HOME | STUDIEBIJBEL | BIJBELSTUDIES | BIJBELATLAS | BIJBELSEGESCHIEDENIS | NIEUWS

                                                    
                   

JEZUS rijke bron voor religieuze kunst

 De vindplaats van materiaal voor Bijbelstudie, geloofstudie, catechese, school, kring, persoonlijk geloof, studie thuis, kerk, club, nieuws, godsdienstonderwijs, zingeving en vooral heel veel mogelijkheden om je Bijbelkennis te vergroten. Blijf niet afhankelijk van anderen maar lees zelf de Bijbel. Investeer in geestelijke rijkdom.

Nieuwsbericht van holyhome.nl 

religieuze kunst

JOACHIM EN ANNA (1. Meester van Joachim enAnna, ca. 1480, eikenhout, Rijksmuseum;  2. prentje uitprentjesverzameling)
Annawas de  vrouw van Joachim, een oudere priester, die behoordetot het huis van David. Hun huwelijk bleef kinderloos omdat Joachimonvruchtbaar was. Vaak hadden zij tot God gebeden om kinderen tekrijgen en uiteindelijk zou hun gebed verhoord worden. Toen Joachim opzekere dag op het veld was verscheen hem een engel, die hem voorspeldedat zijn vrouw een dochter zou baren en dat zij haar Maria zoudennoemen.  “En dit zal U een teken zijn”,zei de engel. “Als U de Gouden Poort in Jerusalem bereikt,zal Uw vrouw U daar tegemoet komen en zij zal zich verheugen U tezien”. De engel verscheen daarna ook aan Anna en openbaardehaar ook wat hij Joachim had gezegd. Zij ontmoetten elkaar bij deGouden Poort. Anna werd zwanger en baarde een meisje, dat zij Marianoemden.
Hetwas een bijzondere geboorte, zo leert ons de katholieke kerk in hetdogma van de Onbevlekte Ontvangenis. Maria is zonder de erfzondeontvangen. Deze kerkelijke leerstelling wordt door Paus Pius IXafgekondigd op 8 december 1854
Inhet Nieuwe Testament staan Joachim en Anna niet vermeld als de oudersvan Maria. We moeten hiervoor het apocriefe protevangelie van Jacobusraadplegen. In dit evangelie wordt het leven van Mariavóór, tijdens en na de geboorte van Jezus zeeruitvoerig beschreven. De naam “proto-evangelie”(eerste evangelie) doet het voorkomen dat Jacobus Minor, de ouderestiefbroer van Jezus, het evangelie lang voor de andere evangeliesgeschreven heeft.  

GEBOORTE VAN DE ALLERHEILIGSTE MOEDER GODS (icoon Rusland, ca. 1800)
Centraalop deze icoon zit de heilige Anna op het met witte lakens gedektekraambed. Links ontmoeten Joachim en Anna elkaar onder de Gouden Poortin Jerusalem. Onder dit tafereel zit de vroedvrouw met op haar schootde in doeken gewikkelde boreling. Op de voorgrond maakt een assistentehet bad gereed. Rechts van de centrale voorstelling zitten Joachim enAnna met tussen hen in de kleine Moeder Gods. In de bovenhoeken brengentwee engelen aan Joachim en Anna de boodschap dat zij, ondanks hun hogeleeftijd, toch nog vader en moeder zullen worden. De icoon wordt aan debovenzijde afgesloten door God de Vader, die zijn handen zegenenduitstrekt.
Degeboorte van Maria wordt zowel in de katholieke kerk als in deorthodoxe kerk gevierd op 8 september.   


ANNA MET MARIA (1. Petrus Verhoeven, ca.1780, lindehout.  2. prentje van de Antwerpse graveur Cornelisvan Merlen (1654-1723) uit prentjesverzameling
Debeeldhouwer en schrijnwerker Petrus Verhoeven werd in 1729 in Udengeboren. Het is niet bekend of hij zijn geboortestreek ooit verlatenheeft om, zoals zijn wat oudere tijdgenoot Walter Pompe uit Lith elderseen opleiding tot beeldhouwer te volgen. Wellicht heeft hij na delagere school de Latijnse school van de Kruisheren in Uden bezocht.Zijn werk draagt een autodidactisch karakter en leunt sterk opvoorbeelden uit de barok van de Zuidelijke Nederlanden. Walter Pompe isde maker van elegante barok. Petrus Verhoeven vormt hierop een meerregionale, wat boerse variant. Bekend van hem zijn ook de reliekhoudersvan Antonius Abt en Rochus, die hij maakte van gepolychromeerdlindehout en  de monstrans van verguld hout, die hij in 1782maakte voor de pastoor van Ewijk. Deze monstrans is een kopie van dezilveren stralenmonstrans, die de zilversmid Jacobus Smits uit DenBosch in 1715 maakte voor de St. Petruskerk in Uden.

BOODSCHAP AAN DE MOEDER GODS (1. icoon, Rusland, ca.1800; 2. prentje “Annunciata”, Praag, ca. 1800  uitprentjesverzameling)

Mariakijkt verschrikt op wanneer een vreemde engel haar vertrek is binnengekomen. Zij wordt gestoord bij het spinnen: een zijdedraad valt overhaar kleed en het spinklosje dreigt uit haar geopende en afwerenderechterhand te vallen. De vreemde bode is de aartsengelGabriël. Tussen de aartsengel en Maria daalt vanuit een wolkeen duif naar beneden, het symbool van de Heilige Geest.
Opdeze icoon wordt verbeeld wat Lucas verhaalt in zijn evangelie(hoofdstuk 1, vers 26-38): “In de zesde maand werd de engelGabriël door God naar een stad in Galilea gezonden, Nazarethgenaamd. En wel naar een maagd, die verloofd was met een man, die Jozefheette en uit het huis van David stamde. De naam van deze maagd wasMaria. De engel trad bij haar binnen en sprak: “Wees GegroetMaria, vol van Genade, de Heer is met U: gij bent de gezegende onder devrouwen”.
Hetfeest van “Maria Boodschap” ook wel“Annunciatie” genoemd, wordt gevierd op 25 maart.

