De dichter van deze psalm, "een Korachiet", ontsluiert een geheim. Daarvoor vraagt hij alle aandacht. Het onderwerp van zijn gedicht is zó belangrijk dat hij "alle bewoners van de wereld" oproept te luisteren. En hij maakt geen onderscheid, zijn boodschap geldt arm en rijk, zowel geringen als aanzienlijken.

Iedereen heeft er mee te maken, of men grote rijkdom heeft en een hoge maatschappelijke positie bekleedt óf dat men behoort tot de eenvoudige bewoners van het land, die niets bezitten.

Wat de zanger te zeggen heeft zal "wijsheid" zijn. Als de ontsluiering ~ van een geheim zal hij bekend maken wat hij heeft overdacht: een levenswijsheid van zo groot gewicht dat ze in een spreuk,een vaststaand gezegde, kan worden uitgedrukt (vs. 1-5). Door zó te beginnen wekt de dichter de aandacht. Wat mag dan wel dat grote geheim zijn dat wordt onthuld? Het antwoord kan kort zijn: rijkdom is vergankelijk, dwaas is hij die erop vertrouwt, veilig is alleen hij die vertrouwt op God.

Rijkdom helpt niet tegen de dood

De dichter spreekt over mensen "die op hun vermogen vertrouwen", en trots zijn op hun grote rijkdommen (vs. 7), maar tegelijk door hun "ongerechtigheid de dichter bedreigen. Het zijn dus onrechtvaardige rijken die de niets-bezittenden verdrukken.

Maar de dichter is niet bang voor hen: "Waarom zou ik vrezen?" Want met al zijn rijkdom staat een rijke tegenover de dood volslagen machteloos. Met al zijn geld is hij niet bij machte zijn broeder los te kopen, een losprijs aan God voor hem te betalen, zodat hij niet zou behoeven te sterven. Hoe groot de rijkdom mag zijn, je kunt er je leven niet mee kopen. Het graf wacht arm en rijk. Want tegenover de rijken staan de armen in het land. Gaat het dan in deze psalm over de tegenstelling rijk- arm, in die zin dat je beter arm kunt zijn dan rijk?

Kiest de dichter de kant van de armen en veroordeelt hij de rijkdom? Toch niet. De bijbel doet dat niet. God heeft op zichzelf niets tegen de rijkdom en tegen rijke mensen. Denk alleen maar aan mensen als Abraham, Job en Salomo; de HERE had ze Zelf rijk gemaakt.

Niemand ontkomt aan de dood

Nee, maar deze rijken vertrouwen op hun vermogen, ze beelden zich in dat hun huizen, de prachtige woningen die ze gebouwd hebben, altijd zullen bestaan. Ze noemen de landen naar hun namen, in de hoop dat die namen blijvend daaraan verbonden zullen zijn (vs. 12). Dwaas zijn deze rijken, want immers geen mens ontkomt aan de dood. Gelijk lot treft wijzen en dwazen: ze moeten eenmaal sterven, ze "gaan te gronde" en voor wie is dan hun rijkdom? Je moet het alles aan anderen achterlaten (vs. 11). Tussen wijs en dwaas, tussen arm en rijk is wat dat betreft geen onderscheid.

Indrukwekkend en vlijmscherp is dan het refrein (vs. 13) "maar de mens met al zijn praal houdt geen stand; hij is gelijk aan de beesten, die vergaan". Van een beest dat gedood wordt kun je zeggen: dat beest heeft een tijd geleefd, het wordt afgemaakt en dan is het uit. Dan is dat beesten-leven voorbij. Zo gaat het ook met deze overmoedige, onrechtvaardige en in feite dwaze rijken: als de beesten!

Bij het sterven laat je alles achter

In het tweede deel van de psalm tekent de dichter het lot van deze dwaze rijken nog scherper. Ze hebben op zichzelf vertrouwd, straks worden ze als een weerloze kudde schapen door de dood het dodenrijk (het graf) ingedreven (vs. 15a). Niet de HERE is hun herder, maar de dood! Daarom moet je niet jaloers worden of in vrees opzien tegen iemand die rijk wordt. Dat geluk duurt immers maar even. In de dood neem je van je rijkdom niets mee, en al de pracht en praal die je misschien omringt volgt je niet in het graf (vs. 18). Al meent een dwaze rijke het geluk in het leven gevonden te hebben, hem zal hetzelfde lot treffen als zijn voorgeslacht: nooit zullen ze het licht meer zien. Het einde is duisternis (vs. 20). Nog scherper klinkt nu het refrein (vs. 21).

Maar wie gelooft, wordt losgekocht

Geldt dit somber vooruitzicht ook niet de armen en allen die door deze rijken worden verdrukt? Ook die moeten toch eenmaal sterven? Ja, maar de dichter heeft het in deze psalm niet over de tegenstelling arm en rijk, maar over de onrechtvaardige rijke die zijn vertrouwen stelt op zijn rijkdom tegenover "de oprechten", dat zijn zij die de HERE vrezen. En daarover ontsluiert nu deze psalm een geheim.

Als die rijken wegzinken in het dodenrijk, worden de rollen omgekeerd. In "de morgenstond" zullen dan de oprechten over hen heersen (vs. 15). Als het heil van de HERE aanbreekt op de grote morgen .. zal de "oprechte" van de druk worden bevrijd. Wat dat betekent staat in.vers 16. De dichter wordt daar heel persoonlijk. God zal zijn . leven verlossen uit de macht van het dodenrijk. Eigenlijk staat er: God zal mijn leven loskopen. Een mens kan zijn broer niet loskopen (vs. 8) maar God koopt de dichter los uit de macht van de dood, want Hij zal mij opnemen" (vs. 16).

Wat een tegenstelling tussen de onrechtvaardigen met al hun rijkdommen en hun inbeeldingen en de mensen die niet op hun schatten vertrouwen. Oprechten worden ze genoemd. Dat wil zeggen: ze vrezen de HERE en vertrouwen op Hem. De rijken vergaan niét als de beesten, omdat ze rijk zijn, maar omdat ze de HERE niet dienen. En de armen worden niet verlost, omdat ze arm zijn, maar omdat ze alles van de HERE verwachten.

Als zij eenmaal sterven zullen ze niet als de beesten vergaan. Dan zeg je niet: die méns heeft eenmaal geleefd, hij sterft en nu is alles voorbij. Nee, "Hij zal mij opnemen". We weten niet precies wat de dich- ter daarbij heeft gedacht. Maar het is duidelijk uit het Nieuwe Testament wat de Heilige Geest door deze psalm tot ons zegt. We mogen de "wijsheid" van de oudtestamentische dichter zingen bij nieuw-testamentisch licht: voor de "oprechte", voor wie de HERE dient, is het met de dood niet afgelopen.

In het sterven neemt God hem op in zijn heerlijkheid. Jezus Christus heeft ons door zijn lijden en sterven losgekocht uit de macht van de (1 Petr. 1 : 18, 19) dood. Hij betaalde voor ons de schuld met zijn kostbaar bloed. (H.C. vr./antw. 1) Met die "wijsheid" in het hart kun je veel verdragen, ook als je door mensen die hun macht misbruiken onrechtvaardig wordt behandeld.

Niet de gelovigen maar die trotse verdrukkers zijn beklagenswaardig. Dat is de "wijsheid" van deze psalm.

 Lees ook eens een document met exegeses van bijbelgedeelten over armoede en rijkdom