HOME | STUDIEBIJBEL | BIJBELSTUDIES | BIJBELATLAS | BIJBELSEGESCHIEDENIS | NIEUWS

                                                    
                    

DE HEILIGE SCHRIFT - DE BIJBEL 

S

PREDIKER

De vindplaats van materiaal voor Bijbelstudie, geloofstudie, catechese, school, kring, persoonlijk geloof, studie thuis, kerk, club, nieuws, godsdienstonderwijs, zingeving en vooral heel veel mogelijkheden om je Bijbelkennis te vergroten. Blijf niet afhankelijk van anderen maar lees zelf de Bijbel. Investeer in geestelijke rijkdom.


De Studiebijbel is uitermate geschikt om de Bijbel te leren verstaan.

Je kunt een keus maken uit onderstaande tabel voor verdere studie
---- In de linkerkolom kies je een bijbelboek met uitleg
----  Er onder in de linkerkolom commentaren bij een bijbelboek
 In de rechterkolom zie je het kommentaar

 Terug naar de Inleiding van deze serie

BIJBELBOEKEN
met UITLEG
1e lijst in deze kolom
+
DE COMMENTAREN
2e lijst in deze kolom
COMMENTAAR op BIJBELBOEK

Oude Testament

Genesis Exodus Leviticus Numeri Deuteronomium Jozua Richteren Ruth 1 Samuël 2 Samuël 1 Koningen 2 Koningen 1 Kronieken 2 Kronieken Ezra Nehemia Esther Job Psalmen Spreuken Prediker Hooglied Jesaja Jeremia Klaagliederen Ezechiël Daniël Hosea Joël Amos Obadja Jona Micha Nahum Habakuk Zefanja Haggaï Zacharia Maleachi


Nieuwe Testament


Mattheüs Marcus Lukas Johannes Handelingen Romeinen 1 Korinthiërs
2 Korinthiërs
Galaten Efeziërs Filippensen Kolossensen1 Tessalonicensen2 Tessalonicensen 1 Timotheüs 2 Timotheüs Titus Filemon Hebreeën Jakobus 1 Petrus 2 Petrus 1 Johannes 2 Johannes 3 Johannes Judas Openbaring

KIES HIERONDER COMMENTAAR op een
BIJBELBOEK

OT


Genesis

Exodus

Leviticus
 

Numeri

Deuteronomium

Jozua
 
Richteren
 
Ruth
 
1 Samuël

2 Samuël
 
1 Koningen
 
2 Koningen
 
1 Kronieken

2 Kronieken
 

Ezra
 
Nehemia
 
Esther

Job

Psalmen

Spreuken

Prediker

Hooglied


Jesaja


Jeremia


Klaagliederen van Jeremia

Ezechiël

Daniël


Hosea

Joël


Amos


Obadja


Jona


Micha


Nahum


Habakuk

Zefanja

Haggaï

Zacharia

Maleachi

NT

Matthëus


Markus

Lukas

Johannes

Handelingen

Romeinen


1 Korinthiërs


2 Korinthiërs


Galaten

Efeziërs

Filippensen


Kolossensen

1Thessalonicensen

2Thessalonicensen

1 Timothëus

2 Timothëus

Titus

Filemon

Hebrëen

Jakobus

1 Petrus

2 Petrus

1 Johannes

2 Johannes

3 Johannes

 
Judas

Openbaring


PREDIKER
Auteur

De traditionele opvatting schrijft het boek aan Salomo (Heb.: Shlomo) toe. Evenals bij veel andere bijbelboeken, nemen moderne theologen algemeen aan dat het boek uit de periode na de Babylonische ballingschap stamt, terwijl orthodoxe theologen aan een oudere datering vasthouden (970-931 v.Chr.). De schrijver refereert impliciet aan zichzelf als Salomo in hoofdstuk 1:12, hoewel hier ook andere uitleggingen mogelijk zijn.

Het lijkt vrij zeker, dat Salomo dit boek Prediker geschreven heeft. Veel theologen nemen dat tenminste aan. Salomo moet het dan geschreven hebben op hoge leeftijd, toen hij zich weer tot God gekeerd had, na vele jaren van het rechte pad afgeweken te zijn geweest.

