Nu dan, o Israël, hoor ...

Een groot deel van het boek Deuteronomium wordt gevormd door de grote en indrukwekkende afscheidsrede van Mozes. De Israëlieten naderen het einddoel van de reis. Het land aan de oostkant van de Jordaan is al veroverd. En nu staat het volk op het punt (Num. 21 : 21 -22 : 1) het eigenlijke land Kanaan binnen te trekken. Maar Mozes zal die intocht in het beloofde land niet mogen meemaken, hoe vurig hij dat ook wenst. De HERE trekt niemand voor: bij Hem is "geen aanzien des persoons". Als leider van het volk is Mozes (Num. 20: 2-13) ongehoorzaam geweest aan wat God had gezegd. Dan komt ook (Deut. 1 : 37, 3 : 23-28) voor Hem de straf: hij mag het volk het land niet binnenleiden. Hij (Deut. 34 : 1-4) mag het alleen vanuit de verte zien: daarna zal hij sterven.

De afscheidsrede van Mozes

Maar voordat hij sterft houdt de oude leidsman zijn afscheidsrede. Zijn hart is vol zorg over dit volk. Wat is het vaak in opstand gekomen tegen God en heeft het geweigerd te luisteren naar de geboden (Ex. 32 : 30-34) van de HERE. Wat heeft hij vaak moeten pleiten voor het volk, als (Ex. 33 : 12-23) het weer had gezondigd. (Num. 14: 11-19) Daarom spreekt hij ze voor het laatst toe. Indringend bindt hij ze op het hart toch te blijven luisteren naar het woord van God en Hem oprecht te dienen. De kern van wat hij zegt vind je in hfdst. 4 : 1

"Nu dan, o Israël, hoor de inzettingen en de verordeningen die ik u leer na te komen, opdat gij leeft en opdat gij het land binnengaat en in bezit neemt dat de HERE, de God uwer vaderen u geven zal."

Israëls unieke positie

Als het volk Israël eenmaal woont in Kanaan zal het er steeds aan moeten denken dat het een uitzonderingspositie inneemt tussen alle andere volken: ze zijn het volk van God. God heeft dit volk uitgekozen om Hem te dienen. Hij heeft het afgezonderd van alle andere vol- ken en gebiedt nu zijn volk Hem alleen te dienen. Hij vertelt het ook, hoe het dat moet doen. Daarom heeft de HERE dit volk uitzonderlij- ke wetten gegeven.

De heidenvolken die geconfronteerd worden met deze wetten zullen moeten erkennen: "Waarlijk, dit grote volk is een wijze en verstandige (Deut. 4 : 6-8) natie. Immers welk groot volk is er, waaraan de goden zó nabij zijn als de HERE, onze God, telkens als wij tot Hem roepen? En welk groot volk is er, dat inzettingen en verordeningen heeft zo rechtvaardig, als heel deze wet, die ik u heden voorleg?"

Israël moet blijven erkennen dat het zijn voorrechten en zijn wetten alleen te danken heeft aan de HERE. Die heeft alleen met dit volk zijn verbond opgericht. Voor allen hoorbaar heeft Hij de wet van het (Ex. 20) verbond afgekondigd vanaf de berg Horeb (de Sinaï). Aan dat verbond blijft de HERE trouw. Zijn beloften zijn betrouw- baar. Maar dan stelt Hij ook zijn eisen: Israël moet ook trouw blijven aan Hem.

Vertel het de kinderen

Mozes ziet in profetisch vergezicht dit volk leven in Kanaan, omringd door heidenvolken die de afgoden dienen. Zijn gedachten gaan verder. Er komen andere generaties. Hij denkt aan de jeugd van de kerk. Die moet het straks hebben "van horen zeggen". Zij hebben zelf de stem van de HERE bij de Horeb niet geboord. Ze hebben de wonderlijke zorg van de HERE voor dit volk niet meegemaakt.

Daarom moeten de ouders de dingen die ze met eigen ogen hebben gezien en alles wat ze hebben gehoord, toen ze bij de Horeb stonden, hun kinderen en kleinkinderen inprenten (vs. 9 en 10).

Daar bij de Horeb was de gemeente van toen vergaderd, de kerk van het Oude Verbond. Dáár heeft de HERE " Jakob zijn woorden (Ps. 147: 19,20) bekend gemaakt, Israël zijn inzettingen en verordeningen. Aldus heeft Hij aan geen enkel volk gedaan en zijn verordeningen kennen zij niet", zingt de psalmdichter. Dat is de verkiezende liefde van God. Een verkiezing van een volk dat zeker niet beter was dan welk ander volk ook.

Zal dat volk die liefde van God blijvend beantwoorden? Zal het tot in geslachten alleen de HERE blijven liefhebben en dienen? Mozes roept in herinnering wat er gebeurde bij de berg Horeb. Hij weet welk een groot gevaar dit volk in Kanaan zal bedreigen: de dienst van de afgoden!

