BIJBEL: Het is Gods kracht tot behoudenis voor ieder die gelooft (Romeinen 1:16)

  Velen denken dat ze God niet nodig hebben. Ze stellen slechts vertrouwen in het beperkte verstand van de mens

Want het woord des kruises is wel voor hen, die verloren gaan, een dwaasheid, maar voor ons, die behouden worden, is het een kracht Gods. Want er staat geschreven: Verderven zal Ik de wijsheid der wijzen, en het verstand der verstandigen zal Ik verdoen. Waar blijft de wijze? Waar de schriftgeleerde? Waar de redetwister van deze tijd? Heeft God niet de wijsheid der wereld tot dwaasheid gemaakt? Want daar de wereld in de wijsheid Gods door haar wijsheid God niet gekend heeft, heeft het Gode behaagd door de dwaasheid der prediking te redden hen, die geloven. Immers, de Joden verlangen tekenen en de Grieken zoeken wijsheid, doch wij prediken een gekruisigde Christus, voor Joden een aanstoot, voor heidenen een dwaasheid, maar voor hen, die geroepen zijn, Joden zowel als Grieken, (prediken wij) Christus, de kracht Gods en de wijsheid Gods. Want het dwaze van God is wijzer dan de mensen en het zwakke van God is sterker dan de mensen. Ziet slechts, broeders, wat gij waart, toen gij geroepen werdt: niet vele wijzen naar het vlees, niet vele invloedrijken, niet vele aanzienlijken. Integendeel, wat voor de wereld dwaas is, heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, en wat voor de wereld zwak is, heeft God uitverkoren om wat sterk is te beschamen; en wat voor de wereld onaanzienlijk en veracht is, heeft God uitverkoren, dat, wat niets is, om aan hetgeen wèl iets is, zijn kracht te ontnemen, opdat geen vlees zou roemen voor God. Maar uit Hem is het, dat gij in Christus Jezus zijt, die ons van God is geworden: wijsheid, rechtvaardigheid, heiliging en verlossing, opdat het zij, gelijk geschreven staat: Wie roemt, roeme in de Here" (1 Kor. 1:18-31).

Prediking in de Protestantse Kerken

In samenkomsten van een protestantse gemeente staat de prediking, de verkondiging van Gods Woord, centraal. Vóór de prediking worden een of meer Bijbelgedeelten voorgelezen, waarna in de prediking zelf de boodschap van de Bijbel aan de verzamelde gemeente wordt uitgelegd, en wordt aangegeven hoe deze kan worden toegepast in het dagelijks leven. De preek wordt meestal gehouden door een predikant; wanneer er geen beschikbaar is, leest in het algemeen een van de ouderlingen een door een predikant gemaakte preek voor (preeklezen). Calvijn, de grondlegger van het gereformeerd protestantisme – er zijn meer vormen van protestantisme, te denken valt onder andere aan het lutheranisme –, was zelf een uitnemend prediker. In Genève preekte hij dagelijks. Hij bepreekte delen van de Bijbel achter elkaar in doorgaande lezing, de zogenoemde Lectio Continua.

Naast de prediking kent de eredienst in de protestantse kerken nog de dienst der gebeden, de samenzang, de uitdeling van de sacramenten en de dienst der offerranden (collecten).

Over het algemeen zijn de protestantse erediensten sober van karakter. Men komt samen om Gods Woord, de Bijbel, te horen en leren verstaan. In de protestantse prediking wordt de aandacht sterk gericht op het verstaan van de bijbel met het oog op het persoonlijk beleven en leven, zowel als op het publieke domein en – eventueel – het politieke. Daarmee hangt samen een acent op de levenswandel, zoals wanneer het gaat om de oriëntatie op de vaak moeilijke keuzen tussen goed en kwaad (ethiek).

Prediking in de Rooms-Katholieke Kerk

In de katholieke H. Mis spreekt men over de homilie. Deze maakt deel uit van de Dienst van het Woord. Omdat deze homilie bestanddeel is van Gods Woord, kan uitsluitend een priester of diaken na de lezing van het evangelie een homilie houden. De inhoud van de homilie wordt bepaald door de voorafgegane schriftlezingen en soms ook het herderlijke schrijven van de bisschop, het bisschoppencollege of de paus. Bijzondere soorten katholieke preken zijn de vastenpredicaties en boetepreken.

Met wereldse wijsheid zullen wij er dus niet komen. We hebben verkondiging nodig

 De verkondiging van het evangelie stelt het middel tot redding voor aan de mens, ter verheerlijking van God. “Jezus Christus, en Die gekruisigd” zou een belachelijke zaak kunnen lijken, als Christus Zelf niet was “de kracht van God en de wijsheid van God” (1 Kor. 1:24; 2:2). Hoewel dwaas in de ogen van de mens, slaagt ze daar waar de grootste wijsheid van de mens volledig failliet blijkt te zijn, omdat die niet kan voorzien in de nood van de ziel. Het Woord van God verklaart: “Want daar in de wijsheid van God de wereld niet door de wijsheid tot kennis van God is gekomen, heeft het God behaagd door de dwaasheid van de prediking te behouden hen die geloven” (1 Kor. 1:21). De prediking van het evangelie biedt aan hen die verloren zijn het eeuwig heil aan door Christus.
 De gezant van Christus heeft een verheven positie. Waarin bestaat de kracht van een evangelist? Als de dienstknecht van God niet het goddelijk inzicht heeft in het geheim van de ware kracht, zal de confrontatie met de tegenwerkende krachten die overwonnen moeten worden, hem zo ontmoedigen dat hij wellicht onschriftuurlijke steun zal zoeken om ze te overwinnen. De natuurlijke mens staat lijnrecht tegenover de waarheid van God. Het evangelie is voor hem dwaasheid en wekt in hem boosheid op ten opzichte van de verachte, gehate en gekruisigde Heer Jezus Christus.

1e De ongelovige vindt in de wereld alles wat beantwoordt aan zijn vleselijke lusten, en dat bevestigt hem in zijn verwijdering van God.

2e Satan levert actief strijd tegen de Heer Jezus en gebruikt al zijn listen om de evangelieverkondiging te verhinderen.

