13 En het Pascha der Joden was nabij en Jezus ging op naar Jeruzalem. 14 En Hij vond in de tempel de verkopers van runderen en schapen en duiven, en de wisselaars, die daar zaten. 15 En Hij maakte een zweep van touw en dreef allen uit de tempel, de schapen en de runderen; en het geld van de wisselaars wierp Hij op de grond en hun tafels keerde Hij om. 16 En tot de duivenverkopers zeide Hij: Neemt dit alles hier vandaan, maakt het huis mijns Vaders niet tot een verkoophuis. 17 En zijn discipelen herinnerden zich, dat er geschreven is: De ijver voor uw huis zal Mij verteren. 18 De Joden dan antwoordden en zeiden tot Hem: Welk teken toont Gij ons, dat Gij dit moogt doen? 19 Jezus antwoordde en zeide tot hen: Breekt deze tempel af en binnen drie dagen zal Ik hem doen herrijzen. 20 De Joden dan zeiden: Zesenveertig jaren is over deze tempel gebouwd en Gij zult hem binnen drie dagen doen herrijzen? 21 Maar Hij sprak van de tempel zijns lichaams. 22 Toen Hij dan opgewekt was uit de doden, herinnerden zijn discipelen zich, dat Hij dit gezegd had, en zij geloofden de Schrift en het woord, dat Jezus gesproken had.

De gang van zaken bij de tempel

Naast de gewone bezoekers van de tempel, waren er anderen die met een duidelijke reden kwamen. De een kwam om een offer te brengen, de ander om te bidden, terwijl de volgende ook meteen zijn bijdrage voor de dienst des Heren kwam brengen. Voor al deze mensen moet het een bijzondere ervaring geweest zijn, dat zij zo dicht bij God aanwezig waren. Zij wisten, dat zij op heilige grond stonden, omdat God Zelf daar woonde. Het hele tempelterrein was heilige grond, gewijd aan de aanwezigheid van God en aan de dienst van God. Daarom moest dit ook op een bijzondere wijze gestalte gegeven worden. 

De bezoekers van de tempel die een offer kwamen brengen, konden onmogelijk van huis een rund of schaap meenemen. Stel u voor, dat iemand uit Galilea naar de tempel in Jeruzalem, Judea kwam om een offer te brengen en de hele weg een schaap met zich mee liet lopen. Offerdieren moesten verkocht worden. Je kon moeilijk 100 kilometer komen lopen met een koe of een schaap achter je aan. Dat kon niet en dat hoefde ook niet. Bij de tempel waren handelaren die deze dieren verkochten. Van hen kocht je het dier dat je wilde offeren en dit bracht je naar de tempel.

Bezoekers van de tempel die hun jaarlijkse bijdrage kwamen betalen, hadden vaak niet de juiste muntsoort. Zoals wij in Zwitserland of Amerika niet met euro ‘s kunnen betalen, zo konden Joden uit Rome (of andere landen) hun bijdrage aan de tempel niet met de Romeinse munt (nota bene met het beeld van de keizer er op!) betalen. Daarom moest dit geld gewisseld worden. Ook dit kon bij de tempel gebeuren en ook dit was niet verkeerd. Vreemde valuta van Joden die uit andere landen naar Jeruzalem gekomen waren moest omgewisseld worden in de munt van de voorgeschreven tempelbelasting.

Wat wel verkeerd was, was dat de handelaren hun plekje buiten de tempelvoorhof verwisseld hadden voor een plekje in de voorhof. Zij leken zichzelf te beschouwen als ook in de heilige dienst te staan en daarom ook hun werk te mogen verrichten binnen de muren van de voorhof. Handel bij de tempel was absoluut noodzakelijk. Het ging hier echter niet om handel bij de tempel, maar handel in de tempel, dat is op het tempelterrein: de voorhof van de heidenen. De gezagsdragers, priesters en Sanhedrin hadden dit toegestaan. Nu was de tempel niet langer een plaats waar gebeden en geofferd werd, maar waar ook handel gedreven werd. Tegen de handel op deze plaats kwam de Here Jezus in opstand. Hij kwam niet in opstand tegen de handel, maar tegen de handel op het tempelterrein. Deze mensen behoorden hun werk buiten het tempelterrein te doen.

