Simon de tovenaar 

Handelingen VIII 17-24 - Simon de toveraar biedt den Apostelen geldt aan

4 Zij dan, die verstrooid werden, trokken het land door, het evangelie verkondigende. 5 En Filippus daalde af naar de stad van Samaria en predikte hun de Christus. 6 En toen de scharen Filippus hoorden en tekenen zagen, die hij deed, hielden zij zich eenparig aan hetgeen door hem gezegd werd. 7 Want van velen, die onreine geesten hadden, gingen deze onder luid geroep uit en vele verlamden en kreupelen werden genezen; 8 en er kwam grote blijdschap in die stad.
 
9 En een man, met name Simon, was reeds vóór deze tijd in de stad bezig met toverij, waardoor hij het volk van Samaria verbijsterde, en hij beweerde van zichzelf, dat hij iets groots was; 10 en allen, van klein tot groot, hielden zich aan hem en zeiden: Deze is wat genoemd wordt de grote kracht Gods. 11 En zij hielden zich aan hem, omdat hij reeds lange tijd hen door toverijen verbijsterd had. 12 Toen zij echter geloof schonken aan Filippus, die het evangelie van het Koninkrijk Gods en van de naam van Jezus Christus predikte, lieten zij zich dopen, zowel mannen als vrouwen. 13 En ook Simon zelf kwam tot geloof, en na gedoopt te zijn, bleef hij voortdurend bij Filippus, verbijsterd door de tekenen en grote krachten, die hij zag geschieden. 

14 Toen nu de apostelen te Jeruzalem hoorden, dat Samaria het woord Gods had aanvaard, zonden zij tot hen Petrus en Johannes, 15 die, daar aangekomen, voor hen baden, dat zij de heilige Geest mochten ontvangen. 16 Want deze was nog over niemand van hen gekomen, maar zij waren alleen gedoopt in de naam van de Here Jezus. 17 Toen legden zij hun de handen op en zij ontvingen de heilige Geest. 18 En toen Simon zag, dat door de handoplegging der apostelen de Geest werd gegeven, bood hij hun geld aan, 19 en zeide: Geef ook mij deze macht, opdat, als ik iemand de handen opleg, hij de heilige Geest ontvange. 20 Maar Petrus zeide tot hem: Uw geld zij met u ten verderve, daar gij gemeend hebt de gave Gods voor geld te kunnen verwerven. 21 Gij hebt part noch deel aan deze zaak, want uw hart is niet recht voor God. 22 Bekeer u van deze uw boosheid en bid de Here, of deze toeleg van uw hart u moge vergeven worden; 23 want ik zie, dat gij gekomen zijt tot een gal van bitterheid en een warnet van ongerechtigheid. 24 Doch Simon antwoordde en zeide: Bidt gij voor mij tot de Here, dat mij niets moge overkomen van hetgeen gij gezegd hebt.
 
25 Toen zij dan het woord des Heren betuigd en gesproken hadden, keerden zij terug naar Jeruzalem en verkondigden het evangelie aan vele dorpen der Samaritanen. 

Nadenken over Hand. 8, 4 – 25, Simon de tovenaar

De wereld van nu heeft  behoefte aan rust, bescherming en troost. Aan oriëntatiepunten. Aan mensen op wie je aankunt. Die ’grote krachten’ hebben. In wie je kunt geloven.  Steeds weer proberen we de wereld om ons heen in de hand te houden, aan te kunnen, macht te hebben over het onbekende en over de toekomst. Macht te hebben ook over angst voor dood en ziekte.
Dit zijn allemaal drijfveren voor de mens om een religie aan te hangen.

