Here, leer ons verantwoord handelen

Misschien heb je er nog nooit bij stilgestaan, dat daar een meervoud wordt gebruikt: kerken. We spreken niet over "de Protestantse Kerk in Nederland" (enkelvoud). We spreken wel over de Protestantse Kerk te Veendam of te Warten of Earnewâld... vul maar in. In dat laatste geval hebben wij het over de plaatselijke kerk, de gemeente van Christus, zoals die van plaats tot plaats een kerkeraad heeft, in het openbaar samenkomt en diensten belegt. In die samenkomsten wordt gepreekt en gebeden, er wordt gedoopt en avondmaal gevierd. Dat gebeurt op alle plaatsen, waar een protestantse kerk is geïnstitueerd. Daar komen mensen samen, die de belijdenisgeschriften als de inhoud van hun geloof, overeenkomstig Gods Woord aanvaarden. Daar zijn de ambten ingesteld: het ambt van dominee, ouderling en diaken. Elk van die plaatselijke kerken is een zelfstandige (Openb. 1: 13, 20) kerk. In Openbaring 1 wordt elke kerk een kandelaar genoemd. Ze moet licht verspreiden: het licht van het evangelie in een donkere wereld.

Sarnengevoegd door de kracht van het geloof

Al deze plaatselijke, zelfstandige kerken hebben iets gemeenschappelijks: ze hebben dezelfde belijdenis, hetzelfde geloof en hebben zo allemaal gemeenschap met de Here Christus. Ze zijn één in Christus. Hij staat "temidden van de kandelaren". Elke kandelaar is aan Hem verbonden. Daardoor zijn de kandelaren ook aan elkaar verbonden.

Ze zijn zó één, dat we, denkende aan al die kerken in het meervoud, toch over één kerk spreken: "zij is met hart en wil samengevoegd en verenigd in eenzelfde Geest, door de kracht van het geloof" (art. 27 NGB). Die eenheid maken de kerkleden niet. Die eenheid is er door de Heilige Geest. Die eenheid van de afzonderlijke kerken moet duidelijk zijn. Daarom leven die kerken samen in een verbond-van- kerken. Dat noemen we het kerkverband.

De synode

Dat samenleven in een kerkverband heeft grote betekenis voor al die plaatselijke kerken. Om maar enkele dingen te noemen:

De kerken hebben predikanten nodig. Er moeten dus mensen opgeleid worden tot dat ambt van "dienaar des Woords". Daar moeten de kerken voor zorgen. Ze moeten er voor zorgen, dat er zo'n opleiding is. Dan moeten er dus mensen zijn, die kunnen opleiden. En die opleiding moet goed zijn. Dat betekent, dat jonge mannen en vrouwen ook inderdaad opgeleid worden overeenkomstig de belijdenis.
Nu kan één plaatselijke kerk zo'n opleiding niet ter hand nemen; dat moeten de kerken samen doen. Zo hebben de Kerken een Theologische Hogeschool, die in Kampen is gevestigd. Daar zijn docenten werkzaam, die benoemd zijn door die gezamenlijke kerken.Trouwens ook studies aan de Universiteiten van Groningen, Amsterdam en Brussel. Op hun onderwijs wordt toegezien door mensen, die ook benoemd zijn door die gezamenlijke kerken. Dat gebeurt op een Generale Synode. Om de drie jaar benoemen de kerken een aantal afgevaardig- den, die in die generale synode samenkomen. Zo'n synode behandelt alle zaken, die de kerken gemeenschappelijk aangaan. Zo'n zaak is bijvoorbeeld die opleiding tot de dienst des Woords.

Maar er is meer te doen. De kerken hebben bijvoorbeeld gemeenschappelijk de belijdenisgeschriften aanvaard. Wanneer daaraan iets veranderd zou moeten worden, al was het maar een taalkundige modernisering, dan is dat niet de taak van één plaatselijke kerk, maar van de gezamenlijke kerken. Ook dat gebeurt dus in een generale synode. Ook de formulieren die gebruikt worden voor doop, avondmaal, bevestiging van ambtsdragers, huwelijken enz. worden op de generale synode vastgesteld.

De kerkorde (ook wel 'de papieren paus' genoemd)

Hetzelfde geldt van de kerkorde, een bundel afspraken die de kerken gemaakt hebben en waaraan zij beloofd hebben zich te zullen hou- den. Dit is overeenkomstig de bijbel. Artikel 1 van de Kerkorde begint dan ook als volgt: "In de gemeente van Christus behoort alles in goede orde te gebeuren". Hierbij is gedacht aan 1 Cor. 14: 40. Alles moet keurig en ordelijk toegaan in de kerkelijke samenkomsten. Die kerkorde heet dan ook wel het "akkoord van kerkelijk samenleven".

Die kerkorde is in afzonderlijke hoofdstukken ingedeeld: (weer verdeeld in artikelen) de ambten, de kerkelijke vergaderingen, het opzicht over de leer en de eredienst, en de tucht. Het zijn dus in vrijheid gemaakte afspraken.

Over elk van die hoofdstukken en artikelen zou heel wat te zeggen zijn. We wijzen nog op enkele heel belangrijke doelstellingen van het kerkverband én van de protestandse kerkorde. Zo dient het kerkverband ervoor, dat die zelfstandige plaatselijke kerken elkaar van dienst zijn en helpen. Ze moeten erop toezien dat elke kerk zich houdt aan de aangenomen belijdenis. De kerkgeschiedenis heeft geleerd hoe gemakkelijk er afdwalingen kunnen komen. Daarom krijgt elke kerkeraad regelmatig bezoek van ambtsdragers van andere kerken, visitatoren genoemd. Deze 'visitatoren' zijn mannen en vrouwen, die door de classis (dat is een vergadering die gevormd wordt door afgevaardigden van de kerken van een classicaal "ressort", dat zijn dicht bij elkaar gelegen kerken) zijn aangewezen.