Luisteren naar wat de HERE zegt

Daarom legt Mozes op één ding bijzondere nadruk: de HERE heeft toen tot hen gesproken, zij hebben zijn stem gehoord. Maar ze hebben geen gedaante of wat ook gezien. (vs. 12). Ze hebben wel twee

stenen platen gezien, waarop de HERE Zelf zijn verbondswet had geschreven (vs. 13, 14). Die wet moeten ze houden, ook in Kanaan. En ze moeten blijven luisteren naar wat de HERE had gezegd. Dat is alles in scherpe tegenstelling tot de manier waarop de heiden- volken hun goden dienen: goden van goud, of zilver, hout of steen. "Gesneden beelden" -gebeeldhouwde goden. Stomme afgoden: ze hebben een "mond", maar spreken niet, ze hebben "ogen", maar ze (Ps. 115: 4-7) zien niet, zegt psalm 115.

Geen zelf-bedachte dienst van God

Dringend waarschuwt Mozes: neem die afgodendienst niet over. Maak geen gebeeldhouwde gedaanten van welk schepsel ook, om die te vereren of te aanbidden (vs. 15-19). Je vindt in wat Mozes hier zegt een duidelijke zinspeling op het tweede gebod van de wet van de (Ex. 20 : 4-6) HERE: geen eigenwillige, zelfbedachte dienst van God! Heid. Cal. zond. 35 Mozes waarschuwt ook voor een andere soort van afgodendienst. Al in het scheppingsbericht in Genesis 1 is duidelijk gezegd: de zon, de maan, de sterren zijn slechts schepselen. Maar de heidenen aanbidden die hemellichamen als "goden". Weer een aanbidding en verering van wat men zien kan.

Maar de kerk van de HERE moet leven bij het Woord. (Hebr. 1 : 1) Israël heeft een God die spreekt. Hij spreekt door zijn profeten. (Hebr. 4: 12) Straks zal Hij spreken door zijn Zoon. Het Woord van God is vol kracht, scherper dan "een tweesnijdend zwaard". Als God spreekt gebeurt er wat. Dat woord maakt geschiedenis. Dat Woord moeten de kinderen en kleinkinderen bewaren. Dat is de levensvoorwaarde voor het volk van God. Alleen daardoor zal de kerk van Christus kunnen leven, ook tijdens het Oude Verbond.

De HERE vraagt gehoorzaamheid

In het vervolg van het hoofdstuk wijst Mozes nogmaals op de grote voorrechten die het volk Israël gekregen heeft boven alle andere volken (vs. 30-40). Maar eerst wijst hij op een ander voorrecht dat Israël ontvangt boven Mozes zelf . Zij mogen Kanaan binnentrekken, hij niet, zelfs hij niet! (vs. 21, 22). Zo streng straft de HERE ongehoorzaamheid.

Daarom Mozes' herhaalde waarschuwing: blijf de HERE dienen, zó als Hij het Zelf heeft bepaald. Wees nooit "wijzer" dan Hij, dien Hem nooit op een zelf uitgedachte manier (vs. 23). Als het nageslacht dat wél doet, de kinderen en de kleinkinderen. ..weet wel wat ze dan zaloverkomen. De HERE is een "naijverig", een jaloers God: Hij duldt niemand anders naast Zich! Hij kan het niet verdragen dat zijn liefde wordt versmaad en zijn verbond wordt veracht. Dat krenkt Hem; dan is Hij een "verterend vuur" (vs. 24, 25).

Israël moet het goed weten: het mag Kanaan binnentrekken, ondanks alle zonden die ze hebben bedreven. Zo oneindig goed is God. Hij houdt zijn beloften. Maar ze zullen alleen in het land mogen blijven, het als erfdeel blijvend mogen bezitten, als zij van hun kant het verbond ook houden en de HERE blijven dienen. Hém dienen door te horen naar zijn boodschap.

De Israëlieten zullen het "recht" op het land verspelen als ze ooit, zij of hun nageslacht, de HERE verlaten en andere goden gaan dienen. Dan zal er niets anders overblijven dan: weg uit Kanaan, weggevoerd worden naar een vreemd land in ballingschap. Dan zullen ze verstrooid worden onder de volken en slechts met weinigen overblijven. Dat heeft Mozes, geleid door de Geest van God, profetisch gezien en voorzegd (vs. 26-28).

En helaas, zó is het gegaan. Israël hééft de afgoden gediend. Zoals (Hos. 1-3) een vrouw haar wettige man verlaat om het met een ander te houden, zo heeft Israël geestelijke hoererij gepleegd. Het aanbad "vreemde goden" en verliet de HERE en verbrak het verbond. En hoe is dat begonnen? Deze zonden tegen het eerste gebod van de wet (het dienen van andere goden) werd voorafgegaan door de zonde tegen het tweede (1 Kon. 12 : 25-32) gebod (eigenwillig de HERE dienen): zien in plaats van luisteren (de kalverdienst van Jerobeam). Het begon met de HERE te dienen op de manier van de afgodendienst. Dat leidde tot de afgodendienst zelf (dienst van Baal en Astarte).

Maar de HERE is genadig

Mozes mocht echter ook nog iets anders profeteren: een groot wonder. Als dat ontrouwe volk in de benauwdheid van de ballingschap weer naar de HERE vraagt, Hém weer gaat dienen, dan zal Hij zich v weer laten vinden. Zo groot is zijn liefde voor dit volk (vs. 29-31). Maar de kerk, ook de kerk van het Nieuwe Testament, mag nooit speculeren op Gods goedheid. De kerk moet echt kérk blijven, d. w .z. de Here dankbaar dienen, zoals Hij het wil heel gewoon luisteren naar wat Hij in zijn Woord zegt en doen wat Hij in zijn Woord beveelt.