Here, leer ons begrijpen

Nu is dat geheimenis, dat mysterie onthuld. God kende het al van "eeuwigheid, vóór de grondlegging van de wereld" zegt Paulus (Efeze 1 : 4) ergens anders. De machthebbers van die tijd (Joodse Raad en Romeinen) hebben voor Gods wijsheid geen oog gehad. Ze hebben niet begrepen dat de weg van Gods verlossing ging van een kribbe in Bethlehem naar een kruis op Golgotha. Onwetend hebben ze eraan meegewerkt toen ze de Here kruisigden. 

Welk mens zou dat goddelijke plan (1 Cor. 2: 8) ook hebben kunnen bedenken (vs. 9). Niets van wat God voor de gelovigen bereid heeft kunnen wij bedenken met ons menselijk verstand. Maar, roept Paulus uit: God heeft het óns geopenbaard door zijn Geest. Zo staan de verblinde heersers van deze eeuw tegenover de v kinderen van God. Hoe komt het dat zoveel gewone en eenvoudige mensen deze wijsheid wel kennen, terwijl zoveel geleerde en indrukwekkende mensen er niets van begrijpen? Omdat God het openbaart aan wie Hem liefhebben. Daarvoor opent de Geest hun ogen,

De Geest onthult het geheim

Wie kan ons beter inlichten over het heilsplan van God: de wereld te redden door een gekruisigde Heiland, dan de Heilige Geest, dan God Zelf? (vs. 10). Bij mensen is het immers al zo dat niemand precies kan zeggen wat leeft in de eigen geest (aan gedachten, begeerten, voornemens enz.) dan die mens zelf!

Zo is het ook met de wijsheid van God. Niemand kan weten wat in God is, wat zijn plannen en gedachten zijn, dan de Geest van God (vs. 11). En het wonder is dat de Geest van God dat aan ons openbaart "opdat wij zouden weten, wat ons door God in genade geschonken is" (vs. 12).

En wat is de gelovigen geschonken? Dat we voor God gerechtvaardigd zijn, omdat de schuld al is betaald, de straf al is gedragen. Nu wacht nog de verheerlijking (vs. 7). Dat alles behoort tot de verborgen wijsheid van God die nu aan de gelovigen is bekend gemaakt en die door Paulus wordt gepredikt.

Dat is geen menselijke wijsheid, opkomend uit het menselijk verstand. Het is een wijsheid die slechts geestelijk is te beoordelen (vs. 14) d.w.z. alleen door iemand die 'de Geest van God heeft (1 Joh. 4: 1) ontvangen, die zich door de Heilige Geest laat leiden. Die "beproeft alle (1 Thess. 5 : 21) dingen of ze uit God zijn", die "toetst alles en behoudt het goede". Daarbij gebruikt hij de enige goede maatstaf: het Woord van God, dat ook genoemd wordt "het zwaard van de Geest". (Efeze 6: 17)

Wie deze wijsheid heeft ontvangen "dooft de Geest niet uit en (1 Thess. 5 : 19, 20) veracht de profetieën niet". "Hij beoordeelt alle dmgen, zelf wordt hij echter door niemand beoordeeld" (vs. 15). Dat laatste is niet hooghartig of zelfgenoegzaam bedoeld. Immers ook wat een christen zegt, doet of Iaat, staat ter discussie en mag beoordeeld worden. Maar de apostel kreeg in Corinthe door sommigen het etiket "dwaas" opgeplakt. Dat deert hem niet: alleen Christus zaloordelen over zijn werk en prediking. Dat is hem genoeg.

De andere Trooster

(Johannes 14-16) Deze drie hoofdstukken bevatten de afscheidswoorden, die de Here Jezus Christus gesproken heeft tot zijn discipelen, nadat ze samen het avondmaal hadden gevierd. Diezelfde nacht werd Hij gevangen genomen in de hof van Gethsemane. De dag daarop werd Hij gekruisigd. In deze woorden klinkt een sterke toon van troost en bemoediging.

Dat hadden de discipelen wel nodig. Christus weet heel goed wat dit afscheid voor zijn discipelen betekent. Ze waren nu enkele jaren dagelijks bij Hem geweest, banden van liefde en vriendschap bonden hen. Ook banden van geloof. Ze geloofden echt, dat Hij de Messias was maar begrepen niets van het lijden dat komen ging. Christus houdt er rekening mee hoe moeilijk het voor hen te verwerken is dat Hij van hen weg zal gaan. Daarom spreekt de Here over die "andere Trooster", de Heilige Geest die Hij tot hen zenden zal.