Ze hebben de taak te onderzoeken of de ambtsdragers ieder voor zich en gezamenlijk hun ambt trouw vervullen, zich houden aan de zuivere leer, de aangenomen orde in alles naleven en de opbouw van de gemeente zo goed ze kunnen met woord en daad bevorderen. Het doel van de visitatie is het tijdig vermanen van ambtsdragers bij wie in een of ander opzicht nalatigheid geconstateerd wordt, en het met raad en daad meewerken aan de vrede, de opbouwen het welzijn van de kerken.

De drie formulieren van eenheid

ledereen die een ambt bekleedt in de Protestantse Kerken, heeft met zijn handtekening instemming betuigd met de drie formulieren van eenheid. Dat zijn de Heidelbergse Catechismus; de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels. Hij/zij heeft beloofd zich daar strikt aan te zullen houden in de bediening van zijn ambt. Dat betreft, de predikanten, de docenten aan de Theologische Hogeschool, de ouderlingen en de diakenen Op die manier wordt de eenheid van de kerken bevorderd en bewaard. De gemeente (denk hierbij ook aan de gemakkelijk te beinvloeden jeugd, via de catechisaties) wordt zo beschermd tegen particuliere meningen van theologen en dominees.

Independentisme en hiërarchie

Zonder kerkverband zouden de kerken al heel gemakkelijk uit elkaar groeien: iedere plaatselijke kerk zou kunnen doen "wat goed is in eigen ogen". De eenheid en gemeenschappelijkheid, de geestelijke eenheid in Christus zou groot gevaar lopen. We noemen dat het verschijnsel van het independentisme: letterlijk duidt dat aan de volstrekte onafhankelijkheid en zelfstandigheid. Je hebt dan als kerk te Veendam niets te maken met de kerk te Warten.

Lijnrecht tegenover dat independentisme staat het verschijnsel dat we hiërarchie noemen. Dat wijst op de heerschappij van de "geestelijkheid". Daarbij gaan de gedachten uit naar de struktuur van de rooms-katholieke kerk. Die is opgebouwd als een pyramide. Aan de top ervan zetelt de paus. Bij hem berust uiteindelijk het opperste gezag.

Behalve van een pauselijke hiërarchie kan er ook sprake zijn van synodale hiërarchie. Zo is dat in de Protestantse Kerken niet. Die erkennen het souvereine gezag van Jezus Christus, die zijn kerken regeert door de dienst van ambtsdragers, de opzieners-ouderlingen. Maar de ambtsdragers van de ene gemeente hebben geen enkele bevoegdheid (als ambtsdrager) in een andere gemeente. Elke plaatselijke kerk is zelfstandig.

Daarom mag er ook nooit een gezagsinstantie zich indringen tussen Christus en zijn kerk. Geen bisschoppen, geen paus, geen concilie, ook geen synode. Daarom hebben de Protestantse Kerken in één artikel de beide gevaren willen bezweren, het independentisme én de hiërarchie: " Als iemand van oordeel is dat hem door een uitspraak van een mindere vergadering onrecht is aangedaan, kan hij zich beroepen op de meerdere vergadering. De uitspraak die bij meerderheid van stemmen gedaan is, zal als bindend worden aanvaard (dat richt zich tegen het independentisme!) tenzij bewezen wordt dat zij in strijd is met het Woord van God of met de kerkorde (en dat richt zich tegen de hiërarchie!). Het eerste én laatste woord in de kerk van Christus is altijd aan de Here Zelf, dus aan zijn Woord.

AANHANGSEL 1:                                        
De rooms-katholieke paus in de geschiedenis              [zie ook: Vensters op Katholiek geloven]

De titel paus als hoofd van de rooms- katholieke kerk is over heel de wereld bekend. Het zal iedereen duidelijk zijn, dat hij deze functie niet alleen kan uitvoeren.

Hij wordt bijgestaan door de curie, een groep van 1740 (in 1996) personen, die samen het Staatssecretariaat, negen congregaties, elf pauselijke raden, drie rechtbanken en andere bureaus vormen. Verreweg het grootste deel hiervan is priester, een aantal bisschop of kardinaal. Het college van alle kardinalen (in totaal 120) kiest uit haar gelederen de nieuwe paus, zodra de paus overlijdt of tekenen geeft dat hij van zijn taak ontheven wil worden.
Kardinaal Simones van het aartsbisdom Utrecht kon dus in theorie tot paus gekozen worden, hetgeen aangeeft dat hij een hoge positie had in de rooms-katholieke kerk.

Hieronder enige momenten stilstaan in de geschiedenis van de pausen vanaf de eerste paus Petrus tot de huidige paus Johannes Paulus II en inmiddels paus Benudictus XVI. Helaas moeten hierbij zeer onaangename historische feiten vermeld worden. De schrijver van het uitgekomen boek "de Pausen", Richard P.McBrien beschrijft daarin alle 265 pausen. Ook hij ontkwam niet aan sommige onaangename feiten. Als rooms-katholiek, soms niet gespeend van zelfspot, zegt hij op de omslag van zijn boek het volgende:
"Wie dit boek als een doorlopend "verhaal" leest, wordt getroffen door de rol die de pausen in zowel de kerkgeschiedenis als de politieke geschiedenis blijken te hebben gespeeld. We leren pausen kennen als krijgsheren en vredestichters, als heiligen en schurken, als politici en zielenherders, als hervormers en nepotisten". (*10)

Wij gaan de geschiedenis hier vragenderwijs doorlopen, uitgaande van deze titels van de paus: de opvolger van Petrus, de plaatsbekleder van Christus en de opperpriester.

Als de paus werkelijk de opvolger van Petrus is, hoe kan het dan dat er in de eerste periode van vierhonderd jaar in het christendom geen paus aanwezig was?