 Hij getuigt hierin voor de gehele gemeente zijn oprecht berouw, zijn zondig leven noemt hij ijdelheid der ijdelheden.

 Hij hoopt, dat de mensen dit boek Prediker als voorbeeld zullen nemen voor een vroom en godvruchtig leven.

 Hij betuigt, dat God alles bestuurt naar Zijn wil en dat niets bij toeval gebeurt, zoals de mensen vaak beweren.

 Hij spoort de mensen aan God te dienen en zich te verheugen over alles wat zij uit Gods milde hand ontvangen.

 De Hebreeuwse titel van dit boek is Koheleth, wat komt van Kahal en dat bete- kent vergaderen. Alle mensen zijn van nature als verstrooide schapen, doch God zendt Zijn dienaren uit als herders om ze te verzamelen. Er zijn ook enkele bijbeluitleggers, die menen, dat Koheleth één van de namen van Salomo is.

 Ook veel joodse rabbijnen zijn die mening toegedaan.

De Griekse titel van dit boek is Ecclesiastes, wat betekent Prediker.

Net als de boeken Job en Spreuken hoort Prediker bij de wijsheidsliteratuur.
De naam van het boek Prediker is bedacht door de kerkhervormer Maarten Luther, die ook een bijbelvertaling heeft gemaakt. Hij vertaalde de Hebreeuwse titel van het boek, Kohelet, met 'Prediker'. Het is niet bekend wat Kohelet precies betekent. Waarschijnlijk is het een aanduiding van een bepaalde functie. In het boek Prediker is het in elk geval ook een naam.

Lucht en leegte ? !



Prediker is een interessant bijbelboek. De schrijver durft allerlei lastige vragen aan de orde te stellen. Je hoort hem bijvoorbeeld filosoferen over de grote afstand tussen de mens en God. Net zoals veel mensen nu probeert hij alles wat hij ziet en meemaakt te begrijpen. Maar hij komt er niet uit. De menselijke kennis is niet voldoende. De goddelijke wijsheid achter de dingen is voor mensen niet bereikbaar. De conclusie is dat alles 'lucht en leegte' is


Taalkundige kenmerken (Aramese invloeden en Perzische leenwoorden) maken een datering vóór de vijfde eeuw vrij onwaarschijnlijk. Bovendien is het boek geschreven in een jongere vorm van het Hebreeuws dan de boeken Ezra en Nehemia, en dat betekent dat het na de vierde eeuw voor Christus geschreven moet zijn. Anderzijds kan het boek niet geschreven zijn na 190 voor Christus, want de auteur van de Wijsheid van Jezus Sirach, een boek dat met vrij grote zekerheid tussen 190 en 170 voor Christus gedateerd wordt, maakt er gebruikt van. Meestal aanvaardt men daarom een datering halverwege de 3de eeuw voor Christus. Dat was een tijd waarin heel wat 'wijsheidsleraars' rondtrokken, die leerlingen rond zich verzamelden. Wellicht gaat het boek Prediker op een dergelijke wijsheidsleraar terug.

Inhoud/Thema/Boodschap

Het refrein van het boek wordt gevormd door de woorden 'ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid' (cf. Pr 1,2; 12,8). Het gebruik van dit woord 'ijdel' is een poging om het Hebreeuwse 'hevel' te vertalen. Het woord 'hevel' komt maar weinig voor in de Hebreeuwse Bijbel: ongeveer zeventig maal, waarvan achtendertig keer in Qohelet. Letterlijk betekent het 'damp' of 'wind' (cf. Js 57,13). Qohelet gebruikt het woord om aan te duiden dat de wereld onzinnig in elkaar steekt: de wereld tart alle redelijkheid. De wijsheid slaagt er niet in om de wereld inzichtelijk te maken: hoe meer inzicht een mens nastreeft, hoe meer hij er van overtuigd raakt dat de wereld absurd is. Toch zijn er bepaalde ervaringen die wel zinvol kunnen zijn. In liefde, werk en intellect kan de mens voldoening vinden, zodat zijn bestaan niet volledig zinloos is (cf. Pr 9,7-10).

Relaties met andere bijbelboeken

Een aantal woorden in het boek Prediker vertonen sterke overeenkomst met het Bijbelboek Spreuken.