Het gaat in deze studie in het bijzonder om enkele gédeelten uit deze afscheidswoorden: nl. 14: 16, 17; 14: 25; 15 : 26, 27 en 16: 5-15. Lees die gedeelten maar eens rustig. Wat valt dan op?

In de eerste plaats dat "de Trooster" dezelfde is als "de Heilige Geest". Dat staat duidelijk in 14 : 17 en 14 : 25. Jezus spreekt hier over wat gebeuren zal op het aanstaande Pinksterfeest (Hand. 2 : 1-4). Dan zal de Geest komen over de gemeente van Christus, die dan in Jeruzalem bijeen zal zijn.

Verder: die naam "Trooster" betekent wat anders dan wij meestal met een "trooster" bedoelen. Jezus spreekt over een "andere" Trooster, dus een ander in plaats van Zichzelf. Hij is ook "Trooster". Nu is het waar dat de Here Jezus toen Hij op aarde was veel mensen heeft getroost, in de betekenis van "bemoedigd, opgebeurd". Hij bood ze hulp met woord en daad. Maar toch bedoelt de Here dat niet met het woord "Trooster".

De Advocaat die voor ons bidt

Het Griekse woord "Parakleet" betekent iets anders. Je moet meer denken aan "iemand die het voor je opneemt", een pleiter, een advocaat. Zo nam de Here het tijdens zijn verblijf op aarde op voor zijn discipelen. Nu is Hij nog onze "Parakleet". Maar nu pleit Hij voor (Rom. 8 : 34) ons bij de Vader in de hemel. En daarom heeft Hij in zijn plaats die andere "Trooster" gezonden. De Heilige Geest pleit nu voor ons vanaf de aarde. Hij bidt voor ons als wij niet meer weten wat we bidden moeten. En Hij bepleit de zaak van Christus bij de gelovigen. Hij (Rom. 8 : 26) maakt dat ze geloven. Dat zegt Christus ook in zijn afscheidswoorden: de Geest zal mij verheerlijken, "Hij neemt het uit het mijne en zal het U verkondigen" (16 : 14).

De Geest blijft Zelf eigenlijk op de achtergrond. "Hij zal niet uit Zichzelf spreken" (16 : 13). De Geest heeft slechts één bedoeling: Christus verheerlijken, d. w .z. Hij brengt het werk van Christus telkens voor de aandacht van de mensen, Hij herinnert daar steeds weer aan. Daarom wordt de Heilige Geest vaak genoemd "de Geest der Waarheid".

De Geest getuigt van Jezus Christus

Dat betekent niet alleen maar dat de Geest de waarheid spreekt, of de waarheid openbaart. Het betekent méér. Hij is de Geest van dé Waarheid. Jezus heeft immers Zelf gezegd: "Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven" (14: 6) Jezus Christus is dé Waarheid. Van die Waarheid zal de Geest getuigen (15 : 26).

Bij het woord "getuigen" kom je weer in de rechtssfeer. In een rechtszaal treden de oog- en oorgetuigen op. Ze moeten getuigen; de objectieve feiten die ze waargenomen hebben betrouwbaar meedelen. Zó is de Heilige Geest de grote Getuige van Jezus Christus. Door dat getuigen wordt de Christus verheerlijkt. Bij dat getuigen bedient de J Geest Zich van het Woord van God. Het is nooit een getuigen buiten het Woord om. We willen daarvan enkele voorbeelden noemen.

De Geest getuigt in ons door het Woord

De last van de zonden kan zwaar drukken op een kind van God. Dan richt de Geest door het Woord de aandacht van het geloof op het volbrachte offer van Christus, op zijn bloed dat vergoten is tot een volkomen verzoening van al onze zonden.

De angst voor de dood kan een kind van God in haar greep krijgen. Dan richt de Geest door middel van het gesproken of gelezen woord van God de aandacht op de dood én de opstanding van Christus: het sterven van Gods kinderen is geen betaling voor de zonden. Het is alleen een afsterven van de zonden en een doorgang tot het eeuwige (Heid. Cat. vr/antw 42) leven.