De kerk-geschiedenis geeft aan dat o.a. de bisschoppen van Alexandrië (Egypte), van Antiochië (Syrië) en van Constantinopel (het huidige Istanbul) leidende figuren waren in deze periode. Op het concilie van Nicea (in huidig Turkijë), waar de leer omtrent de godheid van Christus bekrachtigd werd t.o.v. de leer van Arius, die beweerde dat Christus slechts geschapen was, werd in 325 naast deze bekrachtiging ook een aantal andere regels vastgesteld. In canon 6 staat het volgende:
"Laat de oude gewoonte in Egypte, Libië en Pentapolis blijven, dat de bisschop van Alexandrië de leerstellige bevoegdheid heeft in al deze zaken gelijk dit ook is bij de bisschop van Rome. Laten de kerken in Antiochië en de andere provincies op gelijke wijze hun rechten houden". (*11)

In het uitgekomen boek: "de Pausen" (1998) zegt de rooms-katholieke schrijver Richard P.McBrien in grote lijnen hetzelfde over deze eerste periode van de christelijke kerk. Wij citeren van hem:
"In ieder geval oefenden de pausen van de eerste vier eeuwen - dat wil zeggen tot aan het pausschap van Leo I halverwege de vijfde eeuw - relatief beperkt gezag uit buiten Rome en directe omgeving". (*12)

Pas met de toename van de macht ten opzichte van de keizer, kreeg de bisschop van Rome meer invloed op de kerken in West-Europa. Tot 1073 droegen alle bisschoppen de titel van paus (=papa). Hierna verbood Gregorius VII deze gewoonte en eigende zich als bisschop van Rome de titel van paus toe. (*13)

Als de paus werkelijk de plaatsbekleder van Christus is, hoe kan het dan dat de paus politieke macht heeft

x Sinds de ineenstorting van het Romeinse rijk omstreeks 476 heeft de paus grote gebieden bestuurd als staatshoofd. Hij heeft daarbij legers aangevoerd en oorlogen gevoerd. In 1870 heeft hij het laatste gebied, de provincie van Rome, weer af moeten staan aan het Italiaanse koningshuis. Alleen het kleine gebied van Vaticaanstad in Rome (0,44 km2) mocht hij behouden. Vaticaanstad wordt nog heden ten dage geregeerd door de paus als staatshoofd. Deze kleinste staat ter wereld heeft diplomatieke betrekkingen met heel veel landen. De diplomatieke invloed van de paus is niet gering. Volgens Thomas J.Reese, de rooms-katholieke schrijver van het boek: "In het Vaticaan" (1998) zal de huidige paus de geschiedenis ingaan als de belangrijkste wereldleider van de tweede helft van deze eeuw. (over paus Benedictus XVI - Ratzinger moet de geschiedenis nog oordelen).

Vergelijken wij nu de paus als plaatsbekleder van Christus met Christus zelf, dan valt deze politieke invloed moeilijk te rijmen met Christus' leven op aarde. Hij weigerde elke macht en noemde zich een dienaar. Als Christus voor Pilatus staat bij zijn veroordeling zegt Hij:
"....Mijn Koninkrijk is niet van deze wereld; indien mijn Koninkrijk van deze wereld geweest was, zouden mijn dienaars gestreden hebben, opdat ik niet aan de Joden zou worden overgeleverd; nu echter is mijn Koninkrijk niet van hier" (Joh.18:36).

Als de paus werkelijk de plaatsbekleder van Christus en de opperpriester is (Pontifex Maximus), hoe kan het dan dat hij in 1233 de Inquisitie instelde en daar tot 1784 mee is doorgegaan?

De Inquisitie, dat is de kerkelijke rechtbank die haar leden onderzocht op de leervastheid van de leer van het Vaticaan, heeft in de periode van haar bestaan honderdduizenden leden veroordeeld. Nadat, vaak na ernstige martelingen, de beschuldigden toegaven, dat zij anders dachten dan de kerk, droeg de Inquisitie de slachtoffers over aan de rooms-katholieke wereldlijke macht. Deze kreeg dan de opdracht de andersdenkenden te doden door de brandstapel, door ophanging, e.d.

In 1572 werden in één nacht meer dan 70.000 protestanten, hoofdzakelijk Hugenoten, in Parijs en elders in Frankrijk, vermoord. Deze nacht, bekend als de St. Bartholomeusnacht, deed de straten van Parijs rood kleuren van het bloed.

In heel veel geschiedenisboeken zijn deze feiten beschreven. De details zijn haast te gruwelijk om te lezen. De titel plaatsbekleder van Christus is blasfemisch in de Inquisitie. Ook het gebruik van de titel opperpriester is zeer schrijnend in vergelijking met de heiligheid van de hemelse Hogepriester, Jezus Christus, Zoon van God. De Congregatie voor de Inquisitie werd met het Heilig Officie in 1965 door paus Paulus VI samengevoegd en herdoopt in de Congregatie voor de Geloofsleer.

Paus Johannes Paulus II wilde graag omtrent de zaak van de Inquisitie schoon schip maken en heeft op een congres op 31 oktober 1998 in het Vaticaan gelast een historisch onderzoek in te stellen. Het was zijn streven om voor de viering van het Millennium in 2000 dit onderzoek afgerond te hebben. De Nijmeegse hoogleraar en historicus aan de rooms-katholieke Universiteit prof. dr. Peter Raedts, s.j., heeft in een eerste reactie op dit onderzoek van de paus gezegd, dat het "mea culpa" (=medeschuldig) over de Inquisitie oninteressant is. In een artikel in het officiële rooms-katholieke blad "Een Twee Een" (12 november 1998) zwakte hij de uitvoering van de Inquisitie af en wijst voorzichtig met een vinger naar de volkswoede tegen ketters, die in de periode van 550 jaar Inquisitie de slachtoffers kwaad gedaan zouden hebben. Hopelijk komt de onderzoekscommissie van de paus tot een eerlijker conclusie.