Welke middelen heeft de evangelist om de tegenstand van de mens en de dodelijke invloed van de wereld en de satan te overwinnen?

De Heilige Geest (meer....)

In zichzelf heeft de prediker geen kracht, maar door genade gaat hij niet voor eigen rekening ten strijde. De Heer Jezus beloofde de Heilige Geest te zenden om in de heiligen, Zijn uitverkoren werktuigen, met kracht te werken. Het doel van de zending van de Geest is: “de wereld overtuigen van zonde en van gerechtigheid en van oordeel” (Joh. 16:8). Dat gebeurt niet “in overredende woorden van wijsheid, maar in betoon van de Geest en van kracht” (1 Kor. 2:4). Op de Pinksterdag heeft een Galilese visser door de Heilige Geest de Joden ervan beschuldigd dat zij de Heer Jezus naar het kruis hadden verwezen, en het resultaat van zijn prediking bestond uit drieduizend bekeerlingen. Het getuigenis van de apostelen werd onderkend als de kracht van God tot heil door Joodse priesters, Romeinse hovelingen, slaven enz. De kracht van de predikers was de Heilige Geest (Hand. 5:32). De Heilige Geest is een machtig persoonlijk Getuige en de kracht van elk waar getuigenis voor Christus (Joh. 14:26).

Het Woord van God

Het geschreven Woord is de geïnspireerde openbaring van God aan de mens. Het is het woord van Christus en dat zal de mens oordelen op de laatste dag (Joh. 12:48). Het is vol goddelijke kracht en gezag. Deze goddelijke kenmerken verachten of niet aanvaarden is even desastreus voor de prediker als voor de hoorder (Hebr. 4:12). “Het woord van de Heer blijft tot in eeuwigheid’. Dit nu is het woord dat u verkondigd is” (1 Petr. 1:25). Het is het zwaard van de Geest, dat werkt in degenen die geloven (Ef. 6:17; 1 Tess. 2:13).
 De bron van de kracht van het getuigenis van Christus in het evangelie is de Heilige Geest, die werkt door middel van het Woord van God (2 Kor. 4:7). Dat is de belijdenis van de dienstknecht van Christus: zijn bekwaamheid komt van God. Wij vinden hiervan een voorbeeld in Handelingen 4:31, waar wij lezen: “En terwijl zij baden, werd de plaats, waar zij vergaderd waren, bewogen; en zij werden allen vervuld met de Heilige Geest en spraken het woord Gods met vrijmoedigheid”.
Niet naar de mens

De kracht komt van God en niet van de mens. We moeten nooit menselijke middelen toevoegen, of dat nu wereldse beginselen zijn of menselijk gesproken verstandige dingen. Als wij dit doen, loochenen wij de kracht die van God komt. Een ernstige waarschuwing hiervoor is op zijn plaats: “Welke gemeenschap heeft licht met duisternis?” (zie 2 Kor. 6:4-16).

In Korinte handelde de apostel Paulus in volkomen afhankelijkheid van de kracht van God. Paulus had Korinte bezocht en wist dat mooie woorden gemakkelijk overtuigden, zonder dat de waarheid van het onderwerp indruk maakte. En als een bespiegeling of gedachte op een filosofische wijze aan de toehoorders werd voorgesteld, dan luisterden zij en waren geëerd en gewonnen. Er waren dus middelen om de Korintiërs aan te trekken en de prediking aangenaam en populair te maken. Hoe is Paulus verder gegaan? Lees 1 Korintiërs 2:1-5.

Als de toehoorders door welsprekendheid en redeneringen worden aangetrokken – door wijsheid van deze wereld – dan wordt er op zand gebouwd. Er is een goddelijk werk nodig om een goddelijk geloof te ontvangen, daarom vermijdt Paulus dit slechte fundament. Zijn enige doel was dat hun geloof niet zou zijn in wijsheid van mensen, maar in de kracht van God.

Het evangelie aantrekkelijk maken

We zien nog steeds dat het evangelie aantrekkelijk wordt gemaakt. Dingen worden aangenamer voorgesteld, of de nieuwste methoden worden aangedragen. Maar het evangelie is krachtig genoeg in zichzelf, want het is de kracht van God (Rom. 1:16).

De mens die het woord en de werken van Christus, de uitmuntendheid en de goddelijke heerlijkheid van Zijn Persoon haat, is niet geneigd de genade en waarheid van God te zoeken in de geschiedenis van Zijn liefde en schande op het vloekhout. De mensen hebben de duisternis lief en haten het licht. De waarheid aantrekkelijker maken bederft de aard ervan. De evangelist zal de waarheid van God gebruiken in zijn kracht en eenvoud om het geweten van de mens wakker te schudden (2 Kor. 2:17). Het evangelie moet niet worden verlaagd tot het niveau van menselijke voorkeur, dat is oneerlijk handelen tegenover God.

Hulpmiddelen bij de prediking

Aantrekkelijke dingen zoals muziek en zang hebben invloed op mensen. Wij moeten hierin sober zijn. Ze zijn soms op hun plaats, maar meestal geen garantie voor succes bij het evangeliseren (Gen. 4:21; Job 21:12-14). Bij Israël waren er muziekinstrumenten in de periode dat de mens in het vlees op de proef werd gesteld en hij God het beste mocht brengen dat hij had. Prachtige tempelversieringen, muziek en zang hadden toen hun plaats.

Wij moeten bedenken dat dit de zwakke en eerste beginselen zijn van de wereld, die een beeld en schaduw zijn van het ware – de lofzang in het hart. “Spreekt tot elkaar in psalmen, lofzangen en geestelijke liederen, zingend en jubelend in uw hart tot de Heer” (Ef. 5:19). De samenzang is de uitdrukking van de harten voor God en dient niet ertoe om onbekeerden te trekken. Dat is geen eerbied en heilige vrees, maar het combineren van de eer van God en de aantrekkelijkheid voor mensen in dezelfde daad! Onze zang is op de eerste plaats voor God.

