Dood van Johannes de Doper

Marcus VI 17-23 - Het hoofdt van Joannes den Doper in een schotel

14 En koning Herodes hoorde van Hem, want zijn naam was bekend geworden; en men zeide: Johannes de Doper is opgewekt uit de doden en daarom werken die krachten in Hem. 15 Anderen zeiden: Het is Elia, weer anderen: Een profeet als een van de profeten. 16 Toen dan Herodes van Hem hoorde, zeide hij: Johannes, die ik onthoofd heb, die is opgewekt. 

17 Want hij, Herodes, had Johannes laten grijpen en geboeid gevangen gezet, ter wille van Herodias, de vrouw van zijn broeder Filippus, omdat hij haar tot vrouw genomen had. 18 Want Johannes had tot Herodes gezegd: Gij moogt de vrouw van uw broeder niet hebben. 19 Herodias had het op hem voorzien en wilde hem doden, doch zij kon dit niet, 20 want Herodes had ontzag voor Johannes, daar hij wist, dat hij een rechtvaardig en heilig man was; en hij beschermde hem en als hij hem gehoord had, was hij in grote verlegenheid, maar hij hoorde hem gaarne. 

21 En toen er een gelegen dag gekomen was en Herodes op zijn geboortefeest een maaltijd aanrichtte voor zijn hoogwaardigheidsbekleders, zijn legeroversten en de voornaamsten van Galilea, 22 en de dochter van Herodias binnenkwam en danste, behaagde zij Herodes en hun, die mede aanlagen. En de koning zeide tot het meisje: Vraag van mij, wat gij maar wilt en ik zal het u geven. 23 En hij zwoer haar: Wat gij mij ook maar vragen zult, zal ik u geven, tot de helft van mijn koninkrijk. 

24 En zij ging heen en zeide tot haar moeder: Wat zal ik vragen? En deze zeide: Het hoofd van Johannes de Doper. 25 En terstond ging zij haastig naar binnen tot de koning en vroeg, zeggende: Ik wil, dat gij mij onmiddellijk op een schotel geeft het hoofd van Johannes de Doper. 26 En ofschoon de koning zeer bedroefd werd, wilde hij het haar om zijn eden en om hen, die aanlagen, niet weigeren. 27 En terstond zond de koning een scherprechter met de opdracht het hoofd te brengen. En deze ging heen en onthoofdde hem in de gevangenis, 28 en hij bracht het hoofd op een schotel en gaf het aan het meisje en het meisje gaf het aan haar moeder. 29 En toen zijn discipelen het hoorden, kwamen zij en namen zijn lijk weg en legden het in een graf.

Gruwelijke gebeurtenis: De onthoofding van Johannes

Johannes neemt als wegbereider van Christus, een uitzonderlijke positie in. Daar komt bij dat zowel zijn geboorte als zijn dood in de bijbel worden beschreven. Die dood was wreed. Herodes, de landvoogd, had Johannes de Doper gevangen laten zetten, omdat deze kritiek uitoefende op zijn levenswijze. Toen Herodes aan de dochter van zijn minnares beloofde dat zij mocht wensen wat zij wilde, vroeg het meisje (op advies van haar moeder) om het hoofd van Johannes de Doper. Herodes gaf daaraan gehoor.

Een vergelijking vooraf

Herodias is als Izebel, de vrouw van koning Achab. Achab wilde de wijngaard van Nabot de Jizreëliet hebben. Die wijngaard lag naast het paleis. Maar Nabot wilde die niet afstaan. Dat stemde de koning somber. "Daarop kwam zijn vrouw Izebel bij hem en vroeg: Waarom ben je toch zo somber gestemd en wil je niets eten? Hij antwoordde: Ik heb Nabot de Jizreëliet verzocht mij zijn wijngaard te verkopen, of als hij dat liever had, te ruilen tegen een andere. Maar hij heeft mij geantwoord: Ik sta u mijn wijngaard niet af. Toen zei zijn vrouw Izebel tot hem: Ben jij nu de man die in Israël de koningsmacht uitoefent? Sta op, eet wat, dan knap je weer op; ik zal zorgen dat je de wijngaard van Nabot de Jizreëliet krijgt. 