Religie van Simon de tovenaar

De eerste keer, dat de beweging van de weg van Jezus, zoals de christelijke zending heette met als ‘’goddelijke kracht’’ de Heilige Geest, in aanraking komt met een andere religie is in de stad Samaria. En de vraag dringt zich meteen op:  waarom is het christelijk geloof zo anders of beter dan andere religies? Anders of beter dan  b.v. de religie van Simon de tovenaar.  Hij is ook zo’n mens, die macht heeft over onze onmacht en die veiligheid uitstraalt. Een van de mensen, die in ruil voor onafhankelijkheid en vrijheid, veiligheid aanbieden. Simon de magiër bood veiligheid aan, kon boze machten bezweren, hij had grote kracht. Ja, hij wás de grote kracht voor heel Samaria en de mensen. Simon beweerde van zichzelf een grote tovenaar te zijn, iemand die de mensen de indruk gaf dat hij over bijzondere krachten beschikte dmv toverij, hekserij en allerlei rituelen. Hij beweerde over bovennatuurlijke krachten te beschikken.

En de mensen hielden zich aan hem. Zij lieten hun oren naar hem hangen. Hij was hun oriëntatiepunt. Religie geeft vast vertrouwen, zekerheid in onzekere wereld. Daar kunnen mensen gebruik en misbruik van maken. Daarvan zei Karl Marx: opium voor het volk.

Om je af te vragen

Maar in hoeverre verschilt het christelijk geloof nu van die religies? En in hoeverre is het Koninkrijk van God een ander koninkrijk dan het koninkrijk, dat Simon ongetwijfeld zal hebben beloofd?
Waarin is de kracht van de Heilige Geest een andere dan de grote kracht van Simon? Dat is de vraag van de schrijver Lucas, die dit verhaal vertelt.

Het gedeelte begint al ongewoon. Een religie moet het hebben van rust, maar deze beweging van de weg, zoals het christelijk geloof werd genoemd, moet het juist hebben van onrust. De eerste kerk had ook behoefte aan rust, en behoefte aan bezig te zijn met vragen over de identiteit van wat kerk zijn nu moet betekenen. Maar ze werd meteen vervolgd en uit elkaar gegooid door een zekere Saulus. Het was de gewone methode om een verboden sekte de kop in te drukken. Je doodt de leiders en de rest arresteer je en verspreid je. En dan hoor je er niets meer van. Maar bij deze beweging is juist de verspreiding over de hele wereld begonnen met onrust zaaien door Saulus, die niet zonder ironie de grootste apostel van de Heilige Geest wordt genoemd. Hij was al de grootste apostel, toen hij de christenen vervolgde!

Philippus in de stad van Samaria

In  plaats van het vernietigen van het christendom werd het zaad verspreid. Zo werkt de Heilige Geest, zo komt er ruimte voor de Heilige Geest. De apostelen moeten wel uit Jeruzalem de wereld in, en zo begonnen ze aan de opdracht van Jezus: vertel de goede boodschap: begin bij Jeruzalem, dan in Samaria en dan in de hele
wereld.
 
Zo kwam Philippus in de stad van Samaria. predikte de ‘Christus’, dat is de Messias, de beloofde koning, die moest lijden en moest opstaan om voor ons de weg naar bevrijding mogelijk te maken. Dat is hier in de bajes maar toen daar ook al helemaal geen gemakkelijke boodschap! Want waarom is dat allemaal nodig om ons te bevrijden?

Maar Philippus kon gelukkig bij die moeilijke boodschap de daad bij het woord voegen: het bewijs dat zijn boodschap waar is ligt  de tekenen, die hij kon doen bij mensen! Het is waar, betrouwbaar. Zie maar en hoor maar. Hier wordt iets  zichtbaar van het dóórbreken van het KG: ze konden het horen aan het geschreeuw van het wijken van de demonen en het zien aan het opstaan van de mensen, die eerst niet konden lopen. De oren worden geopend en de verlamming wordt gebroken: En er kwam grote blijdschap in de stad, staat er.
Zo nu en dan ontstaat er even een Mokum, stad van vrede, zo was het ook even in Samaria.
Zo is echte zending niet alleen een kwestie van het woord, maar ook een daad van bevrijding. Daar waar de Heilige Geest werkt, kunnen mensen hun ketenen afgooien.

De mensen lieten oren hangen naar Philippus

Net zo als ze eerst hun oren lieten hangen naar  Simon de tovenaar. Daar staat hetzelfde werkwoord om de parallel aan te geven. En ze lieten zich dopen ( de doop van vergeving van zonden) en hoorden over het Koninkrijk van God, dat komt in de naam van Jezus Christus. Dat is de kracht, die nu al werkt.