Is er dan geen plaats voor instrumenten, koor of solo? Wij moeten bedenken dat dit wereldse elementen zijn, die een plaats hadden in het jodendom. Als dit de prediking vervangt, is het zonde. Dan vervangt de muziek Christus! Er zijn altijd mensen die worden aangetrokken door louter natuurlijke gevoelens (Joh. 2:23-25).

Nuttigheidsbeginselen passen niet bij de dingen van God, waar het onze eerste plicht is alleen God te gehoorzamen. Hulpmiddelen zijn niet belangrijk. Waar het om gaat, is dat wij de kracht van de Heilige Geest en de kracht van het Woord van God niet moeten onderschatten en niet moeten vervangen door andere dingen. Hulpmiddelen gebruiken bij het evangeliseren maakt de waarheid van God vaak krachteloos en dit verlaagt haar. Wij zijn gauw geneigd te vergeten dat het evangelie Gods kracht is tot behoudenis.

1. Trinitarisch kader

Toch iets over de inkadering. De bijbeltekst die Herman Bavinck in zijn werk het meest citeert is 2 Kor 13,13: ‘De genade van de Heer Jezus Christus, de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest zij met u allen.’ Dat geeft aan hoe belangrijk deze tekst voor hem is, en het lijkt me terecht. De volgorde in dit vers lijkt me goed doordacht en bewust gekozen: beginnen met Zoon, via de Zoon kom je bij de liefde van de Vader, en bij de eenheid gesticht door de Heilige Geest

‘Zijn in Christus’ moet in dit zelfde trinitarische kader gezien worden: het
- is een aspect van de genade van de Zoon
- is een uiting van de liefde van de Vader
- gaat om een eenheid gesticht door de Heilige Geest
Of anders gezegd: de Zoon laat ons delen in zijn relatie met de Vader, door de Heilige Geest.

In het bijbelstheologische deel van mijn onderzoek heb ik op basis van de NT-teksten twee modellen van ‘zijn in Christus’ gereconstrueerd: een aan de hand van Johannes (2) en een aan de hand van Paulus (3).

2. Johannes: de goede herder en de wijnstok

Spreken over zijn in Christus bij Johannes is in het evangelie altijd spreken van Jezus’ zelf. Het beste is dit spreken te begrijpen vanuit het model van wederzijds in elkaar wonen. Hij in ons en wij in Hem. Ik in jullie en jullie in mij (Jezus is zelf aan het woord). Daarbij is de relatie tussen Vader en Zoon uitgangspunt. Zoals zij met elkaar verbonden zijn, zoiets is ook aan de hand in de relatie tussen Christus en ons.

Het spreken over in Christus is in Johannes direct verbonden met een aantal beelden en met de ‘ik ben’-woorden. Twee daarvan zijn nu van belang:

a. Goede herder (Joh 10): hier komt naar voren de stem van Jezus Christus. De goede herder roept zijn schapen, en ze volgen zijn stem (vers 3-5.15-16).
Preken is als de stem van de goede herder die roept zodat we hem volgen.

b. Wijnstok (Joh 15): hier wordt aandacht gevraagd voor het onderwijs van Jezus Christus. De verbinding tussen wijnstok en ranken bestaat onder meer door het woord: de discipelen zijn rein door het woord, blijven in Hem doordat zijn woord in ons blijft, door je aan zijn geboden te houden, en verder maakt de Zoon ons bekend wat Hij van zijn Vader heeft gehoord (vers 3.7.10.15).
Preken is als die woorden van Jezus die rein maken, als woorden die in ons hart gelegd worden en daar blijven zodat we in Hem blijven en Hij in ons, het doorgeven van de geboden van Christus, het zijn woorden gehoord van de Vader en de Zoon.

3. Paulus: delen in het verhaal van Jezus Christus

Het spreken over zijn in Christus is bij Paulus een van de verbindingen die hij legt tussen de geschiedenis van Jezus Christus en ons verhaal. Hij doet dat door verschillende uitdrukkingen: ‘met Christus’ en daarvan afgeleide samenstellingen, en ‘in Christus’.

Dit veronderstelt een verbondenheid tussen Christus en ons, die twee kanten heeft:
- representatie: Hij vertegenwoordigt ons, onze plaatsbekleder - participatie: door de Heilige Geest delen wij in Hem

We delen zo in het verhaal van Jezus Christus. Dat delen in de geschiedenis van Christus is al begonnen (lijden, kruis, sterven, begrafenis), maar nog niet voltooid (zichtbare heerlijkheid, erfenis, volledige opstanding). We zitten nog halverwege. En precies voor die tussentijd, voor de periode waarin we nog incompleet delen in het verhaal van Christus, gebruikt Paulus de uitdrukking ‘in Christus’. ‘Zijn in Christus’ laat dus zien: we zitten halverwege het delen in het verhaal van Christus.

Binnen de brieven van Paulus vind je dan twee submodellen:
- in de meeste, vroegere brieven van Paulus: ‘zijn in Christus’ is als leven op stille zaterdag, tussen Goede Vrijdag en Pasen
- in twee latere brieven (Efeze en Kolosse): ‘zijn in Christus’ als leven in de hemel, tussen hemelvaart en de tweede komst.

Preken moeten dienstbaar zijn aan dat delen in Christus. Ze moeten eraan bijdragen dat relaties gelegd worden (of ontdekt worden) tussen de geschiedenis van Jezus Christus en onze eigen biografie.

4. Zijn in Christus en preken

De balans tot nu toe:
- in preken komt de stem van Jezus Christus tot klinken
- in preken wordt het onderwijs van Jezus Christus doorgegeven
- preken helpen ons delen in de geschiedenis van Jezus Christus concreet te maken.
Als dat gebeurt, dragen preken eraan bij dat de eenheid met Jezus Christus gevoed wordt.

Meer systematische een paar stellingen richting preken:

1. Een prediker kan alleen anderen binnen leiden in het geheim van de eenheid met Christus, wanneer hijzelf vanuit dat geheim leeft.

2. Een goede preek levert geen theoretische beschouwing over ‘eenheid met Christus’, maar voedt deze eenheid.

 3. Ondanks de kritiek van K. Schilder heeft Kierkegaard wel gelijk: door het woord worden we gelijktijdig met Jezus Christus.

