Je hebt misschien wel eens iemand horen zeggen: "de duivel op kousevoeten is veel gevaarlijker dan de duivel op klompen". 

De bedoeling is duidelijk: iemand op klompen hoor je al van verre aankomen, maar wie op kousevoeten sluipt, kan zo maar ongemerkt vóór je staan. En dat is doorgaans de werkwijze van de duivel. Hij komt niet plompverloren met doorzichtige leugens. In dat geval zouden de men- sen niet zo gemakkelijk verleid en misleid worden. Hij komt in de regel op zo'n manier dat wat hij suggereert erg aannemelijk schijnt. Als het even kan, komt hij met een beroep op bijbelteksten.

Een sprekend voorbeeld daarvan vinden we in één van de verzoekingen, waarmee de duivel de Here Jezus probeert te verleiden, dat betekent: tot zonde verleiden en zo ten val brengen. Wanneer de duivel de Here Jezus (Matth. 4 : 5, 6) heeft meegenomen naar de heilige stad en Hem daar gesteld heeft op de rand van het tempeldak, nodigt hij Jezus uit van die rand de sprong naar beneden te wagen. Jezus moet niet bang zijn, beweert de duivel, want er staat in de bijbel geschreven, dat de engelen Hem op de handen zullen dragen, en dan kan er niets gevaarlijks gebeuren. Daar blijkt, dat de duivel de psalmen kent, want hij citeert daar op zijn manier een gedeelte uit psalm 91. Heel geraffineerd, en schijnbaar en vroom.

Zo is in de geschiedenis van de kerk meer dan eens gebleken, dat een dwaalleer, een ketterij ogenschijnlijk zó klein begonnen is, dat menigeen zich afvroeg: moet je je dáár nu zo druk over maken? We noemen daarvan slechts enkele voorbeelden.

Voor het eerste voorbeeld moeten we terug naar de vierde eeuw na Christus

We noemen twee Griekse woorden, die in die toenmalige strijd kernwoorden waren: nl. homo-ousios (wezensgelijk) en homoi- ousios (wezensgelijkvormig). Eén letter verschil, schijnbaar bijna niets. Maar er ligt een onoverbrugbare kloof tussen die beiden woorden, die een bepaalde leer vertegenwoordigen. Want wat was het geval?

De presbyter Arius stelde zich op tegenover zijn bisschop Alexander; deze laatste verdedigde met nadruk de wezensgelijkheid van de Zoon V met de Vader. De Vader is God en de Zoon is God, eeuwig, almachtig. De Zoon is dus van hetzelfde wezen als de Vader .Het ging in die tijd om de grote vraag: wie is Christus? Is Hij Gods eeuwige Zoon, of niet ? Alexander leerde dat, Arius bestreed dat. Arius leerde, dat de Zoon van God niet wezensgelijk is met de Vader, maar dat Hij het eerste schepsel was, dat God had gemaakt, uit niets en in de tijd, wel vóór alle andere schepselen. Dus niet eeuwig, en niet God. De grote bestrijder van Arius werd de bekende Athanasius. Op het concilie van Nicea (325) is Arius' leer als ketterij veroordeeld en de christelijke kerk beleed daar de wezensgelijkheid. In het Grieks uitgedrukt: homo-ousios -Vader , Zoon en Heilige Geest zijn de drie Personen van het Goddelijke wezen, alle drie van gelijke eeuwigheid.

De strijd was met dat concilie echter niet uit de wereld. De Arianen vielen in twee stromingen uiteen. De ene stroming probeerde de scherpe kantjes van Arius' leert wat te verzachten en streefde naar een compromis met de rechtzinnige leer. Ze leerde dat de Zoon weliswaar niet van hetzelfde wezen is als de Vader , maar toch wel gelijkvormig is aan de Vader. Dus: geen gelijkheid in wezen, maar gelijkvormig- heid: niet homo-ousios, maar homoi-ousios. Let op die éne letter i!