Simon kwam ook tot geloof

Simon de tovenaar zal dit met lede ogen hebben aangezien, maar hij is slim. Hij werd de grote kracht Gods genoemd, staat er. Dat betekent dat hij eigenlijk zelf God is. Hij zei: ik ben iets groots en de  mensen hielden zich aan hem, omdat hij zo goed de boze machten in bedwang kon houden. Maar nu is er Philippus en die zei niet dat hij grote kracht Gods was , maar - zo zag ook Simon - deze man deed grote krachten en tekenen. En Simon kwam ook tot geloof. Ja, zoals iemand een nieuwe religie gaat aanhangen, omdat die meer oplevert en te bieden heeft aan veiligheid en grotere krachten kan losmaken. Zoals het ene wasmiddel wordt ingeruild tegen het andere, omdat het nu eenmaal witter wast.
Maar is dat het hele evangelie? Alleen beter dan andere religies?  Daarom gingen de mensen van Samaria naar Philippus. Simon de tovenaar was alleen maar onder de indruk, omdat Philippus het beter kon. Simon wilde de kunst afkijken. Lukas laat ons eerst met die vraag zitten.

Petrus en Johannes naar Samaria

Wij worden dan verplaatst naar de gemeente van Jeruzalem. Petrus en Johannes worden gestuurd door de gemeente van Jeruzalem naar Samaria. De formulering is heel precies: niet Petrus en Johannes besloten, dat zij maar het beste eens als belangrijkste leiders naar Samaria moesten gaan. Nee, de gemeente besloot, dat het het beste was, dat Petrus en Johannes naar Samaria gaan. De formulering zegt veel over de verhoudingen binnen de eerste gemeente.  Philippus gaat weer verder. En dan pas wordt er in dit verhaal over de Heilige Geest gesproken. Daarmee wil de schrijver (Lucas) aangeven, dat het onderscheid tussen de religies ligt in de komst van de Heilige Geest. Deze  is de grote kracht van het evangelie.

De Heilige Geest houdt zich niet aan de theologische wetten

Wetten die wij proberen op te stellen over de werking van de Geest: b.v. in dit verhaal klopt het helemaal niet, dat er wel doop is maar geen uitstorting van de Heilige Geest. Maar later bij Cornelius krijgt een mens wel de Heilige Geest, maar o schrik, hij is niet eens gedoopt. Dat geeft verwarring bij Petrus, die hem toen maar gauw heeft gedoopt. Aldus Petrus, maar een air van:  ‘’en toen moest ik die heiden wel dopen’’. 

Er om bidden

Het belangrijkste van de werking van de Heilige Geest is dus zijn vrijheid, zijn ‘gaan waarheen Hij wil’. Als de wind. Wij hebben er geen beschikking over. Hij gaat ons in en uit. En wij weten daarna soms niet meer waar we het zoeken moeten, omdat we niet meer hoeven te zoeken. We leven van de wind, die door onze vrije haren waait. Dat blijkt ook zo mooi uit het volgende verhaal. 
Petrus en Johannes worden gestuurd naar Samaria, en het eerste wat zij doen is iets dat maar met één woordje wordt aangeduid, en dat we zomaar over het hoofd kunnen zien, en wat zeker Simon de tovenaar als volstrekt onbelangrijk, of als een formaliteit heeft gezien. Wat was het eerste wat zij deden in Samaria? Zij baden. Namelijk om de komst van de Heilige Geest. Petrus en Johannes hebben geen beschikking over deze grote kracht Gods. Zij moeten er om bidden. Maar dan komt Hij ook, en als zij de handen opleggen op de hoofden van de mensen: dan komt de Heilige Geest.

