn vervulling vindt in het Rijk Gods.' Daarop nam Hij een beker, sprak een dankgebed uit en zei: 'Neemt die beker en deelt hem samen. Want ik zeg u: van dit ogenblik af drink ik niet meer van wat de wijnstok voortbrengt, totdat het Rijk Gods is gekomen.' Daarop nam Hij het brood, sprak een dankgebed uit, brak het en gaf het hun met de woorden: 'Dit is mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt; doet dit tot een gedachtenis aan Mij.' Evenzo gaf Hij de beker, na de maaltijd, terwijl Hij sprak: 'Deze beker is het Nieuwe Verbond in mijn Bloed, dat voor u wordt vergoten. (�)' "

De Emmaüsgangers II

Twee mannen spraken met elkaar

De twee mannen spraken met elkaar over alles wat was voorgevallen. Terwijl zij zo aan het praten waren en van gedachten wisselden.
Dat zijn drie verschillende omschrijvingen van praten. Ze besteedden er veel woorden aan. Ze komen er maar niet uit. Zij keren de feiten om en om, maar komen geen stap verder, want ze laten zich leiden door een vooroordeel: een Jezus zonder lijden. Het lijden dat van Jezus "moet", mag van hen juist niet.
Zelf ben ik ook altijd in gesprek, ook als ik alleen ben. In mijn gedachten voer ik - vaak onbewust - gesprekken met medemensen: me verdedigend, me waarmakend, me schamend, me boven hen verheffend, op zoek naar geborgenheid en bevestiging, hen oordelend of veroordelend. Ook ik heb er het druk mee, wanneer ik me daarbij door het onchristelijke vooroordeel laat leiden, dat het lijden niet mag. Zwakheid mag niet. Je mag nooit verliezen. Als ik dat vooroordeel eens zou opgeven, wat zou er dan een stilte zijn in mijn hart.

Jezus kwam zelf op hen toe

Terwijl zij zo aan het praten waren en van gedachten wisselden, kwam Jezus zelf op hen toe en Hij liep met hen mee. Maar hun ogen werden verhinderd Hem te herkennen.
Niet vanwege een vermomming herkennen ze Jezus niet, maar omdat hun hart versluierd is: "En als er nog een sluier ligt over de boodschap die wij verkondigen, dan alleen voor...de ongelovigen, wier geest door de god van deze wereld zozeer is verblind, dat zij de glans niet ontwaren van het evangelie van de heerlijkheid van Christus, die het beeld is van God" (2 Kor 4,3-4). Niemand kan de sluier van onze geest wegnemen tenzij God. De zin van het lijden zien, kan alleen in geloof. En geloof is een verlichting van ons hart van Godswege. Zonder geloof herkennen wij Jezus niet, zien we niets in Jezus. Maar we hebben God nodig om te kunnen geloven. Zo zitten de leerlingen en wij opgesloten in een vicieuze cirkel die alleen dank zij Gods kracht kan worden doorbroken. Als het gebed van een inwendige monoloog overgaat naar een dialoog en God zelf zich meldt, dan is dat een waarachtig Godswonder. Dat kun je niet eisen. Maar je mag je er wel vol vertrouwen voor open stellen.

Wat is dat voor een gesprek dat gij onderweg met elkaar voert?

Hij vroeg hun: "Wat is dat voor een gesprek dat gij onderweg met elkaar voert?" Met een bedrukt gezicht bleven ze staan.
De onvrede stond op hun gezicht te lezen: "een bedrukt gezicht". Dat is een steeds terugkerend gegeven: wanneer wij met elkaar hebben gesproken in een geest die niet van Jezus was, dan laat ons dat ergens onbevredigd en dan staat de onvrede ook ons op het gezicht te lezen. Dus als ik Hem niet zie en niets in Hem zie, zodat mijn ogen "verhinderd" worden Hem te herkennen, dan zie ik er zo vredeloos uit en als ik er zo vredeloos uit zie, dan is het niet mogelijk Hem te zien. Hoe kwam het, dat die twee leerlingen Hem niet konden herkennen? Wat voor beeld hadden zij dan van Jezus, dat zij Hem niet herkenden?