4. De eenheid met Christus heeft een communicatief karakter: uitnodigend, belovend, gevend. De preek moet daarbij passen.

 5. Het biografisch tekort in de (vrijgemaakt-)gereformeerde theologische traditie moet gecorrigeerd worden. De geschiedenis van Jezus Christus plaats immers onze eigen biografie in een nieuw kader.

Aanwijzingen voor het maken van preken

Gemeenteleden betrekken bij de erediensten

Deze eerste stap is niet alleen vrij ingrijpend, maar ook behoorlijk bepalend voor de inrichting van erediensten. Het gaat erom de gemeente en de eredienst dichter bij elkaar te brengen, te zorgen voor een betere wederzijdse afstemming, zonder natuurlijk ook maar iets van de kracht van Gods Woord af te doen.
 
Preekonderwerp nauwgezet kiezen en verkennen

Na de voorbereiding met een preekwerkgroep volgt nu een methodiek in de vorm van een stappenplan. De stappen neem je tijdens het maken van de preek. Niet elke stap is verplicht en ook niet elke stap is voor iedereen van even groot gewicht. Afhankelijk van de analyse van je preken maken we samen een keus uit de volgende stappen
 
Sla een brug tussen preker en gemeenteleden

De volgende stap is dat je het onderwerp tot leven brengt door het te concretiseren. De centrale vragen bij deze stap zijn:
- wat kan mijn gemeente met dit onderwerp en
- wat kan dit onderwerp betekenen voor mijn gemeente.
Als predikant ben je immers het medium dat de schakel vormt tussen gemeente en Gods Woord. Je blikrichting verschuift nu nadrukkelijk richting de gemeente.
 
Peil de pijlers

Nu de verbindingen tussen tekst en het leven in de gemeente zijn gelegd, komt een belangrijke stap. Stel vast wat het eigenlijke probleem is, de vraag onder de vraag.
 
Concentreren op de kern van de boodschap

Na deze verkenningen van beide polen (Gods Woord en Gods gemeente) en het vaststellen van de onderliggende vragen proberen we de uitkomsten verder samen te brengen door een doel voor de preek te formuleren en vervolgens een centrale boodschap.
 
Kies een structuur voor de preek

Nu doel en kern -voorlopig- vaststaan en het onderwerp verkend is vanuit Gods Woord en de gemeente kunnen we gaan nadenken over de opbouw van de preek. Heel bepalend voor het goed overkomen van de preek is immers een heldere structuur die voor iedereen goed te volgen is. Dat vraagt weer stappen: het kiezen van die structuur en het voortdurend toelichten ervan tijdens de preek.
 
Schrijf de inleiding voor de preek

Elke preek begint met een inleiding. De inleiding heeft de functie om de gemeente in de juiste houding te krijgen voor het preekonderwerp. Het lezen van de gekozen tekstgedeelten heeft de mensen op een spoor gezet. Wellicht heb je voor en tijdens die lezingen er al een toelichting op gegeven. Daarmee heb je de mensen al een eind verder op weg geholpen.
 
Stel de inhoud vast

Deze stap is een van de meest uitgebreide: je gaat nu de inhoud van de preek schrijven. Je gebruikt het raamwerk dat je bij de vorige stap hebt vastgesteld. Dat raamwerk moet worden gevuld. Houd bij het schrijven het doel van je preek voor ogen.

Houd rekening met de hoorders

Wat wil de hoorder?
Ik zal eerst twee dilemma’s aan de orde stellen. Die twee dilemma’s moeten duidelijk maken in welke lastige positie de hoorder zich eigenlijk bevindt. Deze dilemma’s geven een beklemming waardoor de hoorder zich niet of onvoldoende uitspreekt

Denk na over goede presentatie
Presenteer de structuur
Zorg dat je gekozen structuur duidelijk is voor je luisteraars. Een belangrijke functie hierin vervult de Inleiding van je preek (zie bij stap 6 Inleiding).
Andere middelen om de structuur te presenteren zijn:

Luisteren naar de preek

Goed luisteren is een hele kunst. Het is de kunst van het bewust meegaan op de route die gevolgd wordt van het schriftgedeelte naar je dagelijks leven met God. Net als bij een voetbalwedstrijd is die betrokkenheid op wat er al prekend gebeurt heel lastig als je de spelregels niet kent, als je niet weet hoe een dominee z’n preek heeft opgebouwd, als je niet door hebt hoe hij je probeert te overtuigen.

Preekadviezen van gewone kerkgangers

Een paar lessen aan een toneelschool zou voor vele predikanten – ik bedoel niemand persoonlijk – de spreekvaardigheid e.d vlotter kunnen maken.
Wees niet bang om het standpunt van hemzelf, van de kerk, van het evangelie duidelijk te noemen, ook bij onderwerpen die gevoelig liggen (bv. een duidelijke mening over de islam; abortus; homohuwelijken; hulp bij steven e.d.) vooral duidelijk standpunt bepalen zodat de kerkleden weten wat het belijden van hun kerk is en zodat ze zich daarmee kunnen instemmen of afwijzen en weggaan.
We horen nauwelijks nog de woorden: zonde, hel, verdoemenis, de duivel, de erfzonde enz. En ook niet over het verbond, de verzoening, de genadegaven, de uitverkiezing.
Over het algemeen gaat het in de kerk heel keurig en vooral sober; wat meer spontaniteit zou best mogen.

Vernieuwing van de Eredienst altijd voortgaande noodzakelijkheid

Is vernieuwing van de eredienst wel noodzakelijk? Bij deze vraag zijn twee tegenovergestelde benaderingen mogelijk. Je kunt beginnen bij de eredienst of bij de mens die eraan deelneemt.