Ze schreef een brief in de naam van Achab, verzegelde die met zijn zegel en zond hem aan de oudsten en notabelen die in dezelfde stad woonden als Nabot. In die brief had ze geschreven: Kondigt een vasten af en zet Nabot bij de vergadering van het volk vooraan. Laat dan een paar gemene kerels tegenover hem plaats nemen en hem beschuldigen van godslastering en majesteitsschennis. Voert hem dan buiten de stad en stenigt hem dood. Zodra Izebel vernam dat Nabot doodgestenigd was, zei ze tot Achab: Sta op, neem bezit van de wijngaard van Nabot de Jizreëliet, die hij je niet wilde verkopen, want Nabot is niet meer in leven; hij is dood. Zodra Achab hoorde dat Nabot dood was, begaf hij zich op weg om de wijngaard van Nabot de Jizreëliet in bezit te nemen" (1 Kon 21).

Over zwakheid gesproken

Koningen zijn zwak. Koning Achab is zwak, koning Herodes is zwak. Wij allen zijn zwak. Te zwak om het goede te doen, te zwak om echt gemene dingen te doen. Wij zijn in de handen van een gemene vijand die wel door en door gemeen is en ook nog over de kracht beschikt zijn gemeenheid uit te voeren. Een niets ontziende tegenstander. 

Johannes is Jezus' voorloper

Hij is oorloper in de zin dat hij Hem aanwijst, dat hij als een heraut aan Hem voorafgaat, maar ook voorloper in het slachtoffer zijn van doortrapte gemeenheid. Jezus en Johannes, beiden zijn ze slachtoffer. Jezus was slachtoffer van een gerechtelijke moord. Johannes was het slachtoffer van een machtsdronken koning en van de dans van een lichtzinnig meisje.

Paraller tussen Elia en Johannes

Elia werd na de triomf van de ware God op de berg Karmel door koningin Izebel vervolgd. Hij slaat op de vlucht, de woestijn in. Daar wenst hij te sterven. Het is duister in hem. Aan alles wanhoopt hij. Zoiets zal er ook wel in Johannes de Doper geweest zijn. Ook voor hem zullen er in de kerker uren geweest zijn, waarin de dood hem liever geweest was dan het leven. Stond hij niet voor een soortgelijke opgave als Elia? Net als Elia moest ook Johannes ervaren, dat God niet in het geweldige en gewelddadige is: "Toen trok de Heer voorbij. Voor de Heer uit ging een zeer zware storm, die bergen deed splijten en rotsen verbrijzelde. Maar de Heer was niet in de storm. Op de storm volgde een aardbeving. Maar ook in de aardbeving was de Heer niet. Op de aardbeving volgde vuur. Maar ook in het vuur was de Heer niet. Op het vuur volgde het suizen van een zachte bries. Zodra Elia dit hoorde, bedekte hij zijn gezicht met zijn mantel, ging naar buiten en bleef staan aan de ingang van de grot" (1 Kon 19,11-13).

Johannes verwachtte de Messias als een als een oordeel

“Reeds ligt de bijl aan de wortel van de bomen.” Hij verwachtte de Messias als een vuur: “Hij zal u dopen met de heilige Geest en met vuur. De wan heeft Hij in zijn hand om zijn dorsvloer grondig te zuiveren en zijn tarwe te verzamelen in de schuur, maar het kaf zal Hij verbranden in onblusbaar vuur” (Mt 3,11-12). Toen Johannes in de gevangenis hoorde over de werken van de Christus (weldaden in plaats van gewelddaden), liet hij Hem door zijn leerlingen de vraag stellen: “Zijt Gij de Komende of hebben wij een ander te verwachten? (Mt 11,2-3). Want Jezus is zacht en stil, als "het suizen van een zachte bries." Dit ook is heel de uitstraling van de liturgie in de kerk, niet zacht en ingehouden en stil? 

Het geweld van emoties en woordgeweld dient ten enenmale vreemd aan de liturgie te zijn. Ook dat mogen we zien als een kenteken van onze God. Wij hoeven geen geweld te gebruiken om zijn aandacht te trekken, want "voordat gij Hem vraagt, weet uw Vader wat gij nodig hebt" (Mt 6,8). In dat vertrouwen leggen wij God onze gebeden en noden voor.

Lees ook eens het document: Boetepredikers zijn niet populair