Saul wordt door Samuël gezalft

1 Samuël X 1 - Saul wordt door Samuël gezalft

1 Toen nam Samuël de oliekruik, goot haar uit over zijn hoofd, kuste hem en zeide: Heeft de HERE u niet tot vorst over zijn erfdeel gezalfd? 2 Wanneer gij heden van mij zijt heengegaan, zult gij twee mannen ontmoeten bij het graf van Rachel, in het gebied van Benjamin, te Selsach. Die zullen tot u zeggen: De ezelinnen die gij zijt gaan zoeken, zijn terecht; en zie, uw vader denkt niet meer aan het geval met de ezelinnen, maar over u is hij bezorgd en hij zegt: Wat kan ik voor mijn zoon doen? 3 Als gij dan verder trekt en bij de terebint van Tabor komt, zullen u daar drie mannen ontmoeten op weg naar God in Betel; één van hen draagt drie bokjes, een ander drie broden en de derde een kruik wijn. 4 Zij zullen u begroeten en u twee broden geven, die gij van hen zult aannemen. 5 Daarna zult gij te Gibea Gods komen, waar de bezetting der Filistijnen ligt. Zodra gij daar de stad ingaat, zult gij een schare profeten tegenkomen, die van de hoogte afdalen, vóór hen uit harpen, tamboerijnen, fluiten en citers; zelf zullen zij in geestvervoering zijn. 6 Dan zal de Geest des HEREN u aangrijpen; gij zult met hen in geestvervoering geraken en tot een ander mens worden. 7 Wanneer deze tekenen aan u geschieden, doe dan wat uw hand vindt, want God is met u. 8 Gij zult u voor mij uit naar Gilgal begeven, en zie, ik zal tot u komen om brandoffers te offeren en vredeoffers te slachten. Zeven dagen zult gij wachten, totdat ik bij u kom en u te kennen geef wat gij doen zult.
 
9 Terwijl hij zich omkeerde om van Samuël weg te gaan, schonk God hem een ander hart. En al de genoemde tekenen geschiedden op die dag. 10 Toen zij daar te Gibea kwamen, zie, een schare profeten trad hem tegemoet; de Geest Gods greep hem aan en hij geraakte onder hen in geestvervoering. 11 En allen die hem van vroeger kenden, zagen hoe hij met de profeten profeteerde; en men zeide tot elkander: Wat is toch de zoon van Kis overkomen? Is Saul ook onder de profeten? 12 Toen antwoordde iemand daarvandaan: Wie is hun vader? – Daarom is het tot een spreekwoord geworden: Is Saul ook onder de profeten?
 
13 Toen er een einde gekomen was aan zijn geestvervoering, begaf hij zich naar de hoogte. 14 En de oom van Saul zeide tot hem en tot zijn knecht: Waar zijt gij geweest? Hij antwoordde: De ezelinnen zoeken, maar toen wij zagen, dat zij er niet waren, zijn wij naar Samuël gegaan. 15 Daarop zeide de oom van Saul: Vertel mij toch, wat Samuël u gezegd heeft. 16 Saul zeide tot zijn oom: Hij heeft ons dadelijk meegedeeld, dat de ezelinnen terecht waren. Maar dat Samuël gesproken had over het koningschap, vertelde hij hem niet.
 
17 Daarna riep Samuël het volk samen tot de HERE te Mispa 18 en hij zeide tot de Israëlieten: Zo zegt de HERE, de God van Israël: Ik heb Israël uit Egypte geleid en u gered uit de macht der Egyptenaren en uit de macht van alle koninkrijken die u verdrukten. 19 Maar thans verwerpt gij uw God, die voor u een verlosser was uit al uw rampen en noden, en zegt: Neen, stel een koning over ons aan. Nu dan, stelt u voor het aangezicht des HEREN, naar uw stammen en naar uw geslachten. 20 Toen liet Samuël alle stammen van Israël naderbij komen, en de stam Benjamin werd aangewezen. 21 Daarna liet hij de stam Benjamin naderbij komen naar zijn geslachten, en het geslacht van Matri werd aangewezen. Ten slotte werd Saul, de zoon van Kis, aangewezen. Maar toen men hem zocht, was hij niet te vinden. 22 Daarom stelde men nogmaals de HERE een vraag: Is de man wel hier gekomen? De HERE nu zeide: Zie, hij houdt zich ergens tussen het pakgoed schuil. 23 Men snelde heen en haalde hem daarvandaan, en toen hij midden onder het volk stond, bleek het, dat hij een hoofd boven al het volk uitstak. 24 En Samuël zeide tot het gehele volk: Ziet gij wel, wie de HERE verkoren heeft? Want er is niemand als hij onder het gehele volk. Toen juichte het gehele volk en riep: De koning leve!
 
25 Daarna zette Samuël voor het volk het recht van het koningschap uiteen, schreef dit in een oorkonde en legde die neer voor het aangezicht des HEREN; daarop liet Samuël het gehele volk gaan, ieder naar zijn huis. 26 Ook Saul ging naar zijn huis, naar Gibea, en de dapperen, aan wie God dit in het hart gegeven had, gingen met hem. 27 Doch nietswaardige lieden zeiden: Hoe zou deze ons verlossen? Zij verachtten hem en brachten hem geen geschenk. Maar hij hield zich doof.

Het volk wil een koning, net als alle andere volkeren

Ze hebben niet voldoende aan het koningschap van God. De mens leeft niet bij geloof alleen. Het oog wil o wat. Idealen: prima, maar als Samuëls zonen (ja, ook zij!) corrumperen, dan klinkt de roep dat het land moet worden geregeerd. Het leven moet kunnen worden geleefd. 