Deze handel was toegestaan op de pleinen en de andere plaatsen bij de tempel (dus buiten de tempelmuren). De handel was echter verplaatst naar het terrein binnen de muren. Waar de ene mens stond te bidden, stond de andere mens een rund te kopen of te verkopen. De waardigheid en de heiligheid van de tempel als woonplaats van God en plaats van gebed voor de mensen werd aangetast. Het was absoluut nodig dat er ten behoeve van de tempel handel gedreven werd. Het mocht echter niet op deze plaats.

Het derde dat er gebeurde was het feit, dat mensen die van buiten de ene kant van het tempelterrein naar een plaats buiten de andere kant van het tempelterrein moesten, niet de eerbied in acht namen om even om te lopen, maar gewoon over het tempelterrein liepen. Als zij van de stad naar de Olijfberg of omgekeerd moesten, was de snelste route via het tempelplein. Dat deden zij dan ook! Zij gebruikten het tempelterrein als doorgangsweg, als sluiproute (Marcus 11:16). Zo liepen zij hier soms met allerlei bagage te zeulen. Ze waren op het tempelterrein, maar niet om er te bidden, maar omdat het de kortste weg was.

De overheid moet geweten hebben, dat de door de Here Jezus uitgevoerde reiniging terecht was. Het is namelijk opmerkelijk, dat de levitische tempelwacht niet in actie kwam om de Here Jezus te beletten bij Zijn reinigingswerkzaamheden.

Jezus veroordeelde de gebruikers

De Heer verklaarde Zijn daden door te wijzen op het feit, dat de tempel bedoeld is als gebedshuis voor alle volken. De profeet Jesaja had aangekondigd, dat in het komende Messiaanse vrederijk een gebedshuis zou zijn niet alleen voor het volk Israël, maar voor alle volken. “En de vreemdelingen die zich bij de HERE aansloten om Hem te dienen, en om de Naam des HEREN lief te hebben, om Hem tot knechten te zijn, allen die de sabbat onderhouden, zodat zij hem niet ontheiligen, en die vasthouden aan mijn verbond: hen zal Ik brengen naar mijn heilige berg en Ik zal hun vreugde bereiden in mijn bedehuis; hun brandoffers en hun slachtoffers zullen welgevallig zijn op mijn altaar, want mijn huis zal een bedehuis heten voor alle volken.” (Jesaja 56:6,7)

In dit verband moeten wij ook letten op een bepaalde profetie van Zacharia. De profeet Zacharia had van het Messiaanse vrederijk en van de tempel in die tijd geprofeteerd: “En er zal te dien dage geen Kanaäniet meer zijn in het huis van de HERE der heerscharen.” (Zacharia 14:21)

In onze vertaling staat, dat er in de eindtijd, dat is in de Messiaanse tijd, in de tempel geen Kanaäniet meer zal zijn. Het woord “Kanaäniet” is het woord dat letterlijk door Zacharia gebruikt wordt. Opmerkelijk is het echter, dat het door de joden vaak als “handelaar” vertaald wordt. Het waren namelijk vaak de Kanaänieten die dit soort handel dreven. Deze mensen zaten er alleen maar om handel te drijven en geld te verdienen, zoals de Arabieren in onze tijd ook graag allerlei Joodse souvenirs verkopen. Handel is handel. Maar zij dienen de God van de Joden niet. Zo waren in de tijd van de Bijbel de ongelovige Kanaänieten degenen die handel dreven in of bij de tempel. In feite verontreinigden zij als ongelovigen de dienst van God. In Nehemia 13:16-21 zien wij al een vergelijkbare situatie. Ook daar blijkt, dat het gaat om niet-joodse handelaren, die nota bene op sabbath hun waren aan de man brengen!

Realiseer u hierbij, dat de joden van nature geen handelaren zijn. Van oudsher hielden zij zich bezig met landbouw en veeteelt. Als gevolg van de antisemitische bepalingen konden zij, nadat zij uit hun land verdreven waren, hun eigen beroep niet meer uitoefenen en werden zij gedwongen in de handel te gaan.

Waarschijnlijk heeft het gebruikte woord beide betekenissen en deelt Zacharia ons mee, dat in het komende Messiaanse rijk er geen kooplieden meer zullen zitten in de tempel en dat er dan ook geen Kanaänieten meer in de tempel zullen zijn.