De werking van de de Heilige Geest in de eerste gemeente

Zoals Jezus had beloofd bleven de discipelen niet alleen achter. De Heilige Geest werd uitgestort en deed hartverwarmend Zijn werk. De manier, waarop de apostelen omgingen met de werkingen van de Heilige Geest is tot op zekere hoogte de manier waarop wij vandaag met deze werkingen zouden kunnen/moeten omgaan. Tot op zekere hoogte; omdat ook de apostelen feilbare mensen waren, kinderen van hun eigen tijd, onvolkomen in zelfovergave. Normatief; omdat zij als ooggetuigen van het leven en werken van de Here Jezus het enige volmaakte voorbeeld van gehoorzaamheid aan de leiding van de Heilige Geest hebben gezien. Naast wat in de Evangeliën over Jezus' leven en werken staat opgeschreven, hadden zij een schat van persoonlijke ervaringen met Hem.

De prediking vormt het hart van de gemeente

Hier vindt de bediening der verzoening plaats. De Heere gebruikt het persoonlijk onderzoek van Gods Woord, maar de publieke eredienst heeft een meerwaarde. Zoals men in het Oude Testament verlangde naar het heiligdom, zo neemt thans de openbare samenkomst van de gemeente deze plaats in. Hier is de tegenwoordigheid van de Heilige Geest in het bijzonder merkbaar in het beslag op de gemeente. Het is niet voor niets dat men in landen waar christenen worden verdrukt, toch als gemeente blijft samenkomen. Het zou juist dan verleidelijk zijn om privé-christen te zijn.

De gemeente wordt geboren uit het Woord van God. De laatste eeuwen menen velen dat wetenschappelijke ontdekkingen de geloofwaardigheid van het Woord ondermijnen. Wij erkennen dat het geloof in Gods Woord wel wordt aangevochten. Tegelijk zijn we ons ervan bewust dat de wetenschap haar eigen grenzen overschrijdt als ze feiten voor onmogelijk gaat verklaren. De wetenschap kan alleen beschrijven wat gebeurt en kan nooit zeggen wat onmogelijk is. Als God onze Schepper is -en dat is Hij! - dan is Hij bij machte om in onze werkelijkheid te handelen, te scheppen, doden op te wekken en Zijn Zoon geboren te laten worden.

De kern van de prediking is gegeven met het geloof dat God drieënig is; Vader, Zoon en Heilige Geest. Dit is een mysterie. Vader, Zoon en Heilige Geest vormen niet elk afzonderlijk een derde deel van God, maar zijn elk God. Toch is er geen sprake van drie goden. Evenmin is er sprake van dat de Vader meer zou zijn dan de Zoon, of dat de Vader alleen een manier is waarop God Zich soms aan mensen laat kennen. De Zoon is een andere persoonlijkheid dan de Vader.

Christus staat in het centrum van de prediking. Tegelijk beseffen we dat Hij is gezonden door de Vader en gezalfd met de Heilige Geest. Ons leven wordt gedragen door de diepe overtuiging van de drieëenheid. Dit noemen wij trinitarisch-christocentrische prediking. Hieronder volgt de uitwerking daarvan:

De Vader

Het eigenlijke werk van de Vader is dat Hij deze wereld heeft geschapen uit het niets. Hij heeft Adam en Eva geplaatst in het paradijs. Het was zeer goed in Gods ongerepte schepping. Wij hadden vreugde in God. Wij konden kiezen voor het goede of het kwade. Zouden we deze keuze niet hebben kunnen maken, dan waren wij niet echt vrij.

De zondeval

Zonder dat er aanleiding voor was, hebben wij het vertrouwen in God opgezegd. Wij duldden Hem niet boven ons. We hebben door de eenvoudige daad van het eten van de verboden boom tot uitdrukking gebracht dat wij zelf op Gods troon willen zitten en onze eigen wetten willen maken (Gen. 3:1-6). De schuld van deze daad rust op ieder mens, omdat God het eten van deze boom op de rekening schrijft van ieder (Rom. 5:18-19). Ieder mens heeft de (eeuwige) dood verdiend (Rom. 3:19). Wij zijn strafwaardig. Dezelfde neiging die in het hart van Adam was, leeft in ieders hart. Wij negeren God en verzetten ons tegen Zijn heerschappij. In de kleinste kinderen blijkt dat zij het kwaad niet hoeven te leren, maar dat het in hun hart aanwezig is. Alle geweld en oorlogen in deze eeuw zijn slechts een bevestiging van de belijdenis dat de mens niet goed is, maar een boos hart heeft. Alle zaden van kwaad leven in ieders hart.

Wij geloven dat deze donkere werkelijkheid in de prediking van Gods Woord zonder omwegen aan de orde moet worden gesteld. Geen arts of psychiater kan deze diagnose stellen. Wij realiseren ons dat de tijdgeest zeer optimistisch is over de goedheid van de mens. Dat denken sijpelt ook de kerk binnen. Dat maakt het extra noodzakelijk dit aspect van Gods Woord te verkondigen. De zonde is zo erg dat het eten van de verboden boom het hele mensdom voor God verdoemelijk maakt. Ieder zondaar ligt onder de vloek van God. Wij worden geboren als kinderen van Gods toorn. We heten zelfs een erfgenaam van de hel. Het erge is ook dat wij onszelf uit deze situatie niet kunnen en willen verlossen. Wij maken het alleen maar erger. Wij zijn er beducht voor om onze verlorenheid slechts oppervlakkig aan te roeren. Het erkennen hiervan is de eerste stap naar behoud. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Het is fundamenteel voor het christelijk leven dat we de goede schepping en de diepe zondeval erkennen. Zou er geen sprake zijn van een goede schepping, dan is alle hoop op verbetering uitgesloten, want dan hoort het wezenlijk bij deze wereld. Het leert ons ook Gods aardse gaven te waarderen. Huwelijk, liefde, gezondheid, taal, lichamelijke schoonheid, intelligentie, kunstzinnigheid en andere talenten zijn uitnemende gaven van onze Schepper. Zonder de zondeval is het lijden in deze wereld ons een raadsel. Wie gelooft in de zondeval heeft geen antwoord op alle vragen, maar ziet wel dat het een wonder is dat zoveel goeds kwade mensen treft. Gód hoeft Zich niet te verantwoorden, maar wij moeten ons verantwoorden voor het kwaad dat wij over Gods goede schepping hebben gebracht.