In opdracht van zijn vader is Saul op zoek naar een kudde ezelinnen. Samen met een knecht zwerft hij rond. Eerst Efraïm – wij weten: een groot gebied! – maar ook Salisa, Saälim en Suf doortrekken zij – waar liggen die landstreken eigenlijk – en tot slot ook nog eens het land van Benjamin – wat daar ook mee bedoeld moge zijn. Het heeft iets van een dubbele bodem. Saul doortrekt zijn eigen achtergrond, zichzelf, hij zoekt zijn levensdoel maar vindt het niet. De onbekende streken, Salisa, Saälim en Suf, het zouden wel eens verbasteringen kunnen zijn van Sauls eigen naam.

Het valt op dat Saul nauwelijks initiatief neemt. Hij krijgt de opdracht om te zoeken van zijn vader. Als Saul het zoeken op wil geven, is het zijn knecht die erop aandringt Samuël te gaan bezoeken. Het is nog eens zijn knecht die wat geld bij zich heeft om Samuël te kunnen betalen. 

Saul is vervolgens helemaal van slag als Samuël hem aanspreekt. ‘Ik behoor tot Benjamin, de kleinste stam.’ En: ‘Hoort mijn familie niet tot de kleinste families … ?’ Ook de drie tekenen (zoals uiteengezet in de eerste verzen van I Samuël 10) overkomen Saul. Saul komt naar voren als een bescheiden, mogelijk zelfs licht passieve man. Mogen we dat positief duiden? Hij lijkt zo wel de ideale voorman, voorganger in Israël, waar God de eerste is en zal zijn. 

Tegelijk ligt in dat bescheidene Sauls achilleshiel. Saul zal uiteindelijk geen krachtig koning blijken te zijn, besluiteloos, getekend door gebrek aan actief vertrouwen. Toch gebeurt er iets met Saul

Met name in de drie tekenen die hij ontvangt, ontmoetingen: twee mannen die hem tegemoet komen en zeggen niet meer bezorgd te zijn over de ezelinnen; drie mannen met offergeschenken, waarvan hij iets meekrijgt; een hele groep in geestesvervoering, waar hij zelf deel van uit gaat maken. Drie keer draait het om het werkwoord vinden. Daarin ligt ook een stukje humor in de Bijbel.

Saul zoekt een kudde ezelinnen, maar vindt ze niet. Hij vindt iets anders, want de ezelinnen blijken allang gevonden te zijn. De drie tekenen bestaan uit een oplopende reeks. In aantal bijvoorbeeld. Eerst zijn het twee mannen, vervolgens drie en tot slot is het een hele groep. Maar ook in de handelingen is een intensivering waarneembaar. 

De eerste keer wordt Saul alleen aangesproken. De tweede keer krijgt hij iets en de derde keer verandert hij. Ook in het gebruik van het werkwoord vinden zit een zekere vooruitgang. Het begint ermee dat Saul twee mannen vindt (zo staat het er letterlijk). Vervolgens zijn het de drie mannen die hém vinden. Het eindigt er dan mee, na de ontmoeting met de profetengroep, dat Saul moet doen wat zijn hand vindt te doen. 

Aan de ene kant ís Saul al door Samuël gezalfd. Aan de andere kant is het de reeks van gebeurtenissen die zijn zalving bevestigt. Fascinerend bij dat alles is, dat al op het moment dat Saul zich omkeert om van Samuël heen te gaan, God hem al een ander hart schenkt. Alsof hij al vanaf dat momen de dingen met een ander oog bekijkt, met een ander oor hoort, op een andere wijze aanpakt. 

Toeval wordt zo toekomst, dat wat hem, Saul, toekomt, bij hem past, bij zijn levensweg past. De roeping is al aanwezig, maar ze wordt door de gebeurtenissen geactualiseerd, bevestigd. Dan weet hij echt, door wat letterlijk op zijn weg komt, wat hij doen moet.

(Hoe oud werd Saul? Saul was een jonge man toen hij koning werd (1Sm.9:2). We weten niet hoe oud hij was. We zouden
kunnen denken aan een jongeman van om en nabij de twintig jaar. Saul regeerde veertig jaren en
was dus mogelijk zestig jaar oud toen hij stierf op Gilboa (1Sam.31).

Nadenken over 'een gezalfde des Heeren' 

In het Oude Testament werden koningen met heilige zalfolie gezalfd als teken van bekwaammaking voor hun ambt. Het was het symbool van de Heilige Geest. Waarschijnlijk gebeurde dat ook bij priesters en profeten, al is dat niet zeker en al gebeurde dat lang niet bij iedereen. Denk bijvoorbeeld maar aan Samuël.
 
Al is iemand, een koning bijvoorbeeld, met heilige zalfolie gezalfd en zo een gezalfde of messias, dan betekent dat nog niet dat hij daarmee ook een kind van God is. Denk maar aan Saul! Saul is door Samuël gezalfd met zalfolie uit een kruik. Zijn koninkrijk was breekbaar, net als de kruik.
 
David daarentegen is door Samuël gezalfd met zalfolie uit een hoorn. Zijn koninkrijk is eeuwig, net als een hoorn onbreekbaar is. Overigens heeft David Saul ondanks al zijn misdaden met respect en eerbied behandeld, omdat hij een gezalfde des HEEREN was. Op zijn vlucht had hij hem verscheidene malen kunnen doden maar hij deed het niet, omdat hij de gezalfde des HEEREN niet wilde aanraken!
 
Christus is de Gezalfde des HEEREN. De Messias. Want Hij is niet gezalfd met het symbool van de zalving, de heilige zalfolie. Hij is gezalfd met de Heilige Geest zonder mate (Jesaja 61).
 
En eigenlijk is ook elke ware christen een gezalfde des HEEREN (zondag 12 van de Heidelbergse Catechismus); ieder die de zalving van Christus deelachtig is.'