Als de paus werkelijk de opvolger van Petrus, de plaatsbekleder van Christus en de opperpriester is, hoe kan het dan dat hij vanaf de zevende eeuw de joden vervolgd heeft?

Petrus was een jood, Jezus Christus was een jood, Paulus, Jacobus en Johannes waren joden. Toch is er in de loop der eeuwen een antisemitisme ontstaan, die in de wereldgeschiedenis zijn weerga niet vindt. Prof. dr. Hans Jansen, hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Brussel heeft jarenlang onderzoek gedaan naar de oorsprong en geschiedenis van het antisemitisme. Hij schrijft in zijn boekje: "De paus en de jodenvervolging" (1998) de volgende aanhaling van Isaiah Shachar, die een diepgaande studie van alle afbeeldingen van de "Judensau" (Jodenzeug) in de christelijke kunst maakte.

"Alle voorstellingen van de "Judensau" willen onmiskenbaar laten zien, dat de joden bij de zwijnen horen en de zwijnen bij de joden. Met andere woorden: de joden moeten worden ingedeeld bij een andere en te verafschuwen categorie van schepselen dan de mensen; zij stammen af van de zeug en daarom gaan ze vanzelfsprekend onder haar liggen om melk uit haar tepels te zuigen (......). De kunstenaars willen in beeld brengen dat de joden onder de dieren thuishoren en in ieder geval niet zijn zoals mensen zijn."

Vanaf de dertiende eeuw zijn de afbeeldingen te zien in beeldhouwwerk en houtsnijwerk van vooral Duitse kathedralen en kerken. Naast het antisemitisme van het Vaticaan, heeft ook de grote hervormer Maarten Luther (1483-1546) zich hieraan schuldig gemaakt. De humanist Desiderius Erasmus (1467-1536) gaf in zijn geschriften eveneens blijk van een duidelijke jodenhaat. Het meest opvallende, aldus prof. dr. Hans Jansen is het verschijnsel, dat de jodenhaat in de rooms-katholieke kerk zich ook uitstrekte tot de tot het rk-geloof bekeerde joden. In Spanje is "heksenjacht" op elke rooms-katholiek die maar ergens in het verleden joods bloedverwantschap had, zeer berucht. De Spaanse Inquisitie heeft tienduizenden laten terechtstellen. Men weigerde te geloven, dat het doopwater van de rooms-katholieke kerk in staat was de "slechtheid" van de joden in origine af te wassen. Paus Paulus de IV vaardigde in 1555 een bul uit, waarin hij verbood dat joden nog langer onder niet-joodse burgers zouden wonen. Zij werden vanaf die tijd in een aantal landen naar de getto's verbannen.

Als de paus werkelijk de plaatsbekleder van Christus is, hoe kan het dan dat hij in 1929 een verdrag sloot met Mussolini en in 1933 met Adolf Hitler

Zowel de Duitse rijkskanselier als de Italiaanse dictator waren felle fascisten, die een verwoestend werk hebben gedaan in Europa tijden de tweede wereldoorlog. Miljoenen mensen, speciaal de joden, zijn omgebracht.

De paus heeft nooit de verdragen met Adolf Hitler en Mussolini opgezegd. Ook heeft de paus tijdens deze gruwelijke oorlog geen enkel woord van afkeuring gericht tot de beide mannen. Aangezien beiden rooms-katholiek waren had hij hen op zijn minst kunnen excommuniceren (in de ban doen en uit de kerk zetten). Paus Pius XII, de zg. oorlogspaus (1939-1958) wordt dit zwijgen door de joodse gemeenschap zeer kwalijk genomen. Om hier iets aan te doen heeft paus

Johannes Paulus II heeft op 31 oktober 1997 een toespraak gehouden genaamd: "Wortels van anti-joodse houding in christelijke kringen".

In 1998 is op 16 maart een Vaticaans Document verschenen genaamd: "Wij herinneren ons: een overweging over de Shoah" (holocaust).De toespraak en het document waren voor de joodse gemeenschap niet bevredigend en veel te vaag.

Prof. dr. Hans Jansen geeft in zijn boekje commentaar op de toespraak van de paus en op het Vaticaans document. Één element valt hem bijzonder op nl. dat de paus wel toegeeft dat er fouten zijn begaan, maar dat dit niet gebeurd is vanwege de leiding van de rooms-katholieke kerk. De gelovigen, lees rooms-katholieke gelovigen, treft de blaam voor het antisemitisme.

Prof. dr. Hans Jansen heeft zijn boekje daarom als ondertitel meegegeven "Johannes Paulus II herschrijft de geschiedenis". In 1998 heeft het Vaticaan aangekondigd dat de paus voorbereidingen treft om de oorlogspaus Pius XII spoedig zalig te verklaren. De joodse gemeenschap heeft tegen dit voornemen geprotesteerd. (voor zaligverklaring zie vorige brief).

Als de paus werkelijk de plaatsbekleder van Christus is, hoe kan het dan:

.... dat hij toegestaan heeft dat tijdens de tweede wereldoorlog de rooms-katholieke priester Tisso hoofd werd van de nazi-regering in Tsjecho-Slowakije. Als zodanig heeft hij vele jodentransporten georganiseerd naar de kampen in Duitsland.

.... dat in Kroatië de fascist Anton Pavelic samen met aartsbisschop Alois Stepinac in de tweede wereldoorlog een coalitie maakten en de pro-nazi partij Ustashi vormden. De Ustashi heeft een vreselijke slachting aangericht onder de joden en onder de Grieks-orthodoxe gelovigen en onder niet-rooms-katholieken. Volgens officiële schatting zijn er 50.000 joden en 700.000 niet rooms-katholieken omgebracht in concentratiekampen en in hun woonplaatsen.