Gods onuitsprekelijke Gave

In de prediking klinkt het dat God Die de wereld heeft geschapen, haar na de zondeval niet heeft losgelaten. Hij heeft de wereld die in het boze ligt zo lief gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven (Joh. 3:16). De Vader heet vaak rechtvaardig tegenover de barmhartigheid van de Zoon. Dat is een verkeerd godsbeeld. De Vader is barmhartig en rechtvaardig. De Zoon is eveneens barmhartig en rechtvaardig.

De Vader is het Die een zondaar rechtvaardigt. Dit is zo'n machtig wonder. Gods wet klaagt de zondaar aan dat hij schuldig staat aan elk gebod. De zondaar heeft geen verweer en kan alleen maar erkennen dat hij zwaar en menigmaal heeft misdreven. De advocaat die pleit in dit hoogste gerechtshof, vraagt geen geld, maar geeft Zichzelf. Hij pleit niet op verzachtende omstandigheden, maar onderschrijft de schuld van de zondaar. Hij wijst dan op Zijn betaling en eist op grond van Gods rechtvaardigheid dat Hij de zonde niet tweemaal zal straffen. Daarop spreekt God de arme zondaar vrij. De alwetende God ziet geen zonde in de zondaar. De rechtvaardige God rechtvaardigt de onrechtvaardige zondaar op grond van de gerechtigheid van Christus. Zo is de moordenaar aan het kruis even rechtvaardig als Paulus na dertig jaar apostelschap, ja even rechtvaardig als Christus. Niet slechts Gods genade, maar ook Gods gerechtigheid is een garantie van de eeuwige zaligheid. Deze vrijspraak klinkt in de hemel en in het evangelie. Naar de mate van het geloof heeft de zondaar de troost en kracht hiervan. Dit rechtvaardigende geloof is per definitie aangevochten. De zondaar ziet zoveel zonden, terwijl hij moet geloven dat God geen zonde ziet. Het geloof moet elke week worden gevoed door de prediking (vraag 84 HC).

Gods eeuwig plan

De verkiezing en de verwerping schrijven we vooral toe aan de Vader. God bestuurt ons leven en bepaalt wie er zalig wordt en wie niet. Tegen de tendens om te zwijgen van de verwerping, menen wij dat we ook deze keerzijde aan de orde moeten stellen. Overigens betekent dat niet dat de verwerping op dezelfde manier de oorzaak is van de verdoemenis als de uitverkiezing van de zaligheid (Dordtse Leerregels). Als we Gods eeuwig plan voorstellen als een systeem, verschillen we niet van de Islam die ook Gods albestuur belijdt. Allah is echter een god zonder hart. De verkiezende Vader vraagt geen offer, maar gééft het offer van Zijn Zoon. De leer van Gods verkiezing bedoelt ons te vernederen en tot aanbidding te brengen. Het leert ons dat de zaligheid buiten onszelf ligt. Dat is verootmoedigend en bevrijdend. In Gods soevereiniteit schittert het God-zijn van God. Gods eeuwig welbehagen is het fundament van het evangelie.

De Zoon

Christus is het centrum van de prediking. Als Hij niet wordt verkondigd, is de prediking leeg. Zonder Hem kunnen allerlei schone en ware dingen worden gezegd, maar het merg ontbreekt. Wij kunnen niet tot God komen, maar God komt tot ons. Sterker; God komt niet alleen tot de mens, maar Hij is Zelf mens geworden. De Heere Jezus is gestorven aan het kruis en is op de derde dag werkelijk opgestaan. We hebben niet alleen een vernederde Zaligmaker, maar een Koning Die roemrijk dood en graf overwon en in de hemel is opgevaren. Hij bidt daar aan de rechterhand van Zijn Vader. Hij is bezig terug te komen met grote kracht en heerlijkheid op de wolken van de hemel. Wereldwijd worden er christelijke gemeenten gesticht en roept God zondaren uit de duisternis van hun zondige bestaan. Tegelijk gaan ook antichristelijke machten naar een hoogtepunt. In Zijn wederkomst zullen alle doden worden opgewekt en Christus zal ieder oordelen. Er zal dan een nieuwe hemel en een nieuwe aarde worden geboren, zonder verdriet en zonder onrecht.

Wij geloven dat ieder gelovige deel heeft aan Christus. Dat betekent dat de zwakste gelovige volledig rechtvaardig is in de ogen van de heilige God. We hebben door het geloof deel aan alle geestelijke zegeningen in de hemel in Christus (Ef. 1:3). Er zijn in die zin geen stadia in het leven van de christen. De opwas in de kennis van Christus betekent niet dat wij via een voorspelbaar geestelijk traject van ervaringen gaan. Een "second blessing" (doop met de Heilige Geest) wijzen wij af. We ontvangen niet steeds nieuwe dingen, maar we gaan steeds dieper en grondiger zien wat ons in de Heere Jezus Christus is geschonken (1 Kor. 2:12).

Een ernstige roepstem

Dit evangelie wordt aan alle zondaren verkondigd met bevel van geloof en bekering. De prijs voor ons behoud is betaald. In Hem is een nieuwe stand van zaken aangebroken. God is verzoend. Het grootste ogenblik uit Gods geschiedenis is het kruis. Het voorhangsel van de tempel is gescheurd om voor altijd te tonen dat de weg naar het hemelse heiligdom is gebaand. Het offer van Christus is genoeg om ieder te reinigen. Hij nodigt dan ook alle zondaren zonder onderscheid. Zijn nodiging is ernstig en welgemeend; hoe diep bewogen was Hij met het onbekeerlijke Jeruzalem. Wenend roept Hij hen tot Zijn vrede (Luk. 19:41-42). Hij hangt ons als het ware om de hals en bidt dat wij ons met God laten verzoenen (2 Kor. 5:20). De grootste misdadigers hebben door alle eeuwen in Zijn bloed verzoening gevonden. Wij zijn er beducht voor om karig te spreken over de ruimte in de Heere Jezus Christus. Dat is een belediging voor Hem.