Invloed

Misschien vanwege het feit dat God er nauwelijks in voorkomt, is het boek Prediker ook onder niet-christenen tamelijk populair. Uitdrukkingen als alles is ijdelheid en er is niets nieuws onder de zon worden in brede kring gebezigd. Ook via de profane literatuur vonden de teksten uit Prediker een breder publiek.
Prediker 1
 Ik ga ervan uit, dat Salomo de schrijver van het boek Prediker is. Dat is m.i. nog steeds het meest voor de hand liggende. Hoe somber Prediker ook klinkt, het zijn toch woorden van wijsheid. We herkennen in het boek de vruchteloosheid van Rom 8. Die vruchteloosheid is een gevolg van de zonde. Maar God zal ook dit gevolg eens wegnemen. Ook daar wijst Prediker op: wie de HERE vreest, ontkomt aan dit alles (7:18).
Voor ons is het wel eens goed om daar op gewezen te worden: veel in deze wereld is leeg, zonder inhoud. Terwijl wij vaak nog zo vast zitten aan het aardse. Maar de wereld gaat eens voorbij. Terwijl wie God vreest blijft tot in eeuwigheid (1 Joh 2:17).

 Prediker 2
 Het kernwoord van Prediker is: ijdelheid. Alles is leeg, zonder inhoud. Lucht en leegte, zegt de Nieuwe Bijbelvertaling. En dat geldt zeker voor het handelen van de mens. Dat is wel het toppunt van leegte. En dat geldt zelfs, wanneer de mens al zwoegend een heel vermogen bij elkaar schraapt. Want in de eerste plaats: je weet niet of je nog tijd krijgt om ervan te genieten (denk aan de rijke dwaas van Luk 12), in de tweede plaats heb je vele jaren, je halve leven, moeten zwoegen en je van alles moeten ontzeggen om zo rijk te worden, en in de derde plaats houden zorgen om je vermogen je constant bezig: je zou het ook zomaar weer kunnen verliezen. De bijbel waarschuwt niet voor niets voor het gevaar van de rijkdom (bv Jak 5). Het slot van dit hoofdstuk is waar het om draait: ook een rijke blijft in alles (!) van God afhankelijk.

 Prediker 3
 De mens is geschapen met de mogelijkheid om over de dingen na te denken. En te proberen er een lijn in te ontdekken: wat is de zin en de samenhang. God heeft de ‘eeuw’ in zijn hart gelegd (vs 11): besef van begin en eind, van oorzaak en gevolg, van geschiedenis. Maar van veel dingen blijft de samenhang voor de mens verborgen. Die samenhang is er wèl: achter alles zit Gods Plan. Geen cirkelgang, zoals het voor mensen soms lijkt. Maar een doelgericht werken. Hij heeft alles voortreffelijk gemaakt op zijn tijd. Ook het oefenen van gerechtigheid, het straffen van alle onrecht, komt wanneer God daarvoor de tijd rijp acht. Wanneer de  mens dat alles dan ook aan God kan overlaten, is er de mogelijkheid om te genieten van het góede (vs 13).

 Prediker 4
 Het is niet goed voor een mens om alleen te zijn. Deze woorden uit Gen 2:18 klinken door in Pred 4:7-12. Daarom is een ‘gemeenschap der heiligen’ ook van zoveel waarde. Door elkaar te steunen is de kans groter om het einddoel te halen. Wanneer je een verre reis moet maken bijvoorbeeld. Of ook wanneer je het leven op aarde ziet als een reis naar de eeuwigheid. En drie staan nog weer sterker dan twee. Uiteindelijk staan we alleen met de HERE sterk. En – ook al wordt dat hier niet direct bedoeld – dat mag je ook op het huwelijk toepassen.
 Opgaan, blinken en verzinken. Dat is het lot van de mens. Ook eer van mensen is maar tijdelijk (vss13-16).

 Prediker 5
 Het thema van Prediker is nog steeds de (schijnbare) zinloosheid van alles. Dat is zijn ervaring. En van die ervaring doet hij verslag. Maar tussen die verslagen in staat ineens een stukje, waarin Prediker een goede raad geeft. Met als doel om die zinloosheid te boven te komen. Die zinloosheid heeft dus niet het laatste woord. Met dat doel wijst Prediker op het belang van geregelde kerkgang (4:17), van het gebed (5:1-2) en het doen van geloften (vss 3-6). Bewaak de deuren van uw mond (vgl. Ps 141).
 In het hierop volgende gedeelte wijst de Prediker op het betrekkelijke en ook het gevaar van rijkdom (zie ook bij hst 2): alle rijkdom gaat een keer teniet. Dus niet oppotten voor later. Maar genieten van het goede wat God geeft.