Een deel van de rooms-katholieke geestelijkheid nam actief deel aan de slachtpartijen. Na de oorlog probeerden veel oorlogsmisdadigers te vluchten. Het Vaticaan hielp de rooms-katholieken onder hen door middel van de ontsnappingsroute via de kloosters. Het genoemde hoofd van de Ustashi ontkwam door middel van deze z.g. "Rat Lines" naar Argentinië. In dit land werd hij met open armen ontvangen door de toenmalige rooms-katholieke dictator Juan Peron, die hem tot zijn speciale veiligheidsadviseur benoemde. De aartsbisschop Alois Stepinac kwam er slechter af en werd als oorlogsmisdadiger veroordeeld tot 17 jaar gevangenisstraf door de naoorlogse regering onder Tito. De aartsbisschop stierf in 1960; zijn straf was toen gewijzigd in huisarrest. Onder hevig protest van het Simon Wiesenthal Centrum heeft de paus dezelfde man op 3 oktober 1998 zalig verklaard.

AANHANGSEL 2:
De rooms-katholieke paus en de toekomst

Na het tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) heeft er een grote verandering plaatsgevonden in de wijze waarop de rooms-katholieke kerk omgaat met andersdenkenden.

Door het Vaticaan werd de "Pauselijke Raad voor de Interreligieuze Dialoog" ingesteld. Deze raad heeft tot doel het contact met de wereldgodsdiensten te bevorderen. Deze zijn het mohammedanisme, het hindoeïsme, het shintoïsme, het boeddhisme en de joodse godsdienst.

De huidige paus is een groot voorstander van contacten. In de jaren tachtig b.v. bezocht hij een hindoetempel tijdens zijn aanwezigheid in India. Een hindoeïstische priesteres bracht daarbij het z.g. Shiva-teken op zijn voorhoofd aan. Shiva is een Hindoegodheid en is onderdeel van het occulte en heidense hindoeïsme.

Met betrekking tot het mohammedanisme zegt de rooms-katholieke katechismus het volgende:
"Het heilsplan strekt zich ook uit tot hen die de schepper erkennen, onder wie vooral de moslims, die in hun belijdenis aan het geloof van Abraham vasthouden en samen met ons die ene en barmhartige God aanbidden die op de jongste dag de mensen zal oordelen" (kat.841)

Om over na te denken . . .

De bijbel leert ons dat wij geen contacten moeten hebben met afgodendienaars. Het contact met mohammedanen op geestelijk terrein kan alleen in evangeliserende vorm. Het is niet mogelijk om een geestelijke eenheid met hen te hebben, omdat zij het verzoenend werk van Jezus Christus loochenen. Hij is in hun ogen niet de Zoon van God, maar een groot profeet.

Eveneens na het tweede Vaticaanse Concilie is de "Pauselijke Raad ter bevordering van de eenheid van de Christenen" ingesteld. Gestreefd wordt naar een eenheid tussen alle protestanten, alle oost-orthodoxe kerken en de rooms-katholieke kerk. Dit streven noemt men de "oecumene". Hoe ver is het hiermee op dit moment?

Lutherse kerk en Rome

Na jarenlang met elkaar praten is op 9 september 1998 de rooms-lutherse verklaring over de rechtvaardigingsleer door het Vaticaan goedgekeurd. (*29) Na publicatie hiervan hebben 165 lutherse kerken fel protest aangetekend bij de lutherse wereldfederatie. Volgens hen wordt in de gezamenlijke verklaring het dogma van de reformatie afgezwakt of tot nul gereduceerd. Dit dogma houdt in, dat de mens alleen door geloof in het verzoenend werk van Jezus Christus behouden wordt. Op grond van dit dogma is de breuk met de rooms-katholieke kerk ontstaan in 1517. (*28)

Samen op Weg-kerken en Rome

Op 5 oktober 1998 hebben de drie leiders een audiëntie gehad bij paus Johannes Paulus II. Ook voerden zij besprekingen met kardinaal Cassidy, hoofd van de "Pauselijke Raad ter bevordering van de eenheid van de Christenen". Hierbij kwam ook de voorgestelde naamgeving van de drie kerken ter sprake. Kardinaal Cassidy kon zich ook niet verenigen met de voorgestelde naam van "Verenigde Protestantse Kerken Nederland"

Doopsgezinde kerk en Rome.

Op 14 tot en met 16 oktober 1998 hielden zij gezamenlijk een congres in Straatsburg met als motto "Genezen van herinneringen". De doopsgezinde geloofsgemeenschap werd als geen ander vervolgd door de rooms-katholieke kerk tijdens de Reformatietijd. (*24)

Anglicaanse kerk en Rome

Al een groot aantal jaren is deze kerk in gesprek met de rooms-katholieken, middels de Anglican Roman Catholic International Commission (ARCIC). Men is het op veel punten al met elkaar eens. Het punt van het leiderschap van de paus vormt nog een hoofdstruikelblok. (*25) Op de Lambeth-Conferentie die in de anglicaanse kerk om de tien jaar gehouden wordt in Londen, was kardinaal Cassidy namens het Vaticaan aanwezig (dd.22 juli 1998). Op 13 februari jl. was de aartsbisschop van Canterbury, het geestelijk hoofd van de kerk op audiëntie bij paus Johannes Paulus II.

Oost-orthodoxe kerken en Rome

Deze kerken omvatten groepen als Koptische kerken in Egypte, Syrische kerken, Russische kerken, Griekse kerken, e.d. In de rooms-katholieke katechismus wordt de verhouding als volgt omschreven:
"Met de orthodoxe kerken gaat deze gemeenschap zo diep dat er nog maar heel weinig voor nodig is, of zij bereikt de volheid die een gemeenschappelijke viering van de eucharistie van de Heer toelaat." (kat.838)
Het struikelblok is ook hier de erkenning van de paus als hoofd van de kerk. De huidige patriarchen van de oost-orthodoxe kerken, zullen hiervoor een knieval moeten maken.