Wat dat komen nu is, wat gebeurt er dan? Dat wordt hier niet verteld. Dat wordt vaak niet verteld. Misschien, omdat er geen eenduidig antwoord is te geven. Dat de Heilige Geest in iemands leven is gekomen, dat heeft iemand ervaren, dat is een persoonlijke ervaring. Wat er dan gebeurt, daar kun je zomaar geen objectief verslag van doen.  De Bijbel gebruikt wel woorden als ‘’opnieuw geboren worden’’, vrijheid krijgen. Weer opnieuw kunnen beginnen, opstaan uit verlamming en dood. Mensen weten zich tot vrijheid geroepen. Gods aanwezigheid ervaren, en daarom alle angst verliezen.

En Simon zag het

Ja, wat zag hij? Dat Petrus en Joh beschikten over de Grootste Macht; dit zijn de grootste tovenaars: ze kunnen mensen met een geest vullen. Alle andere dingen zijn alleen maar betere wonderen dan dat hij kon, zoals de wonderen die Philippus deed, maar dit was nieuw. Dit was dan eindelijk de grote kracht, waarvan Simon had beweerd en waarover hij had gepocht dat hij het was.
Vandaar dat Simon nu het achterste van zijn tong laat zien. Nu wil hij het niet meer afkijken, maar hij zet alles wat hij heeft op het spel, zijn geld en goed, opdat ook hij deze macht krijgt.

En dan wordt het grote verschil duidelijk hoe de Heilige Geest een andere macht is dan de machten,die in elke religie zitten: Deze macht is een geschenk van God, niet een instrument in handen van mensen, tovenaars.  Zelfs niet in de handen van gezondenen van deze religie : de apostelen.
Maar is het ontvangen van de Heilige Geest dan zo aan willekeur onderhevig? Nee, zeker kunnen we de Heilige Geest  ontvangen, dat is nu juist wat Jezus heeft beloofd aan het eind van zijn leven, maar er zijn enkele voorwaarden, die in ieder geval moeten zijn vervuld van onze kant.

Donderpreek tegen Simon

En één van die voorwaarden wordt hier door Petrus in zijn donderpreek tegen Simon genoemd. Petrus gaat voor ons gevoel wel heel erg tekeer, maar hij is in zijn emoties het meest creatief: Petrus grootste verwijt aan het adres van Simon is hier, dat hij nooit de kracht van de Heilige Geest kan ontvangen, omdat: ‘’uw hart is niet recht’’. Dat is rechtvaardig, betrouwbaar, open en ontvankelijk. Daar, waar  woord en daad samen vallen. Zoals de wegen des Heren recht zijn. Dan pas is het mogelijk de Heilige Geest te ontvangen.

Doen en spreken zijn één

Het enige wat een mens dus kan doen is: rechtvaardig zijn, doen en spreken zijn één. En dan niet: dan krijgt hij gegarandeerd de Heilige Geest, maar dan pas kan hij er eerlijk om bidden. Er is hier op aarde geen Heer meer die over deze religie kan beschikken. De Heilige Geest blijft Heer en meester.
De Heilige Geest maakt hier ook duidelijk, wat in de mensen echt leeft: ze willen macht, maar dan zal er geen Koninkrijk van God kunnen zijn. De Heilige Geest ontmaskert, dat is wat Hij ook doet. ‘Want om niet hebt gij ontvangen, geeft het ook om niet’ zegt Jezus: zo alleen komt de Heilige Geest.

Het komen van de Heilige Geest valt niet onder zaken als genezingen doen en wonderen doen. Deze zaken kunnen ook inhoud zijn van andere religieuze kracht.  Het is iets heel nieuws: we kunnen er geen macht over krijgen. We kunnen alleen onze hand ophouden en samen laten zien in breken van brood en wijn, in vieren van gemeenschap, dat ons hart oprecht is, en we kunnen alleen vertellen over de Messias, wat we van Hem hebben gehoord en misschien kunnen we zo met elkaar omgaan, dat we elkaar kunnen genezen, maar de Heilige Geest, die ons tot nieuwe mensen maakt, daar zullen we op moeten wachten, om moeten bidden.

Maar als we zo met elkaar en met de wereld willen omgaan met een hart dat recht is, dan heeft Jezus ons de Heilige Geest belooft.