Geen heidense handelaren meer

In de tijd van het Messiaanse vrederijk zullen er geen handelaren meer in het huis des Heren gevonden worden. Terwijl er in vroeger tijden Gibeonieten (Kanaänieten!) in de tabernakel en in de tempel waren als waterdragers en houthakkers (zie Jozua 9), zal dat in het vrederijk niet meer het geval zijn. Uit de niet-joodse volken zullen er mensen zijn die met vreugde het geringste werk ten behoeve van de priesters en ten behoeve van de dienst van God gaan doen.

Jesaja kondigt dit aan: “En zij (de niet-joden) zullen al uw broeders brengen uit alle volken als een offer voor de HERE; op paarden en op wagens, op draagstoelen; op muildieren en op snelle kamelen, naar mijn heilige berg, naar Jeruzalem, zegt de HERE, zoals de Israëlieten het offer in rein vaatwerk naar het huis des HEREN brengen. En ook uit hen zal Ik er nemen tot priesters, tot Levieten, zegt de HERE.” (Jesaja 66:20,21) Jesaja zegt, dat God mensen zal nemen uit de niet-joden, die voor Hem bepaald werk in de toekomstige tempel zullen mogen verrichten. Zoals de Gibeonieten in de tempel mochten assisteren, zo zullen er opnieuw assistenten zijn uit de volkeren. Wat een eer zal het zijn, om als niet-jood dit prachtige werk voor God te mogen verrichten. Zoals er in onze tijd ook uit ons land jongens en meisjes zijn die als niet-joden een bepaalde tijd in een kibboets of in het Israëlische leger dienst doen om het volk van God terzijde te staan en dit als een hoge eer beschouwen, zo zal dit blijkbaar in het vrederijk op veel hoger niveau eveneens geschieden. Het zal dan zo’n hoge eer zijn om dit werk voor God te mogen verrichten, dat rabbijn Redak verwacht, dat het de aanzienlijken uit de volken zullen zijn, die dit werk gaan doen.

Wij zijn er sterk van overtuigd, dat wij aan de vooravond staan van de algehele terugkeer van de Israëlieten, de herbouw van de tempel en de wederkomst van de Here Jezus als Koning in het Messiaanse vrederijk. De Talmoed is ervan overtuigd, dat dit rijk zal komen als er 6000 jaar van de geschiedenis van de aarde verstreken is. De Talmoed zegt zelfs, dat vóór dat dat moment aanbreekt, de aardbodem van het land Israël weer gecultiveerd zal zijn. In onze tijd zien wij, dat dit voor een groot deel gebeurd is. Spoedig zullen, zoals de Bijbel zegt, de volkeren gaan meewerken om de ontheemde joden vanuit de gehele wereld naar Israël te brengen.

Alle vier de evangeliën verhalen de tempelreiniging

Alleen Johannes plaatst die als een ouverture bij het begin van Jezus’ leven. Het is voor hem als een soort samenvatting van heel het conflict tussen Jezus en de ‘joden’. Voor de evangelisten is de tempelreiniging een van de aanleidingen voor Jezus’ arrestatie en executie. Want het was een provocerende profetische daad met politieke consequenties.

De tempel was voor de joden, en ook voor Jezus, het hart van Jeruzalem en de heiligste plaats van hun leven. Maar die ‘heiligheid’ werd besmeurd en verontreinigd door allerlei misbruiken en gesjacher. Daar gaat Jezus heftig tegen tekeer. Eigenlijk gaat het om de tempelplein-reiniging. Want de scène speelt zich af op het tempelplein, het zgn. voorhof van de heidenen, een grote binnenplaats. Jezus’ optreden is een kritiek op de corrupte tempelpraktijk. De eigenlijke plaats van de cultus komt niet ter sprake. Wel de heiligheid van het hele tempelcomplex en wat daar allemaal rond gebeurde en dat alles behalve ‘heilig’ was. Er hing waarachtig geen ‘geur van heiligheid’ op het tempelplein! We zien een woedende Jezus. Hij maakt een zweep van touwen en ranselt iedereen van het tempelplein weg. Ook runderen en schapen. De tafels van de geldwisselaars schopt hij met geld en al omver. Hij schreeuwt: ”maak van het huis van mijn Vader geen markt”; geen rovershol, zegt Marcus.