Hoewel Christus de toorn van God tegen de zonde van het ganse mensdom droeg (zondag 15) ten behoeve van de uitverkorenen, is de kracht van Christus' offer een reden om alle zondaren te nodigen tot Zijn heil. Elke preek druppelt het bloed van Christus op de gemeente. We doen altijd wat; òf we nemen Christus door het geloof aan òf we verwerpen Hem. Het onbekeerd-zijn is niet iets passiefs, maar we doen dat actief. We moeten iets doen om verloren te gaan; namelijk Christus Die Zich aan ons geeft, verwerpen. Als we onbekeerd de kerk uitgaan, achten we het bloed van de Heere Jezus onrein. Ongeloof is erger dan moord.

Deze krachtige prediking van Christus is nodig om tot de zekerheid van het geloof te komen. Als we geen zicht hebben op het onvoorwaardelijk evangelie, zullen we nooit roemen in God om de vergeving van onze zonden en het recht op het eeuwige leven. De zekerheid van het geloof is niet anders dan dat we zeker zijn van Hem. De ankergrond voor onze verslagen ziel ligt niet in onszelf of in onze bekering, maar in Jezus Christus.

Christus komt tot ons in het gewaad van Zijn Woord, Zijn beloften. Thomas Boston betrok Joh. 3:27b ("Een mens kan geen ding aannemen, zo het hem uit de hemel niet is gegeven") op de aanwezigheid van Christus in het evangelie. Zo is Hij ieder gegeven. Niemand gaat verloren omdat hij geen Zaligmaker had, maar omdat hij weigerde van deze grote ambtsdrager gebruik te maken. Zondekennis is nodig, maar het is nooit een voorwaarde. Wij achten het derhalve niet juist om de beloften te laten beheersen door de uitverkiezing. Zodoende worden zondaren op zichzelf teruggeworpen en niet op Gods onwankelbare toezeggingen. Dan moeten we eerst weten of we zijn uitverkoren en dan kunnen we gelovig gebruik maken van Gods belofte. Neen, de volgorde moet worden omgekeerd. Eerst het Woord en dan de persoonlijke toepassing daarvan. Het geloof rust niet op innerlijke bevinding, maar op het uiterlijke Woord van God.

Kan Gods Woord aan allen ernstig worden verkondigd, als er sprake is van Gods eeuwige verkiezing? We doen er beter aan hier de spanning te laten bestaan dan onze logica te laten heersen. De spanning tussen het algenoegzame offer van Christus en de persoonlijke verkiezing brengen we als volgt onder woorden: "Christus is niet voor ieder gestorven, maar er is voor ieder wel een gestorven Christus" (Thomas Boston).

De Heilige Geest

Wij geloven in de Heilige Geest. Hij is de grote Verwekker van het leven. Iedere ademhaling is te danken aan de Heilige Geest. Hij heeft gezorgd voor het eeuwige Woord van God. De Geest brengt ons tot geloof in de Zoon van God. Hij werkt op een onnaspeurlijke wijze geestelijk leven in de ziel.

 Er is veel prediking waarin het werk van de Heilige Geest wordt verwaarloosd. Er blijft dan een tweeënige God over. De zondaar is echter niet alleen schuldig, maar ook onmachtig om de aangeboden verlossing aan te nemen. We zijn volstrekt blind om de heerlijkheid van Christus te zien. We zijn in onze wortel vijanden van God. We hebben de zonde, de wereld en onszelf zo lief, dat we liever verloren gaan dan uit genade worden behouden.

Het werk van de Geest krijgen wij nooit in de vingers en wij krijgen de vingers er niet achter. Het is krachtig, maar niet buitenissig. Wij houden wel van bijzondere dingen, maar Gods Geest werkt op een geheimenisvolle wijze. Elia verwachtte de Heere in de geweldige aardbeving, maar Hij was in het suizen van een zachte stilte (1 Kon. 19). Het is niet door kracht en niet door geweld, maar Gods Geest werkt in in onze ziel (Zach. 4:6).

Kenmerken prediking

De prediking schiet tekort als we alleen zonde en genade verkondigen met de oproep tot geloof of een keuze voor Jezus. Daaronder zou Judas het kunnen uithouden. Geloven is het meest vernederende wat een zondaar kan beoefenen. Het betekent een rechteloze en goddeloze te zijn voor de Heere. We worden niet gerechtvaardigd als zoekende en gewillige mensen, maar als goddelozen. Genade wordt op het schavot bewezen. Het leven met Jezus betekent sterven met Jezus. Zo bloeien de vruchten van geloof en bekering op uit een verbroken hart. In het brede kerkelijke leven van onze tijd zijn kenmerken vaak verdacht, omdat het mensen op zichzelf zou terugwerpen en niet op Christus. Toch is het is nodig dat we onszelf toetsen of we deel hebben gekregen aan de nieuwe geboorte. Zoals een bedrijf niet kan functioneren zonder boekhouding, zo kan het christelijk leven niet functioneren zonder zelfonderzoek. Het ontdekken van het gemis van geestelijk leven heeft reeds velen tot bekering gebracht.

Zonder er iets van af te doen dat wij tot Gods verbond behoren, zal in de prediking moeten doorklinken dat er twee soorten kinderen van dat ene verbond zijn; wedergeboren mensen en niet-wedergeboren mensen. De huiver hiervan moet worden gevoeld. Het is geen vanzelfsprekende zaak als mensen wel geloven. Het is een groot gevaar als de prediking de indruk wekt dat ieder reeds gelovig en wedergeboren is. Wedergeboorte is een machtig wonder van de Heilige Geest. Niet ieder serieuze kerkganger heeft deel aan Christus. De duivel gelooft zelfs in God en siddert, maar deelt niet in de verzoening van de Zaligmaker (Jak. 2:19). Het zijn geen enkelingen, maar zelfs velen die menen geloof te hebben, maar die niet zullen binnengaan in de hemel (Matth. 7:22-23). Helaas houden velen voor zwak geloof of zelfs sterk geloof dat niet meer is dan een indruk in het geweten of een beweging van het gevoel. Men spreekt dan alleen over "groeien" in het geloof en passeert het "komen" tot geloof. Er is echter geen gradueel, maar principieel verschil tussen een algemeen besef van zonde en respect voor Jezus enerzijds en zaligmakend geloof in Hem anderzijds. Wij dienen onderscheid te maken tussen de uitwendige en de inwendige roeping. Nog een stapje verder; de gelijkenis van de wijze en de dwaze maagden leert dat er een wezenlijk onderscheid is tussen algemene en zaligmakende werkingen van de Heilige Geest (Matth. 25).