 Prediker 6
 Hoofdstuk 6 sluit nauw aan bij 5. Genieten van het leven is een kunst. Soms lukt dat een arme beter dan een rijke! (vss 8 en 9). Een belangrijk punt daarbij is, dat de mens zijn plaats weet: als schepsel onder de Schepper (vs 10). Het is God, Die arm of rijk maakt. Hij doet dat in Zijn wijsheid. Voor mensen vaak onnavolgbaar (vs 12). Daarom moet een mens leren om tevreden te zijn, met wat hij heeft (vgl. 1 Tim 6:6-10).

Prediker 7
 Wat is wijs? Daar hoort in elk geval bij, dat je bedenkt, dat je als mens sterfelijk bent (vss 1-6). Feestvieren maakt gauw oppervlakkig, een sterfgeval stemt tot nadenken.
 In de schijnbare zinloosheid van alle dingen, moeten we toch erkennen, dat niets op aarde buiten God omgaat (vss 13-14). Wie wijs is, houdt daar rekening mee. Die wil niet wijzer of rechtvaardiger zijn dan God (vs 16). Die is ook niet zo dwaas, dat hij God vaarwel zegt. Maar die stelt zich bescheiden op. Hier wordt dus niet een soort gulden middenweg gewezen, maar aangespoord om de HERE te ‘vrezen’ (vs 18).
 Dat maakt ook wijs in de omgang met andere mensen. Dan leg je niet op alle slakjes zout (vs 9), maar besef je dat er hier op aarde geen volmaakte mensen zijn. Net zo min als je zelf volmaakt bent (vs 20).

Prediker 8
 Wat gelovige mensen vaak als een moeilijk probleem ervaren, is, dat het goddelozen vaak zoveel béter lijkt te gaan dan gelovigen (vs 10v, 14v). Wat dat betreft lijkt Gods bestuur van alle dingen vaak onlogisch. Is in elk geval voor ons vaak ondoorgrondelijk. Toch wil Prediker vasthouden aan het geloof, dat het de rechtvaardigen uiteindelijk beter vergaat dan de goddeloze (vs 12,13). Dat zal vooral blijken aan het einde van zijn leven! (vgl. Ps 73:17 en 24).

 Prediker 9
 Je kunt duidelijk merken dat Prediker nog een Oud-Testamentisch boekje is. Zo weet prediker niks van wat er na de dood is, zo lijkt het. Eigenlijk kun je zeggen, dat prediker een vrome is die God en zijn wet wel kent, maar de Here Jezus nog niet. Door Jezus is alles anders geworden en zijn sommige heel erg sombere waarnemingen van Prediker ingehaald door het blijde nieuws van wat Jezus Christus voor ons gedaan heeft. Noem eens zo’n achterhaalde waarneming van Prediker uit het stuk van vandaag. Hou zouden we het vandaag zeggen, nu we God in Chrístus kennen?

 Prediker 10
 We hebben om ons heen in de wereld wel de voorbeelden van die dwaze vorsten, overheden en dictators: denk maar aan Irak bijvoorbeeld. Bid je wel eens voor goede overheden zodat alle mensen tot hun recht kunnen komen onder hun bestuur? Ook voor Nederland? Naar welke koning ziet Prediker ten diepste uit in dit bijbelgedeelte? Lees psalm 72...

 Prediker 11
 Zou de durf, waartoe Prediker in vers 1-6 oproept ook te maken hebben met vertrouwen op God zelf in de dingen die je onderneemt? Zegt het ook iets over de manier waarop je de dingen dan aanpakt, ook al kun jij vaak de uitkomst ervan niet bepalen voor de toekomst? Geniet je van je jeugd of heb je dat gedaan? Wat speelt God daar voor rol in, in dat genieten van je fitte en sterke levensjaren?