De Heilige Geest getuigt zo van Christus en verheerlijkt Hem. Hij kan dat, omdat Hij alles van de Christus weet.

De Geest getuigt door het gepredikte Woord

Ook de discipelen kunnen getuigen zijn. Zij waren vanaf het begin bij Christus: ze zijn ooggetuigen geweest van zijn tekenen, zijn wonderen, zijn lijden, sterven en opstanding, ze waren oorgetuigen: ze hebben zijn woorden gehoord. Hun getuigenis is geen ander getuigenis dan dat van de Heilige Geest. Beter, de Heilige Geest gebruikt dit apostolisch getuigenis.

Daarom is dat getuigenis ook zo overtuigend en krachtig: De Geest zal de wereld overtuigen van zonde, van gerechtigheid en van oordeel (16: 18). Daarvoor gebruikt Hij zwakke mensen, zondige mensen, maar door de Geest worden ze sterk en machtig. Die oog- en oorgetuigen, de apostelen -zijn allang gestorven. Maar het apostolisch getuigenis is gebleven: het is vastgelegd in de evangeliën, de brieven en andere boeken van het Nieuwe Testament. Dat getuigenis gebruikt de Geest al eeuwen lang. Het is het betrouwbaar getuigenis van Jezus Christus: de volle waarheid. Die volle waarheid, de vervulling van alle beloften die de HERE gegeven had in het Oude Testament is gekomen in Jezus Christus. De Geest gezonden door Jezus Christus gegeven aan de gemeente

Tenslotte nog dit: De Geest gaat van de Vader uit (15 : 25), Hij wordt door de Vader gezonden (15 : 26). Dat gebeurt in naam van Jezus Christus en op zijn gebed (14 : 16). Dus kun je ook zeggen dat de Geest gezonden wordt door Jezus Zelf (16 : 7).

Die Geest is en wordt gegeven aan de gemeente. De wereld, die vijand is van God, kan Hem niet ontvangen; zij ziet Hem niet en kent Hem niet (14 : 17). De wereld heeft geen oog voor de Geest.

Alleen als onze ogen ervoor geopend worden zien we de Geest en kennen we Hem. Dat blijkt duidelijk op de Pinksterdag in Jeruzalem. Daar was een menigte van duizenden mensen bij elkaar. Ze keuren in hun ongeloof de kruisiging van Christus nog goed. Ze staan daar nog achter. Ze zien niets van de Geest van Christus, die op dat ogenblik wordt uitgestort totdat de ogen ervoor opengaan (Hand. 2 : 41). En dan ontvangen vele duizenden "de gave van de Heilige Geest" (Hand. 2 : 38).

Kerkdienst- eredienst

Kerkdienst of eredienst, zo noem je het samenkomen van de gelovigen op zondagmorgen en zondagmiddag. Die beide woorden betekenen en bedoelen hetzelfde: de ontmoeting van God met zijn kinderen, de gelovigen. Die ontmoeting maakt dat een kerkdienst een uniek ge- beuren is. Zo'n dienst is met geen andere samenkomst te vergelijken. Want een kerkdienst is niet zomaar een samenkomst van een aantal mensen voor een bepaald doel. Ook niet als je zegt: het zijn gelovige mensen die daar bij elkaar komen. Natuurlijk, in een kerkdienst komen gelovigen bij elkaar.

Maar het is méér dan dat: het is het samenkomen van Christus met zijn gemeente. De verhoogde en verheerlijkte Christus is aanwezig in de eredienst. Nee, niet lichamelijk en zichtbaar maar toch heel wezenlijk. Hij is aanwezig met zijn Geest, omdat de gemeente samenkomt in (Matth. 18 : 20) zijn naam. Het is de kerk van Jezus Christus die daar bijeen is. Als de bijbel wordt gelezen en over de inhoud van de bijbel wordt gepreekt, is de Geest aan het werk.

Dan kunnen er wonderen gebeuren die geen mens kan verklaren: ongelovigen gaan geloven; de weerstand tegen het evangelie wordt overwonnen; hoogmoedige mensen komen tot belijdenis van schuld, en buigen voor Gods majesteit, wonderen die bewerkt worden door de Geest van Christus.