Opdracht: onze oude natuur doden

Het leven uit Christus betekent een wandelen op de smalle weg. We gaan door een enge poort. De engte ligt niet aan God, maar wel aan ons. We moeten niet een paar stappen terug doen, maar sterven aan onszelf. Ons "ik" moet niet slechts worden bijgeschaafd, maar gedood. We worden nauwelijks zalig. Genade was voor Jezus niet goedkoop, maar evenmin voor ons. De rechtvaardiging van de zondaar mag nimmer leiden tot rechtvaardiging van de zonde. We moeten onszelf verloochenen, we kunnen geen zonde aan de hand houden, we moeten radicaal met de wereld breken. Bovendien probeert de duivel ons van God af te houden en het op een accoordje te gooien met de wereld. Het christelijk leven gaat dan ook niet vanzelf, maar het kost moeite en strijd. Gods kerk is op aarde een strijdende kerk. Zij strijdt echter wel met alle toewijding. Het is wel beweerd dat deze "ernst" een product is van de Nadere Reformatie, maar in de Reformatie was ze reeds voluit aanwezig (vr 114-115 HC).

Gods kinderen groeien op in de kennis van Christus. Ze voelen zich echter niet steeds grotere gelovigen. Voor hun eigen besef zien ze steeds meer hun verdorven natuur. De heiliging is geen vrucht van de rechtvaardiging, maar zowel de rechtvaardiging als de heiliging zijn vruchten van Christus. De rechtvaardiging blijft in het centrum van het geestelijk leven staan. Zo bloeit de heiliging op. De rechtvaardiging is nooit een gepasseerd station (vr 60 HC). Rechtvaardiging en heiliging staan niet na elkaar, maar naast elkaar. Er is nogal eens kritiek op prediking waarin de rechtvaardiging van de goddeloze het hart is. Dit betekent dat we nooit hebben begrepen wat het arme zondaarsleven inhoudt. Waarschijnlijk hebben we dan niet gepeild hoe diep de zonde wel is (Anselmus). Als de rechtvaardiging niet een blijvende plaats behoudt, krijgen we een wettische en krampachtige heiliging. Juist als we zien dat we niet volmaakt zijn, is het een geweldige troost als we zien dat het ook niet hoeft. Het onvolmaakte is geen bewijs dat we geen kind van God zijn.

Een gebroken christelijk leven

Wij zijn het oneens met de evangelische beweging die meent dat in Rom. 7:14-26 de onwedergeboren mens of de ingezonken gelovige wordt getekend. Hier is een christen in de kracht van de Geest aan het woord die van harte kan beamen dat hij een vermaak heeft in de wet van God naar de inwendige mens (vers 22). Juist de allerheiligsten komen tot de ontdekking hoe vleselijk ze zijn. Wij komen niet boven de strijd uit. Er staat een kruis, zelfs door de heerlijkste ervaringen. Het boek Job maakt ons evenals zoveel psalmen duidelijk dat de aanvechting een wezenlijke plaats heeft in het geestelijke leven. Het leven met God verloopt niet altijd gladjes en wij kunnen God niet narekenen. Gods volk is een ellendig en arm volk, en zo vertrouwen zij op de Naam van de Heere (Zef. 3:12). Wij worden almeer afgebroken in onszelf en leren almeer te leven uit Gods beloften alleen. Zo worden wij minder en zo schittert de Heere Jezus Christus steeds meer (Joh. 3:30). Arm in onszelf, zijn we rijk in Hem.

Het bovenstaande heeft ook consequenties voor de geestelijke ervaring. Het is niet zo dat de Heilige Geest alleen blijdschap geeft. De Geest geeft blijdschap (Rom. 14:17), maar de Geest leert ook zuchten (Rom. 8:26). Het werk van de Geest is overigens niet alleen in ons gevoel, maar ook in ons verstand en in onze wil. Zegen van God onder de prediking ontvangen we niet alleen als de snaren van onze ziel gevoelig gaan trillen, maar ook als we tegen de haren worden ingestreken of niet meer los kunnen komen van het onderwijs van het Woord.

De Geest is geen automatisme in de bediening van het Woord. Hij kan Zich zelfs geheel onttrekken zodat de prediking zonder uitwerking blijft (Jes. 6:9-10). Dit houdt tevens in dat de Geest ook buitengewoon krachtig kan werken door de prediking. Zo komt het in de gemeente tot een opwekking waarin Gods kinderen vervuld zijn met de Geest en Zijn vruchten dragen. Het verschil tussen naamchristenen en ware christenen komt openbaar. Zelfs de wereld komt onder de indruk en vraagt zich af: "Wat wil toch dit zijn?"

Tot besluit

De prediking moet het bijbelse evenwicht handhaven. Dat is heel moeilijk. Voordat we het beseffen wijken we af ter linkerzijde of struikelen we ter rechterzijde. Beide is even erg. De wet zal in haar scherpte aan de orde moeten komen, evenals het evangelie in haar weergaloze ruimte. Wij hebben de waarachtigheid van Gods verbond en beloften te verkondigen en tegelijkertijd met evenveel nadruk de noodzaak van persoonlijke wedergeboorte. We handhaven tenvolle de menselijke verantwoordelijkheid en tegelijk bevestigen we Gods volstrekte soevereiniteit. We verkondigen het beslissende van de wedergeboorte en we erkennen het gebrekkige van het leven van het geloof. Belangrijk is ook dat we bij de prediking niet alleen letten op de onmiddellijke vruchten, maar ook op de vruchten voor de langere termijn. We hebben te waken tegen lijdelijkheid enerzijds en tegen gearriveerdheid anderzijds.

.