 Prediker 12
 Wat een prachtige beeldspraak over oud-worden, geen goeie tanden meer hebben, slechte ogen, een hoog wordende stem, een slechte rug enzovoort, vers 1-6. Maar het onderstreept voor Prediker wel de ijdelheid, de zinloosheid van het leven-op-zich, vers 8. Wat vind je nou van Predikers eindconclusie: alles is ijdelheid, niks waard. Stimuleert dat nou wel om God in je leven echt te dienen, vs.13 en 14? Denk nog weer eens na over wat we bij 18 december onder ogen zagen: zonder Christus is dit boekje on-christelijk op het randje af: maar wil Prediker, of beter: wil de Heilige Geest dat juist niet bereiken door dit boekje: dat het hele Oude Testament ópen gaat staan naar Jezus Christus: zónder dat Hij komt is en blijft het leven ten slotte niks waard...!

Lees ook eens verder

Aanvulling : Tips van Prediker


"Draag altijd mooie kleren,
kies een feestelijke geur.
Geniet de dagen van je leven
die God je heeft gegeven!"


Een rapper in de bijbel? Niet echt met een hippe naam (Prediker) maar toch. Ondanks zijn naam is de schrijver wel behoorlijk streetwise (slim en ervaren). Rappers geven je een kijkje in het leven van de straat, dat wat hen dagelijks bezig houdt en wat ze allemaal om zich heen zien gebeuren. Ook Prediker is gericht op wat hij om zich heen ziet. Hij zoekt naar wijsheid, maar heeft daarbij veel vragen. Soms is het poëzie, soms proza, maar altijd zit er vaart in zijn verhaal. Hij zet je aan het denken!

Een paar wijsheden op een rijtje:

"Welk voordeel heeft de mens van alles wat hij moeizaam heeft verworven? Hij jaagt het na en zwoegt ervoor onder de zon, maar alle dagen van zijn leven brengen hem verdriet, alles wat hij onderneemt brengt hem niets dan smart. Zelfs 's nachts vindt hij geen rust. Ook dat is leegte. Het is daarom nog maar het beste voor een mens dat hij zich aan eten en drinken te goed doet en volop geniet van alles wat hij moeizaam heeft verworven. En ook dat, zo heb ik ingezien, is in de hand van God." (2:22-24)

"God heeft alles wat er is de goede plaats in de tijd gegeven, en ook heeft hij de mens inzicht in de tijd gegeven. Toch kan de mens het werk van God niet van begin tot eind doorgronden." (3:11)

"Beter een wijze jongen die van lage afkomst is dan een oude dwaze koning die zijn oren sluit voor goede raad." (4:13)

"Betreed Gods tempel met bescheiden tred (gang). Je kunt er beter heen gaan om te luisteren dan om er het offer van een dwaas te brengen." (4:17)

"Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan. Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven. Het bestaan is leeg en vluchtig en je zwoegt en zwoegt onder de zon, dus geniet op elke dag. Het is het loon dat God je heeft gegeven. Doe wat je hand te doen vindt. Doe het met volle inzet, want er zijn geen daden en gedachten, geen kennis en geen wijsheid in het dodenrijk. Daar ben je altijd naar op weg." (9:7-10)

"Geniet dus, beste vriend, van je jonge jaren, haal je hart op aan de dagen van je jeugd. Volg de wegen die je hart wil gaan, gun je ogen wat ze wensen. En onthoud bij alles wat je doet dat God je aan zijn oordeel onderwerpt." (11:9-10)

"Gedenk daarom je schepper in de dagen van je jeugd – voordat de slechte dagen komen en de jaren naderen waarvan je zegt: In deze jaren vind ik weinig vreugde meer." (12:1)

"Alles wat je hebt gehoord komt hierop neer: heb ontzag voor God en leef zijn geboden na. Dat geldt voor ieder mens, want God oordeelt over elke daad, ook over de verborgen daden, zowel over de goede als de slechte." (12:13,14)
   

 

READ THE BOOK - THE BIBLE CHANGE YOUR LIFE

       

Heer, wees mijn Gids

                                

INFO: DE WEG - DE WAARHEID HET LEVEN FILM

Handige Bijbel

Remember all victims of violence worldwide   

GEBED  LEEFREGEL  BELIJDENIS  

DE WEG | DE WAARHEID HET LEVEN | FILM | AUDIO

CREATOR

HOLYHOME.NL USE NO COOKIES - REPORT DEAD LINKS

Waard om te weten :