Wat Jezus doet is een profetische shockerende daad. Het hele geld-gedoe rond de godsdienst is hem een doorn in het oog. De tempelpriesters en functionarissen waren de machtige rijke heren. De priesterklasse van de Saduceën waren de architecten en aannemers die zich rijk maakten aan de herbouw en uitbreiding van de herodiaanse tempel die in 20 voor Christus begon en 46 jaar duurde. De farizeeën hadden de veestapels en de fruitplantages in bezit. De mensen moesten dieren en vruchten offeren en tempelbelasting betalen . Het heidense geld mocht de tempel niet binnen en kon niet dienen voor de eredienst, het moest daarom gewisseld worden. De wisselaars deden daar goede zaakjes mee. Niet alleen door de Romeinen maar ook door de tempelbedienaars werd het volk flink uitgezogen. De tempel was verworden tot een centrum van politiek, wetgeving en belastingen.

De hoge raad, het sanhedrin, zetelde in de tempel. De tempel was een politieburcht. De tempelheren hadden het hele maatschappelijk leven in handen. Bovendien waren ze mèt de commercanten pro-Romeins. Dit alles maakt dat in de ogen van het moe getergde volk Jezus’ daad een gewaagd en gedurfd provocerend optreden was. Een niet te miskennen protest tegen het misbruik van de tempel als ‘huis van gebed’ en tegen de schandelijke uitbuiting van arme machteloze gelovigen. Het officiële establishment voelt zich tot en met bedreigd. Voor het gewone volk wordt Jezus een populaire volksheld die messiaanse verwachtingen van bevrijding losslaat. Vooral bevrijding van het drukkende Romeinse juk.

De verschrikte overheid roept dan ook Jezus ter verantwoording. Dan spreekt Jezus het mysterieuze woord over de afgebroken tempel die in drie dagen zal herrijzen. Hij stelt het teken van zijn verrijzenis in het vooruitzicht als bewijs dat hij zo mocht optreden. Door zijn verrijzenis zal Jezus de ‘tempel Gods’worden. Maar deze verantwoording wordt hem natuurlijk niet in dank afgenomen. Voor de overheid is dit groteske grootspraak, ja, godslasterlijke taal die leidt tot vijandschap en haat.

Dit optreden van Jezus kunnen we zien als een voorafspiegeling van de afstand van de eerste christenen t.o.v.de tempel. Voor hen was de tempel de gelovige gemeenschap waarvan ieder lid als een ‘steen’ is en Jezus de ‘hoeksteen’ of het sluitstuk van dit menselijk bouwwerk. Deze levende tempel van de ware eredienst, van geloof gebed en liefde zonder offers van geld of dieren. De tempel van de joden is voor de christenen de kerk geworden. Dit evangelie actualiseren betekent dan ook voor ons, christenen: ‘kerkreiniging’.

Wie aan ‘kerkreiniging’ doet en op vandaag in navolging van de profeet Jezus de rijkdom, de praal en pracht, het machtsmisbruik, de miskenning van gelovigen, vooral vrouwen, het financiële winstbejag, het gesjoemel van sommige kerkleiders durft aan te klagen, zal de consequenties moeten dragen.

 Dit evangelie is een oproep om vrijmoedig te spreken en moedig op te treden in de kerk. Een appèl voor echtheid, zuiverheid en sereniteit. Een aanmaning tot dienende inzet om de ware levende God van de verrezen Heer Jezus te eren en om zelf  ‘tempel van de heilig Geest van liefde’ te worden. Gelukkig zijn er dergelijke ‘kerkreinigers’ midden onder ons. Ze blijven volhouden ondanks tegenkanting. Ze herinneren de kerk eraan dat ze, zoals ze zelf zegt: ‘semper reformanda’ moet zijn, voortdurend in staat van hervorming. In de veertiende eeuw was het zelfs een simpele vrouw, de dominikanes Catharina van Siëna, die vanuit haar mystieke bewogenheid  onverpoosd en onverbloemd ‘kerkreinigend’ optrad. Ze wordt genoemd ‘de vrouw die niet zweeg in de kerk’. Zij is de enige vrouw die ooit op bevel van de paus het kardinalencollege toesprak. Met succes! Vanuit haar intens grote liefde voor de kerk als ‘heilige plaats’ van Gods aanwezigheid kon zij, zoals Jezus, woedende kritiek uitbrengen. Ook op paus en kardinalen. Haar woede was een ‘heilige” verontwaardiging. De kerk heeft Catharina goed begrepen. Ze werd heilig verklaard en tot kerklerares verheven. Omwille van haar ‘kerkreiniging’. Het is niet aan iedereen gegeven!