Pinksterkerken en Rome

De Pinksterbeweging is al meer dan 25 jaar in dialoog met de rooms-katholieke kerk volgens de verslaggeving in de Parakleet van september 1997. Vanaf het moment dat de Zuid-Afrikaanse dominee Du Plessis bijgenaamd mr. Pentecost contacten maakte met de rooms-katholieken, is deze kerk geïnteresseerd geraakt in de charismatische gaven.

Rome en de oecumene

Wij noemen uitspraken van twee vooraanstaande rooms-katholieke theologen.
Thomas J. Reese, een jezuïet van het Woodstock Theological Center van Georgetown University in de USA:
"Terwijl sommige protestantse sekten zich erop hebben beroemd dat ze een klein restant vormen, heeft de katholieke kerk er traditioneel naar gestreefd een grote tent te zijn die onderdak biedt aan uiteenlopende volken, culturen, spiritualiteiten, geloofspraktijken en theologieën".

Peter Kreeft, professor in de filosofie aan het Boston College in de USA:
"Een verenigde Christelijke Kerk zou zijn volledig Katholiek en volledig Hervormd, volledig gezaghebbend en volledig vrij, volledig sacramenteel en volledig evangelisch, volledig institutioneel en volledig charismatisch en zendingsgericht en eschatologisch: de Evangelische Katholieke Kerk, het enige heilige, katholieke, apostolische lichaam van onze gezamenlijke Heer Jezus Christus. Hem zij de heerlijkheid nu en voor eeuwig".

Om over na te denken . . .

Het valt op dat in het overzicht betreffend de oecumene bijna alle grote kerkgenootschappen contacten hebben of zoeken met het Vaticaan. Slechts enkele kerkgenootschappen en onafhankelijke gemeenten hebben deze weg niet gekozen. Wij vinden het eerstgenoemde zeer verontrustend.
Het ontgaat ons ten ene male waartoe deze toenadering tot de rooms-katholieke kerk dient. Dit geld te meer als men de onbijbelse leer en de geschiedenis van deze kerk in ogenschouw neemt. Wil men dan toch naar die ene Evangelische Katholieke Kerk die Peter Kreeft hierboven beschrijft? Wij willen dit zeker niet en wij hopen dat velen onder ons dit ook niet willen. Daarvoor is de prijs te hoog. De geschiedenis van de houding van de rooms-katholieke kerk ten opzichte van andersdenkenden is hierin maar al te duidelijk. Wij willen ook niet in de tent van deze kerk ondergebracht worden, zoals Thomas J. Reese (een Amerikaans jezuïet, auteur en de voormalige hoofdredacteur van America, een katholiek weekblad) ons voorhoudt. Wij geven eerder de voorkeur aan de blote hemel.

AANHANGSEL 3:
Over katholieke en niet-katholieke dieren   (zonder humor vaart niemand wel)

De schrijver Gerard Kornelis van het Revee (Amsterdam, 14 december 1923 – Zulte, Oost-Vlaanderen, 8 april 2006) maakte een onderscheid tussen katholieke en niet-katholieke dieren. Een tijdlang was dit op internetfora rond de schrijver een belangwekkend item. Wat zijn katholieke dieren?

Reve vindt God op de eerste plaats een wonderlijk dier. “Ik heb zelf een prettige lucht bij me: de geur van een katholieke woestijnvos of steppenwolf. Vandaar dat zo veel dieren dicht tegen mij aangedrukt willen slapen. Het is een genade van God en een groot sacrament, want God is een wonderlijk dier, waarover het laatste woord nog niet gesproken is.” (Gerard Reve in Het Boek Van Violet En Dood, 1996). Reve bevraagt Rudi Kousbroek in zijn De vier brieven aan Rudi K. of hij gelooft dat “rooms-katholieke dieren van goed gedrag, mits ze niet te groot zijn, in de hemel allemaal prachtige kleertjes krijgen die hun heel mooi passen”.

Hoewel het onduidelijk is welke criteria er verder zijn om een dier toe te laten tot de rooms-katholieke kerk, zijn ze te groeperen. Ook de Partij voor de Dieren kon daarbij niet helpen, die katholieke dieren in hun verkiezingscampagne links lieten liggen. Joost Zwagerman was daarover ontstemd. “De Partij voor de Dieren legt een eenzijdige nadruk op het seculiere dier. Dieren met een religieuze achtergrond kwamen er bekaaid af. De Partij voor de Dieren deed alsof Gerard Reve nooit had bestaan en liet de katholieke dieren onbesproken. Dat leidde tot ongenoegen bij bijvoorbeeld de papegaaien, destijds door Reve geschaard bij de katholieke dieren,” aldus Zwagerman.

Katholieke dieren dus

We maken een indeling naar benaming, naar gedrag, naar woon- en verblijfplaats en naar uiterlijke kenmerken. Niet naar eetgewoonten, want naar alle waarschijnlijkheid eten katholieke dieren op vrijdag toch geen vlees.

Naar benaming

Voor de hand liggend zijn dieren die op basis van hun naam katholiek zijn. Zonder meer rooms-katholiek zijn een aantal vogels: de monniksgier, de paradijsvogel, de kardinaalvogel en de priestervogel (bijnaam voor de bijeneter) voorop. Wellicht dat een protestants forumlid met de suggestie van het paapje kwam. Paap is een verbastering van Papa (paus). Meer bedoeld is natuurlijk Saxicola rubetra, het zangvogeltje uit de lijsterfamilie. Beter had hij de Frater kunnen noemen, Linnaeus Carduelis flavirostri genoemd. De Frater behoort tot de vinkenfamilie. Zijn roep lijkt op de barmsijs, die misschien ook katholiek is vanwege zijn goedmoedige karakter. Carduelis flavirostri (frater), niet te verwarren met wijdingsloze theologiestudent/geestelijke. Dankzij de heilige Helena verheugt het Sint Helenafazantje zich ook op het zingen van de litanie van alle heiligen. Bij de dienst van de Tafel, schuift de Tafeleend graag aan. Of deze bijna 50cm grote eend ook aanschuift bij het protestantse avondmaal is onbekend, dus blijft de Tafeleend nog even een vraagteken. Speciale aandacht gaat uit naar het nonnetje. Dit is zowel een watervogel, een vlindersoort als een schelpensoort. Het nonnetje is bij uitstek rooms-katholiek!