Een hartelijk welkom op de site
Deze pagina printen
Sitemap

Wie zoekt zal vinden

FAQ - HELP

Kerk
Zondag
Advent
Kerstfeest
Driekoningen
Vastentijd
Goede Vrijdag
Aswoensdag
Palmzondag
Palmpasen
De stille week
Witte donderdag
Stille zaterdag
Paaswake
Pasen - Paasfeest
Hemelvaartsdag
Pinksteren
Biddag
Dankdag
Avondmaal
Doop
Belijdenis
Oudjaarsdag
Nieuwjaarsdag
Sint Maarten
Sint Nicolaas
Halloween
Hervormingsdag
Dodenherdenking
Bevrijdingsdag
Koningsdag / Koninginnedag
Gebedsweek
Huwelijk
Begrafenis
Vakantie
Recreatie
Feest- en Gedenkdagen
Symbolen van herkenning
 
Leerzame antwoorden op levens- en geloofsvragen


Hebreeën 4:12 zegt: "Want levend en krachtig is het woord van God, en scherper dan een tweesnijdend zwaard: het dringt diep door tot waar ziel en geest, been en merg elkaar raken, en het is in staat de opvattingen en gedachten van het hart te ontleden"Lees eens: Het zwijgen van God

God heeft zoveel liefde voor de wereld, dat Hij Zijn enige Zoon heeft gegeven; zodat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft.
Lees eens:  God's Liefde

Schat onder handbereik


Bemoediging en troost

Bible-people - stories of famous men and women in the Bible
Bible-archaeology - archaeological evidence and the Bible
Bible-art - paintings and artworks of Bible events
Bible-top ten - ways to hell, films, heroes, villains, murders....
Bible-architecture - houses, palaces, fortresses
Women in the BiblE

great women of the Bible

The Life of Jesus Christ - story, paintings, maps

Read more for Study  
Apocrypha, Historic Works
 GELOOF EN LEVEN een
          KLEINE HULP VOOR  ONDERWEG
 

Wie zoekt zal vinden           


www Holyhome.nl

Boeiende Series :

Bijbelvertalingen
Bijbel en Kunst

Bijbels Prentenboek
Biblische Bildern
Encyclopedie
E-books en Pdf
Prachtige Bijbelse Schoolplaten

De Heilige Schrift
Het levende Woord van God
Aan de voeten van Jezus
Onder de Terebint
In de Wijngaard

De Bergrede
Gelijkenissen van Jezus
Oude Schoolplaten
De Zaligsprekingen van Jezus

Goede Vruchten
Geestesgaven

Tijd met Jezus
Film over Jezus
Barmhartigheid

Catechese lessen
Het Onze Vader
De Tien Geboden
Hoop en Verwachting
Bijzondere gebeurtenissen

De Bijbel is boeiend
Bijbelverhalen in beeld
Presentaties en Powerpoints
Bijbelse Onderwerpen

Vrede van God voor jou
Oude bijbel tegels

Informatie over alle kerken in Nederland: Kerkzoeker
 
Bible Study: The Bible alone!
L'étude biblique: Rien que la Bible!
Bibelstudium: Allein die Bibel!  

Materiaal voor het Digibord
Werkbladen Bijbelverhalen Bijbellessen
OT Hebreeuws-Engels
NT Grieks-Engels

Naslagwerken
Belijdenissen
Een rijke bron

Missale Romanum + Afbeeldingen
Stripboek over Jezus
Christelijke Symbolen
Plaatjes Afbeeldingen Clipart
Evangelie op Postzegels

Harmonium Huisorgel
Godsdiensten en Religies
Herinnering aan Kerken

Christian Country Music
Muzikale ontspanning
Software voor Bijbelstudie
Hartverwarmende Klanken
Read and Hear the Holy Bible
 Luisterbijbel

Bijbel voor Slechtzienden Begrippenlijst   -1-   -2-

Meer weten over de Psalmen, gezangen, liturgieën, belijdenisgeschriften: Catechismus, Dordtse Leerregels en veel andere informatie? . Kijk opOnline-bijbel.nl
         
  (
What's good, use it)