Voorwaar, Ik zeg u: Geen profeet wordt aanvaard in eigen vaderstad

Dat met Jezus de Nazarener, een man die profeet was, machtig in daad en woord in het oog van God en van heel het volk; hoe onze hogepriesters en overheidspersonen Hem hebben overgeleverd om Hem ter dood te laten veroordelen en hoe zij Hem aan het kruis hebben geslagen. En wij leefden in de hoop, dat Hij degene zou zijn die Israël ging verlossen!

Wat is er verkeerd aan hun Jezusbeeld? Was Jezus dan geen profeet: "een man die profeet was." Zeker wel: "Een groot profeet is onder ons opgestaan" (Lc 7,16). Dat zegt het volk over Jezus. Maar als Jezus zelf zich de profetentitel aanmeet, dan is dat om er het oneervolle van te benadrukken: "Voorwaar, Ik zeg u: Geen profeet wordt aanvaard in eigen vaderstad" (Lc 11,47); "Vandaag, morgen en overmorgen moet Ik voorttrekken, want het past niet, dat een profeet buiten Jeruzalem omkomt. Jeruzalem, Jeruzalem, dat de profeten doodt en stenigt die tot u zijn gezonden!" (Lc 13,33-34); "Wie van de profeten zijn door uw vaderen niet vervolgd?" (Hand 7,52).

De profeten verkondigen heil en onheil. Of beter gezegd: in het onheil steekt het heil. Het geluk dat zij verkondigen, zit achter en in het ongeluk. De weg naar het beloofde land loopt door de woestijn. Maar dat was het Godsbeeld van de Emmaüsgangers niet. Dat was heel ongenuanceerd: "machtig in daad en woord, in het oog van God én van heel het volk." Maar toen de onmacht kwam: overgeleverd, ter dood veroordeeld, aan het kruis geslagen, drie dagen in het graf, toen sloeg hun stemming om: van gelukzaligheid naar onbehagen.

De afwijzing van het kruis is de diepste reden van alle onvrede. Wil ik in Jezus en in zijn kerk vooral macht zien, de macht van het getal, van de eenheid, de grote instellingen?
Hoe selectief ben ik in mijn kijk op Hem en op zijn kerk? Mag de kerk er van mij ook zijn in de ontluisterde gestalte van nu?

O onverstandigen, die zo traag van hart zijt in het geloof

Nu sprak Hij tot hen: "O onverstandigen, die zo traag van hart zijt in het geloof aan alles wat de profeten gezegd hebben! Moest de Messias dat alles niet lijden om in zijn glorie binnen te gaan? Beginnend met Mozes verklaarde Hij hun uit al de profeten wat in al de Schriften op Hem betrekking had.

Nu moeten de twee leerlingen gaan luisteren. Dat is de tweede stap in elke ontmoeting met God. De eerste stap: spreken, maar dan wel zó spreken, dat je je ervan bewust bent dat Hij luistert. Daarom is het nodig pauzes te leggen in je gebed om te kunnen merken of Hij iets terugzegt. Maar op het moment van de genade neemt Jezus het initiatief over en is Hij alleen aan het woord; het bidden gaat als vanzelf, moeiteloos. Je hoeft maar te luisteren. Alles komt in een heel ander licht te staan. Je kijkt door de donkere buitenkant van je leven heen naar de lichtende binnenkant. En ook de heilige Schrift gaat je veel meer zeggen. Ineens beginnen de psalmen te spreken. Het lijkt wel of bepaalde zinnen speciaal voor jou zijn bedoeld.

Dan neemt Jezus opnieuw het woord zoals destijds bij zijn twee leerlingen op de weg naar Emmaüs: het duistere lijden wordt de bevrijdende poort naar de glorie van Jezus. En je raakt ervan overtuigd, dat datgene wat nu juist helemaal niet moest, in een andere hogere zin juist wél moest. Een heilig moeten. Passend in een hoger plan van liefde. Op zulk een moment roep je dan samen met de Emmaüsgangers uit:

Brandde ons hart niet in ons, zoals Hij onderweg met ons sprak en ons de Schriften ontsloot?