Daarom noemen we dat samenkomen in de kerkdienst: eredienst; een dienst ter ere van de Drieënige God: Vader , Zoon en Geest.

In een protestantse kerkdienst staat de preekstoel centraal. Als je het gebouw binnenkomt zie je die direct. Niet een altaar, maar een kansel. Christus is lichamelijk in de hemel. Hij heeft zijn kruisoffer éénmaal gebracht. Dat offer behoeft niet herhaald te worden. Daar- (Hebr. 10: 14) om geen altaar. Maar Hij is met zijn Geest aanwezig. Die Geest spreekt door het Woord. Daarom een preekstoel.

Als de dominee preekt houdt hij geen lezing, geen referaat, geen betoog. Dat kun je doen in elke willekeurige samenkomst. Een referaat kan mooi zijn, leerzaam, zelfs indrukwekkend. Maar het is geen preek. Je mag alleen van een preek spreken als je kunt zeggen (en de dominee durft zeggen): wat hier gezegd wordt, wordt gezegd namens '-0;.,/ God. Hier spreekt God Zelf!

Dat maakt de kerkdienst tot een boeiende, maar ook ernstige zaak. De kerkdienst is echt de samenkomst van God met zijn volk, van Christus met zijn gemeente. En daarom is het niet een één-mans-bediening. Het is niet een alleen-gesprek, een monoloog. Het is een twee-gesprek, een dialoog. Het is het verbonds-gesprek tussen God en de gemeente. God heeft immers een verbond gesloten met zijn volk. Net als in een huwelijk zijn er in dat verbond twee "partijen". God is de eerste "partij"; de mens met wie het verbond gesloten is (bij de doop) is de tweede partij.

In de kerkdienst zijn die beide partijen beurtelings aan het woord. Het is de moeite waard, óók voor wie trouw de kerkdiensten bezoekt, om eens na te gaan hoe dat tweegesprek verloopt.

Hoe meer we ons realiseren wat er in feite in de eredienst gebeurt, hoe , meer we ons erbij betrokken voelen. Daarbij moeten we bedenken dat de predikant een dubbele functie heeft. Hij spreekt namens God tot de gemeente. De gemeente antwoordt God dan door gezang of als er gesproken wordt, door de predikant. Dan is hij dus de mond van de gemeente.

Gang van zaken in de eredienst

De dominee komt binnen, voorafgegaan door de kerkeraad (ouderlingen en diakenen) of een deel daarvan. De ouderlingen nemen voor in de kerk plaats. Daarmee wordt aangeduid dat ze toezicht uitoefenen op de gemeente én op de predikant. De zorg voor de gemeente en (Hand. 20: 28) voor de eredienst is aan hen toevertrouwd.

Eén der ouderlingen doet in het bijzonder dienst. Hij brengt de predikant naar de kansel en drukt hem de hand. Ook dat symboliseert dat de dominee zijn handelingen verricht onder toezicht van de kerkeraad.

Dan begint de dienst. Namens de gemeente spreekt de predikant een belijdenis uit (het zg. "votum"): "Onze hulp is in de naam van de HERE...". Het is een erkenning dat de gemeente van de Here afhankelijk is. Direct daarna spreekt de dominee een zegengroet uit: "Genade zij u en vrede...". Het is dezelfde dominee als daarnet, maar nu is hij "de mond van God".

De Here belooft zijn vergaderde gemeente genade en vrede. De predikant mag dat uitspreken in naam van de Here. Op die zegengroet antwoordt de gemeente; door het zingen van een psalm of gezang prijst en dankt ze God voor de genade en vrede die Hij gegeven heeft. In de morgendienst volgt dan de lezing van de wet, (de tien geboden zoals ze staan in Ex. 20 : 1-17). De Here zegt hoe Hij gediend wil worden. In een leven naar Gods wet moet de gemeente immers haar dankbaarheid laten zien voor de verlossing die God gegeven heeft in Jezus Christus. (Wat die wet voor ons vandaag betekent kunt u vinden in de H. Catech., Zondag 32 t/m 44). Als antwoord op die wet zingt de gemeente dan weer haar lied. Dat kan zijn een psalm (of gezang) waarin de gemeente haar berouw uitspreekt over de bedreven zonden, of een gebed om hulp om te kunnen leven naar Gods Wet, of een prijzen van God omdat Hij de zonden vergeeft.