Homoi-ousios duidt dus aan de leer, dat de Zoon niet meer is dan gelijkvormig aan de Vader. Maar de wezensgelijkheid en de Godheid van de Zoon worden geloochend. Dus dan is Christus ook niet de (Matth. 16: 16) Zoon van de levende God, zoals Petrus Hem beleden heeft, en zoals (Matth. 16: 17) Jezus Zelf die belijdenis aanvaard heeft. Dan heeft Thomas zich (Joh. 20 : 28) vergist, toen hij na Pasen uitriep: "Mijn Here en mijn God", en dan is (Joh. 20: 31) heel de bedoeling van Johannes met het schrijven van zijn evangelie ~ mislukt, en berusten Johannes' brieven op een fatale vergissing of, erger nog, op bedrog (1 Joh. 4:15: 5:5,12,20; 2 Joh.:9). De christelijke kerk heeft de genade ontvangen het goede antwoord te geven op de centrale vraag van Jezus: "wat dunkt u van de Christus? (Matth. 22: 42) Wiens Zoon is Hij?

Een tweede voorbeeld vinden we in de 19e eeuw

De synode van 1816 voerde een nieuwe formule in voor aanstaande predikanten, die in de plaats kwam van het ondertekeningsformulier, zoals dat door de synode van Dordrecht (1618/1619) en door de Kerken was aanvaard.

Het oude formulier moest worden ondertekend voordat iemand predikant kon worden in één van de Kerken in Nederland. De aanstaande predikanten verklaarden (onder meer) daarin "de leer welke overeenkomende met Gods heilig Woord in de aangenomen formulieren van enigheid vervat is" aan te nemen en hartelijk te geloven.

In het nieuwe ondertekeningsformulier werd het woordje "overeenkomende" vervangen door "overeenkomstig". Deze verandering leek vrij onschuldig. Maar al spoedig bleek, dat het woordje "overeenkomstig" opzettelijk was gekozen, omdat het op twee manieren kon worden uitgelegd. Het kan betekenen "omdat", maar ook "voor zover". Voortaan kon dus een aanstaande dienaar des Woords zijn handtekening onder dit formulier plaatsen, ook als hij het met de belijdenis niet of niet volledig eens was. Hij nam die leer dan aan "in zover zij overeenkomt" (namelijk volgens zijn mening) met het Woord van God.

Met twee latijnse woorden wordt deze kwestie vaak aangeduid: quia (omdat) en quatenus (voor zover) In het eerste geval bindt een aanstaand predikant zich aan de leer, die is samengevat in de drie formulieren van enigheid (Nederlandse geloofsbelijdenis, Heidelbergse Catechismus en Dordtse Leerregels), omdat (quia) die leer gegrond is op Gods Woord. In het tweede geval bindt hij zich aan die leer, voor zover (quatenus) hijzelf van mening is, dat die leer gegrond is op Gods Woord. Hij kan dit zelf hoogstpersoonlijk uitmaken. Daar komt nog , bij, dat velen onderscheid maakten tussen Gods Woord en de Bijbel, zodat ze ook van de Bijbel af konden wijken. De weg tot leervrijheid lag voortaan open. En leervrijheid betekent altijd de ondergang van de kerk, omdat het dan aan de voorgangers, dat is aan mensen, wordt overgelaten wat in de bijbel wel of niet naar Gods Woord is: wat Gods Woord is en wat niet. De "schapen" zijn er dan niet meer zeker van, dat zij "de stem van de Goede Herder horen", verg. Joh. 10 en wat besproken is bij Ezechiël 34. 

BIJLAGE 1

“Ziet toe, dat niemand u als een roof meevoere [sulagogeo] door de filosofie [philosophia], en ijdele verleiding, naar de overlevering der mensen, naar de eerste beginselen [stoicheia] der wereld, en niet naar Christus” - Kolossenzen 2:8

kolossenzen en ketterij 1               kolossenzen en ketterij 2

BIJLAGE 2

SATANS VUISTSLAGEN - Lees eens hoe er in de 17e eeuw werd gedacht over de macht van de duivel, om op onze geest in te werken.

1. Waarom God Zijn kinderen met deze duivelse gedachten laat kwellen.
2. Hoe en door welke tekenen satans inblazingen van 's mensen eigen gedachten
te onderscheiden zijn.
3. Wij zullen troostgronden aan Gods kinderen geven, die door de duivel met
boze gedachten gekweld worden.
4. We zullen aanwijzen, welke geneesmiddelen in deze zaak ten dienste staan.
5. We zullen tenslotte kenmerken voorstellen, op grond waarvan wij weten
kunnen, of wij ons tegen verkeerde gedachten wel van onze plicht kweten, en
daardoor van satans wege niet verstrikt werden.