Er zijn opvallend veel insecten bekeerd tot het katholieke geloof. Te noemen zijn de monnikskapkever, uiteraard het lieveheersbeestje (en de citroenlieveheersbeestje, de gele variant) en een aantal vlinders: de Passievlinder, de kerstvlinder, de (kleine) Sint Jacobsvlinder, de Sint Jansvlinder en de grauwe heremiet, die vooral in de bergen vertoeft, net als zijn familie, de Griekse en de Macedonische heremiet. Misschien dat het groentje, en het koolwitje verwijzend naar de liturgische kleur, zich ook echt katholiek gaat voelen.

Forumlid Flipje schrijft: “Gerard en ik grapten wel eens over katholieke dieren. Dan noemde hij vele katholieke-, maar ook niet katholieke dieren om steevast al grappend te constateren dat spinnen geen katholieke dieren zijn, behalve dan de kruisspin. De kruisspin was om tweëerlei reden katholiek. Ten eerste om de suggestie die uit zijn naam blijkt. Net als katholieken zoekt een kruisspin het bij het kruis, waarschijnlijk om liefdesopeningen te bedraden of iets dergelijks. Daarnaast draagt hij zijn kruis immer op den rug. Gerard rijmde dan elke keer: “ieder huisje heeft zijn kruisje en daar heeft men niet van terug. Maar den edele kruisspin, draagt zijn kruisje op haar rug”. Na uitspreken van dit rijmpje was het dan lachen, gieren en ook brullen, alsof het een aard had. En natuurlijk beste lezertjes, hadden we op zulkse momenten reeds enkele glazen pleegzuster bloedwijn tot ons genomen.”

Tot de katholieke dieren behoort ook de glimworm (ofwel Johannesvliegje). Het beestje gloeit in de nacht en lijkt daarmee op een gezellig brandend kaarsje dat ter ere van de Heilige Maagd Maria is ontstoken, aldus een Reve-fan. Een ander katholiek beestje is de (eiken)processierups. In grote aantallen trekken ze van boom tot boom. Of de Grote Timmerman, de grootste Europese boktor, katholiek is, valt te bezien, omdat deze met name in protestantse gebieden van Europa voorkomt. Drie zoogdieren zijn op basis van hun naam katholiek: het majesteuze Pater Davidshert en het Capucijneraap. Maar veruit de mooie vondst is die van forumlid Nosoforo: “Alleen al vanwege de naam vind ik de Lamantijn zeer katholiek. Het klinkt namelijk erg kloosterorde-achtig. Zo van, broeder der Lamantijnen.”

Pater Davidhert De heilbot zou ook katholiek zijn. De vis beleeft het eeuwigdurende heil van den hemel reeds in zijn aardse bestaan. Daarmee zondert hij zich af van de schol (niet-katholiek) en de tong (pinkstergemeente of hooguit charismatisch vanwege het praten in tongen). Toch is niet iedereen het daarmee eens. Forumlid Tapir bepleit dat gaat om de symboliek die achter een naam naamgeving of uiterlijk verscholen zit. Daarom kan de heilbot dus nooit katholiek zijn of worden. Des te meer reden om over te gaan op een volgende categorie.

Boven alle twijfel verheven is het Lam van katholieke origine. Dat behoeft geen toelichting.

Naar woon- en verblijfplaats

Dieren die in zich in kerken thuisvoelen, moeten welhaast katholiek zijn: daarom de kerkuil, de vleermuis en, huh, de afrikaanse trekmier. De kerkuil staat op nummer 1. Forumlid Flipje zegt over de kerkuil: “Men noemt de uil ook wel kransuil. De pientere lezers begrijpen direct dat het hier gaat om een rozenkrans, waaraan 10 kleine kraaltjes op rij leiden tot een dikke. Dat zijn 10 wees gegroetjes en 1 Onze Vader. Zo zie je maar weer. Maria verdient meer schiet-gebedjes dan de Heer zelf.” In het Duitse Albstad is een katholieke kerk waar vleermuizen wonen (en nu de winter doorbrengen). Een koddig gezicht op die diertjes zo in de donkere hoekjes te zien hangen. Ze waren vooral in de toren, maar ook in de donkere nokken (hoeken) van de kerkzaal. De bewoners daar vinden het vrome beestjes. Daar zijn de vleermuizen dus ook een beetje katholiek. In ieder geval zijn ze elke zondag bij de Heilige Mis, zegt forumlid Schone Slaapster. Meest obscuur beest van katholieke signatuur is de Afrikaanse trekmier. Het beest komt uiteraard voor in het Afrikaanse oerwoud, maar voelt zich ook zeer thuis in seminaries, kerken en mannenkloosters. Daar vermomt hij zich als geestelijke (zeg maar broeder of pastoor), om zich zodoende aan zijn bezigheid te wijden (die bezigheid is in zijn naam verborgen), zegt een ander forumlid. Er zijn een aantal huisdieren die zeer zeker katholiek mogen worden genoemd. De poes als eerste. Volgens Reve is de poes absoluut katholiek omdat je in de hemel iets te knuffelen moest hebben.

Een ander bekend katholiek dier van Gerard Reve is de papegaai. Aan Rudy Kousbroek schreef hij: “Op gezag van het handboek van Ripa is deze fraai gevederde mensenvriend door de R.K. Kerk leerstellig als katholieke vogel erkend, onder andere omdat het naast de mens het enige dier is dat Ave kan zeggen.” En uiteraard de herdershond, verwijzend naar Dagboek van een herdershond, kapelaan Odekerke, een herder van een parochie. Er zijn trouwens verschillende katholieke hondenrassen. De Sint Bernard is op basis van naam en gedrag voorbeeld nummer 1, in de rol van reddende engel voor mensen die zijn ondergesneeuwd in de Alpen. Met een passend vaatje alcohol, waarbij de beste keus zomaar abdijbier zou kunnen zijn. Forumlid Rengers beweert dat een goudvis ook katholiek is. “Als je goed naar zo een beest kijkt, zie je dat ie steeds “Amen” zegt.”