Dan gaat de gemeente spreken tot God: de dominee gaat bidden, hij is weer de mond van de gemeente. Hij bidt om schuldvergeving en' vraagt of de Here de preek ("de bediening van het Woord") wil zegenen. Je kunt ook zeggen: hij bidt of de Here Jezus door zijn Geest aanwezig wil zijn. Dan leest de predikant een gedeelte uit de bijbel en daarna de tekst (teksten) waarover hij preken gaat. Als hij uit de bijbel leest en daarna zijn preek houdt is hij weer de mond van God. Omdat hij spreekt namens God legt dat een grote verantwoordelijkheid op de predikant. Hij mag geen eigen meningen of beschouwingen ten beste geven (hoe interessant die misschien ook zijn). Hij moet Gods Woord uitleggen en dat toepassen op het leven van vandaag. Dat is zijn ambtelijke opdracht. De "schapen van de kudde" moeten in de preek de stem horen van de Goede Herder Jezus Christus.

Terwijl de gemeente na de lezing van de bijbel en ook na de preek weer antwoordt met een lied. Daarna volgt weer een gebed. Namens de gemeente spreekt de dominee weer tot God. Hij dankt voor alles waarvoor te danken is: ook voor zegeningen die bepaalde gemeenteleden hebben ontvangen en bidt voor alles en ieder waarvoor we bidden moeten: voor zieken, voor bedroefden, om zegen over de arbeid en om hulp bij tegenspoed, voor de overheid enz. Dan wordt een collecte gehouden, de dienst van de offeranden. Van wat je eerst van de Here hebt ontvangen, ook al je inkomsten zijn immers gaven van Hem, geef je een deel aan de Here terug als een offer van dankbaarheid. De collecte kan bestemd zijn voor wat nodig is voor de financieën van de kerk, of voor de diaconie (de dienst der barmhartigheid) of voor een andere kerkelijke zaak (zie H. Catech. Zondag 38). Steeds wordt vooraf gezegd voor welk doel de collecte is bestemd.

Na de collecte volgt een laatste lied: een lofzang aan de Here. En dan is de predikant voor de laatste keer de mond van God: Hij spreekt een zegen uit: "De HERE zegene u en behoede u..." Dat. is de zegen die de Hogepriester namens de HERE over de Israëlieten moest uit- spreken (Num. 6 : 24-26). Of de dominee zegt: "de genade van de Here Jezus Christus..." (2 Cor. 13: 13). Dat zijn maar geen vrome wensen van de dominee. Nee, de HERE gééft zijn zegen aan zijn gemeente, en wie gelovig ziet naar de armen die de voorganger uitbreidt over de gemeente en gelovig luistert, ontvangt die zegen. Zó nam ook Jezus afscheid van zijn discipelen toen Hij naar de hemel ging: Hij hief zijn handen omhoog en zegende hen. ..(Luc. 24 : 50, 51). Het laatste wat de discipelen zagen waren de zegenende handen van Jezus. Ze keerden dan ook naar Jeruzalem terug, met grote blijdschap (vs. 52). Wie in de eredienst die slotzegen bewust beleeft, ontvangt die, gaat blij en gezegend naar huis.

Zo wordt elke kerkdienst een eredienst, elke zondag een feestdag. Want We hebben immers de Here ontmoet! We merken nog op dat in de middagdienst de wet niet gelezen wordt, de predikant leest dan in plaats daarvan de apostolische geloofsbelijdenis. Soms wordt die door de gemeente gezongen.

Als er een kind of een volwassene wordt gedoopt, gebeurt dit soms vóór, soms na de preek. Dan wordt eerst het formulier gelezen..

Een aantal keren per jaar (vier tot zes keer) wordt in beide diensten het avondmaal gevierd (in de middagdienst door hen die 's morgens verhinderd waren). Ook het formulier dat dan gelezen wordt.

Tenslotte: de hier beschreven gang van zaken tijdens de kerkdienst is één van de twee "orden van dienst", die op een synode (kerkelijke vergaderibng) zijn vastgesteld en dus door de kerken gezamenlijk zijn afgesproken.

Mogelijk is dus ook een andere "orde van dienst". Die verschilt alleen in de volgorde van sommige gedeelten van de eredienst.