In zulke momenten worden wij in de brand van Gods liefde getrokken. Nu al, nu wij nog onderweg zijn naar Hem toe. Want Jezus loopt zelf met ons mee op onze levensweg en geeft ons zijn heilige Geest. Door het inwendige getuigenis van de heilige Geest lezen wij in het uitwendige getuigenis van de heilige Schrift ons eigen leven volgens het door God bedoelde plan, zodat wij er van harte ja op kunnen zeggen. Met een brandend hart. Kan ik me zulke momenten herinneren? Twee van zulke momenten zouden al voldoende zijn om er zeker van te zijn, dat Jezus altijd met me meeloopt. Want de lijn die de ene brandende Godservaring met de andere verbindt, is de lijn van Jezus' onzichtbare, maar blijvende gezelschap op mijn aardse levensweg. Zo kan ik mijn geloof vernieuwen in Jezus' belofte: "Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld" (Mt 28,20).
Intussen is het verlangen naar zijn blijvende aanwezigheid in hun hart gelegd. Nog vóórdat zij de genade van Jezus' blijvende gezelschap gaan ontvangen, ontvangen zij eerst het verlangen naar die genade:

Blijf bij ons, want het wordt al avond en de dag loopt ten einde

Zo kwamen ze bij het dorp waar ze heen gingen, maar Hij deed alsof Hij verder moest gaan. Zij drongen bij Hem aan: "Blijf bij ons, want het wordt al avond en de dag loopt ten einde." Toen ging Hij binnen om bij hen te blijven.
Nog onbewust van de diepere reikwijdte van hun vraag, vragen zij Jezus om bij hen te blijven. De woorddienst van zijn verklarend Schriftonderricht doet hen - onbewust - verlangen naar méér, naar wat zal blijken een sacramentele tegenwoordigheid te zijn. Zo gaat het in elke eucharistie tot op de dag van vandaag: de woorddienst maakt ons open voor de dienst van het offer, in de gestalte van het sacrament. Woord én gebaar zal hen bij het geheim van zijn persoon brengen.

Terwijl Hij met hen aanlag nam Hij brood

Terwijl Hij met hen aanlag nam Hij brood, sprak de zegen uit, brak het en reikte het hun toe. Nu gingen hun ogen open en zij herkenden Hem, maar Hij verdween uit hun gezicht.

Het zijn de gebaren die Jezus maakte bij de wonderbare broodvermenigvuldiging en bij het laatste avondmaal: hetzelfde "nemen" van het brood (Lc 9,16; 22,19), hetzelfde "zegenen" (Lc 9,16; 22,19), hetzelfde "breken" (Lc 9,16; 22,19). Die woorden over het lijden van de Messias dat "moet", worden door Jezus met zijn gebaar van broodbreken in een onmiddellijk verband gebracht met zijn levensoffer: "Dit is mijn Lichaam dat voor u gegeven wordt" (Lc 22,19). Wat zijn woorden over de lijdende Messias eerst hadden gezegd, dat wordt door Jezus met zijn gebaar persoonlijk tegenwoordig gesteld. Daaraan herkenden zij Hem. De smadelijke kruisdood, die eerst voor hen een belemmering was om Jezus te herkennen, werd nu voor hen juist het signalement. Het is zoveel als de proef op de som of zij zijn onderricht over de lijdende Messias werkelijk begrepen hadden. Hadden zij die woorden niet begrepen, dan hadden zij Jezus niet herkend aan het breken van het brood, zoals zij Jezus aan het kruis niet konden herkennen als de Messias, omdat zij het onderricht over het lijden "niet begrepen": "die woorden bleven voor hen omsluierd, zodat zij het niet konden vatten" (Lc 9,45; 18,34).

Jezus verdween dus wel uit hun gezicht als lichamelijk waarneembare gestalte, maar Hij bleef bij hen in een sacramentele tegenwoordigheid, dat is op aards-hemelse wijze. Een leven én dood omspannende tegenwoordigheid, een tegenwoordigheid vanachter de dood met een levenskracht die mensen over de dode punten heen zal helpen. Zoals de Emmaüsleerlingen nu aan den lijve ondervonden:

Ze stonden onmiddellijk op en keerden naar Jeruzalem terug

Daar vonden ze de elf met de mensen van hun groep bijeen. Dezen verklaarden: De Heer is werkelijk verrezen, Hij is aan Simon verschenen.