Via Twitter liet Franciscus B ooit weten dat er nog meer katholieke vissen bestaan. Zo is er de bloedvlektetra die ogenschijnlijk stigmata heeft en draagt de eerbiedwaardige kardinaaltetra zijn naam met eer. Zo mogelijk is deze tetrasoort de Prins onder de katholieke vissen. Nader onderzocht moet worden of de karper katholiek kan worden beschouwd. In sommige landen is deze vissoort immers een delicatesse met Kerst. Karpers brengen geluk, zo wil het heten. Zo beschouwd kunnen wel meer vissen gedoopt worden vanwege de oude traditie om op vrijdag geen vis, maar vis te eten.

Naar gedrag

Gedrag van geestelijken blijken voor sommigen een voorbeeld te zijn om katholieke dieren te herkennen. En ook diergedrag blijkt op te roepen tot kloosteraspiraties. Zoals de raaf. Hij zegt “Cras”. De gehele zin luidt immers “Hodie mihi, cras tibi”. Latijn dus, voor “Ik krijg jou nog wel” beweert een forumlid op Maroc.nl. Forumlid Rengers elders: “In het dorp waar ik werd geboren, noemden we de pastoor en zijn kapelaans raven (soms ook wel kraaien). Raven houden zich ook vaak op bij kerken en in kerktorens. Ze zijn daarom vast Katholiek, althans vele onder hen.” Wimie roept vervolgens uit: “Jullie zijn de Bidsprinkhaan vergeten. Ook al eet hij andere insecten, toch bidt hij elke dag.” Reve-forumlid Frits vindt de egel een heel erg katholiek dier. “Zie het zedige bekje en de stekels om elke vrijer op afstand te houden. Ik kan me voorstellen dat een egel graag het klooster in gaat.”

Huub Mous betoogt op zijn weblog dat de kikker katholiek is. “Gerard Reve heeft in zijn boek ‘Bezorgde Ouders’ de gedachte geopperd dat alle dieren ooit katholiek zullen zijn. Ik weet niet of de kikker in zijn ogen al een katholiek dier was of niet. Maar ik ben er vast van overtuigd dat Reve – als hij nog leefde – de kikker vandaag bij acclamatie tot ‘katholiek dier’ had uitgeroepen. Ik denk dat er tal van argumenten zijn om het katholicisme van de kikker aan te kunnen tonen. Kikkers zijn koudbloedig, hebben een vrijwel wereldwijde verspreiding en leven in uiteenlopende habitats. Dat doen katholieken ook, die zie overal op de wereld en ze voegen overal in de locale omstandigheden. De metamorfose van de kikker heeft veel gemeen met de transubstantiatie in de katholieke liturgie. Kikkers kennen een volledige metamorfose waarbij de larvale vorm er totaal anders uitziet dan de volwassen vorm. Zo ook veranderen tijdens het hoogtepunt van de Mis het brood en de wijn in het lichaam en het bloed van Christus. Bovendien doen sommige keelgeluiden van de kikker verdacht veel denken aan kikkerlatijn. Ooit heb ik een kikker zelfs het credo horen kwaken. Kortom: De kikker is katholiek en wacht net als de mens op Verlossing.”

En sinds de beruchte uitspraak van paus Franciscus, dat katholieken zich niet zo hoeven voort te planten als konijnen, weten we het zeker. Broer Konijn is gedoopt met katholiek wijwater.

Naar uiterlijke kenmerken

Een echt vroom dier is de koala. Hij heeft een buidel om te collecteren en kan vrij zegenend bezig zijn. De kangaroe is daarmee, net als alle andere buideldieren, katholiek. Een mooie katholiek is de orka. Vanwege de letters in zijn naam (rk), maar nog veel meer vanwege het mooie habijt aan. De orka zou flink wat diersoorten in het klooster tegenkomen. Nu Gerard Reve weer aan het woord. In Zondagmorgen zonder zorgen schrijft hij: “Ik vind de glimworm heel erg lief. Ik moet bij het zien van dit beestje altijd denken aan een kaarsje, dat ik bij het Jezus altaar of Maria Altaar kan branden.”

Ook in deze categorie veel katholieke vogels. De biddende torenvalk, hangend in de lucht, de kerkzwaluw (officieel: huiszwaluw) vanwege het nonnenkleed en de pinguïn. “Hij schuifelt in rijen zoals monnikken het brevier bidden en draagt een pij, wat hem doet lijken op een broeder of non”, aldus een forumlid van het Groot Gerard Reve Forum.

Twijfelgevallen: katholiek op bijbelse gronden?

Katholieken hebben traditiegetrouw wat minder met de bijbel. Dat is jammer, want daardoor hebben we een twijfelrubriek. De suggesties om op bijbelse motieven dieren als katholiek te bestempelen, gaat daarom wat ver. Nader onderzoek is daarom nodig. Zoals de adelaar: het symbool van de evangelist Johannes. Ook is de Adelaar het symbool van de op de kerk nederdalende genade van de geest. Of de leeuw staat in het begin van het Marcusevangelie waar Johannes de Doper in de woestijn verblijft te midden van de wilde dieren (en leeuwen). Johannes de Doper voedde zich met honing, toen. En tot slot de kameel, die zo moeilijk door het oog van de naald gaat. De letterzetter, een boskever die zeer schadelijk is voor de bosbouw, is zeker niet rooms-katholiek.

AANHANGSEL 3:
Klassieke liturgische formulieren
een hertaling - Voorlopige uitgave
vanwege de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk