Thuiskomst van de verloren zoon

Lukas XV 20-24 - Wederkomst van den verloren zoon

11 En Hij zeide: Iemand had twee zonen. 12 De jongste van hen zeide tot zijn vader: Vader, geef mij het deel van ons vermogen, dat mij toekomt. En hij verdeelde het bezit onder hen. 13 En weinige dagen later maakte de jongste zoon alles te gelde en ging op reis naar een ver land, waar hij zijn vermogen verkwistte in een leven van overdaad. 

14 Toen hij er alles doorgebracht had, kwam er een zware hongersnood over dat land en hij begon gebrek te lijden. 15 En hij trok er op uit en drong zich op aan een der burgers van dat land en die zond hem naar het veld om zijn varkens te hoeden. 16 En hij begeerde zijn buik te vullen met de schillen, die de varkens aten, doch niemand gaf ze hem. 

17 Toen kwam hij tot zichzelf en zeide: Hoeveel dagloners van mijn vader hebben brood in overvloed en ik kom hier om van de honger. 18 Ik zal opstaan en naar mijn vader gaan en tot hem zeggen: Vader, ik heb gezondigd tegen de hemel en voor u, 19 ik ben niet meer waard uw zoon te heten; stel mij gelijk met een uwer dagloners. 

20 En hij stond op en keerde naar zijn vader terug. En toen hij nog veraf was, zag zijn vader hem en werd met ontferming bewogen. En hij liep hem tegemoet, viel hem om de hals en kuste hem. 21 En de zoon zeide tot hem: Vader, ik heb gezondigd tegen de hemel en voor u, ik ben niet meer waard uw zoon te heten. 22 Maar de vader zeide tot zijn slaven: Brengt vlug het beste kleed hier en trekt het hem aan en doet hem een ring aan zijn hand en schoenen aan zijn voeten. 23 En haalt het gemeste kalf en slacht het, en laten wij een feestmaal hebben, 24 want mijn zoon hier was dood en is weer levend geworden, hij was verloren en is gevonden. En zij begonnen feest te vieren. 

25 Zijn oudste zoon was op het land, en toen hij dicht bij huis kwam, hoorde hij muziek en dans. 26 En hij riep een van de knechts tot zich en vroeg, wat er te doen was. 27 Deze zeide tot hem: Uw broeder is gekomen en uw vader heeft het gemeste kalf laten slachten, omdat hij hem gezond en wel terug heeft. 28 Maar hij werd boos en wilde niet naar binnen gaan. Toen kwam zijn vader naar buiten en drong bij hem aan. 29 Maar hij antwoordde en zeide tot zijn vader: Zie, zovele jaren ben ik al in uw dienst en nooit heb ik uw gebod overtreden, maar mij hebt gij nooit een geitebokje gegeven om met mijn vrienden feest te vieren. 30 Doch nu die zoon van u gekomen is, die uw bezit heeft opgemaakt met slechte vrouwen, hebt gij voor hem het gemeste kalf laten slachten. 

31 Doch hij zeide tot hem: Kind, gij zijt altijd bij mij en al het mijne is het uwe. 32 Wij moesten feestvieren en vrolijk zijn, want uw broeder hier was dood en is levend geworden, hij was verloren en is gevonden.

De gelijkenis van de verloren zoon

Eigenlijk gaat het over twee verloren zonen. En het is nog maar de vraag wie van de twee het meest verloren is gelopen: de jonge lolbroek die op de uitbundige versiertoer is gegaan en een harde landing heeft gemaakt tussen de varkens, of de brave oudere broer die zich miskend voelt door zijn vader en bokkend in een hoekje kruipt. Om deze gelijkenis echt te laten spreken, doen we er best aan om ons te verplaatsen in de huid van de joodse toehoorders van destijds.

Uitspattingen

Na al zijn uitspattingen in kroegen, bordelen en goktenten is de jongste zoon zichzelf tegengekomen tussen de varkens. Dat moet de joodse toehoorders wel met afschuw vervuld hebben. Want varkens waren onreine dieren. Je mocht hun vlees niet eten en meer nog : je mocht ze niet eens aanraken, want dan werd je zelf onrein. En eigenlijk is de jongste zoon zelfs minder dan een varken, want ook het keukenafval voor de varkens wordt hem niet gegund.

Knikkende knieën

Ten einde raad en met knikkende knieën gaat hij toch terug naar het vaderlijk huis. Hij gaat proberen een overeenkomst te sluiten met zijn vader : hij is bereid om slaaf te zijn, als hij maar eten en kleren en een bed krijgt. Maar wat kent hij zijn vader slecht. Want wat doet die vader? Geen sprake van onderhandelingen, geen gemarchandeer, geen sprake van een deal. Hij valt zijn jongste zoon, gekleed in lompen en onrein als een varken, om de hals. En hij kust hem. Neen, niet met een zuinig kusje van ver. 

Feestmaal

De Griekse tekst heeft het over 'katafilein', de Latijnse tekst over 'osculari'. De vader overlaadt die zoon van hem, die onrein is als een varken, iemand die je eigenlijk niet mag aanraken, met kussen. Het is een erg passioneel verhaal ; niks vaderlijk verwijt, niks preek. Alleen maar een vader die met zijn vreugde geen blijf weet. En de jongste zoon krijgt het beste kleed en een ring van zijn vader. In Jezus? tijd betekende deze symboliek dat hij volledige toegang tot en zeggenschap over de eigendommen van zijn vader kreeg. En het feestmaal is wel de klap op de vuurpijl, want hij is vaders beste vriend.

De oudste zoon

Als je dan de reactie van de oudste zoon dan hoort, kan je daar op het eerste zicht eigenlijk wel begrip voor opbrengen. Je doet je hele leven je plicht, en je vader gunt je nooit wat. Blijkbaar kan je beter de flierefluiter uithangen en tussen de varkens terechtkomen, want dan word je tenminste erkend door je vader. Dat stoot tegen de borst. Dat klopt toch niet?

Contract

En toch. De oudste zoon heeft een zwaar probleem. Hij kan zijn leven alleen maar zien als een soort contract, met wederzijdse rechten en plichten, en daaraan beloning of straf gekoppeld. Het leven vanuit het hart kent hij niet. De tragiek, het verdriet om de gebrokenheid van het leven is hem onbekend, en de pijn om de menselijke onmacht en kleinheid is hem vreemd. En dus kent hij ook niet de vreugde om zijn hervonden broer. Hij is verstard geraakt in zijn plichtsuitoefening. Zijn vader spoort hem aan daarover heen te stappen en deel te nemen aan de vaderlijke vreugde: 'congratulamini mihi', wees toch eens blij, samen met mij. Leef uit je hart.

Een spiegel voorhouden

Of de oudste broer uiteindelijk de stap toch kan zetten, vertelt de gelijkenis niet. En dat was ook de uitdrukkelijke bedoeling van Jezus. Want hij wilde zijn toehoorders een spiegel voorhouden. De onderliggende vraag aan zijn toehoorders is: zijn jullie ook zo verhard als die oudere broer? Zien jullie niet hoe erg jullie er dan aan toe zijn? Inderdaad, die oudste heeft nog veel radicaler ommekeer nodig dan de jongste broer. Het besef hoe deugddoend en zalig het wel is om te leven vanuit een grenzeloze aanvaarding dringt niet tot hem door.
En die vraag van Jezus is ook aan ons vandaag gericht.

Het wil me voorkomen dat de oudste broer het in onze samenleving en onze tijd heeft gehaald. De grenzeloos milde en empathische God, die de mensen zonder enige reserve in zijn armen sluit, is meer dan ooit afwezig in onze cultuur. 

De verloren Vader

Eigenlijk kunnen we, aansluitend op de parabel van de twee verloren zoons, spreken van de verloren Vader. Natuurlijk is Hij niet verloren gelopen. Wel heeft onze tijd Hem uit het oog verloren. Uit het oog is ook uit het hart. De verloren vader? En veel mensen beseffen in onze tijd niet wat ze missen. We kunnen alleen maar Hem altijd door ter sprake brengen, en hopen dat Hij terug zal keren in de harten van de mensen.

Want de rekening voor die verloren vader is bijzonder zwaar. Een samenleving zonder een milde God die de mensen in al hun kleinheid restloos liefheeft en draagt, wordt hard, harteloos, genadeloos, eigenlijk zonder perspectief. De samenleving wordt zo een samenleving waar klein zijn, tekortschieten of mislukken helemaal niet toegelaten is. Op kleinheid en onmacht rust een taboe. En dat is onmenselijk.

Mildheid, aanvaarding, begrip . . .

Maar meteen wordt ook duidelijk wat wij, die ons tot de Kerk rekenen aan de wereld te brengen hebben: mildheid, aanvaarding, begrip. Eigenlijk zouden wij aan de ingang van de kerk een groot spandoek moeten hangen, met als slogan: welkom in het clubhuis van de machtelozen, de kleinen, de zondaars. Want ook dan draagt God je al zijn warmte en sympathie toe. Ook dan? Of nog beter? Zeker dan ben je bij hem thuis. En dragen wij ook elkaar in onze kleinheid en onmacht. Dan krijg je het beste kleed aan, een ring om je vinger, en wordt het vetgemeste kalf voor jou geslacht. En dan, beste mensen, is er niets op heel de wereld dat je kan vernietigen. Dat is pas ten diepste 'leven'. Echt leven is dankbaar leven bij gratie van een God, die niet anders kan dan je zonder reserve lief te hebben.

Voor de kinderen: Gebruik dit document eens