VERLOVING VAN MARIA EN JOZEF (Hendrik van der Geld,)
Inhet evangelie van Lucas wordt in hoofdstuk 1, vers 4-5, verhaald overJozef, die met Maria, zijn verloofde vrouw, die in gezegendeomstandigheden was, naar Betlehem ging om zich aan te geven voor eendoor keizer Augustus bevolen volkstelling. In de bijbel wordt verdernergens over de verloving (de sjidduch) van Jozef en Maria gesproken.
Inprincipe bestond bij de Joden geen verschil tussen verloving engeboorten. Wanneer men elkaar eenmaal de trouwbelofte had gedaan kwamde status van een verloofde vrouw in vele opzichten overeen met die vaneen gehuwde vrouw. Het huwelijk werd formeel eerst als voltrokkenbeschouwd, wanneer de bruidegom zijn bruid plechtig de woningbinnenleidde.
Hendrikvan der Geld was de belangrijkste en meest creatieve beeldhouwer van deneogotiek in Brabant en mogelijk zelfs in Nederland. Hij werd in 1838in Elshout geboren en overleed in 1914 in Den Bosch. Hij vervaardigdeo.a. het Sacramentsaltaar in de Sint Janskathedraal in Den Bosch,restaureerde daar ook de kerkbanken en hij heeft beeldhouwwerk gemaaktvoor kerken in Düsseldorf en Kleef en kerken in o.a. Cuyk,Gemert, Den Bosch, Oss, Boxtel en Zeeland. In de neogotiekzaal van hetmuseum staat van hem, naast een aantal beelden en enkelekruiswegstaties,  het in 1902 vervaardigde Hoogaltaar uit dekapel van “De Ruwenberg”, een voormalig katholiekonderwijsinstituut in Sint Michielsgestel.

MARIA IMMACULATA (1. Antwerpen, 1680-1690,lindehout;  2. prentje van L.Fruijtiers, 1713-1782 uitprentjesverzameling.
In1979 waren ontstond onder Maria-vereerders in Den Bosch enige opwindingtoen dit beeld van geschilderd lindehout vanuit het BisschoppelijkMuseum verhuisde naar het Museum voor Religieuze Kunst in Uden. Zijvreesden dat een belangrijk devotiebeeld van Maria de stad gingverlaten. Maar deze vrees was ten onrechte. Het beeld behoorde niet totde Mariale devotiecultuur van de stad maar had sinds jaar en dag eenmuseale functie. Ook de veronderstelling dat het beeld deel zou hebbenuitgemaakt van het kunstpatrimonium van de schuilkerk van Sint Jacobligt niet erg voor de hand. Waarschijnlijk is het beeld afkomstig vande Sint Michiels-abdij in Antwerpen en is het rond 1800 in het kadervan een grootschalige import van barokke beelden uit de ZuidelijkeNederlanden in Den Bosch gekomen. Precies negen maanden voor het feestvan Maria Geboorte (8 september) viert de katholieke kerk op 8 decemberhet hoogfeest van de onbevlekte ontvangenis van Maria.

MARIABEZOEKT ELISABETH(Adriaen van Wesel, 1475-1477, eikenhout, Rijksmuseum)
Ditbeeld is een fragment van het Maria-altaar dat Adriaen Van Wesel in dejaren 1475-1477 in opdracht van de Illustere O.L.Vrouwe Broederschapmaakte voor de Sint Jan in Den Bosch. Maria en haar nicht Elisabeth,die beiden zwanger waren, ontmoeten elkaar voor de openstaande deur vanhet woonhuis van Elisabeth.


GEBOORTE VAN JEZUS (1. icoon Rusland, 2ehelft 19e eeuw; 2. prentje van de Antwerpse graveur Cornelius de Boudt(1660-1735) uit prentjesverzameling)
Debelangrijkste bron voor het uitbeelden van de geboorte van Christus ishet evangelie van Lucas. De geboorte van Christus wordt op deze icoonvolgens de klassiek Byzantijnse wijze uitgebeeld.Maria ligt uitgestrektop een rood rustbed en achter haar, in doeken gewikkeld, ligt Jezus ineen stenen voederbak, met daarachter de os en de ezel. De Moeder Gods,in gedachten verzonken, heeft zich afgewend van het Kind en richt haarblik op Jozef. Deze afwezige houding benadrukt het goddelijk karaktervan Jezus. Hij is niet afhankelijk van menselijke zorg. Rechts bovenbrengt een engel, geheel overeenkomstig het verhaal van de evangelistLucas, de boodschap van de geboorte aan een herder.
Inde linkerbenedenhoek wordt een in gedachten verzonken Jozef bezochtdoor een oude man. Sommigen zeggen dat het hier gaat om de geest van detwijfel, die Jozef plaagt, anderen zien in de oude man de duivel, dieJozef kwelt met vragen over de maagdelijkheid van Maria, en weeranderen zien in hem de profeet Jesaja, die Jozef herinnert aan zijnprofetie over de maagdelijkheid  van de Moeder Gods en degeboorte van  Jezus “God met ons”. Hettakje in zijn rechterhand verwijst dan naar het twijgje, dat aan deboom van Jesse zal ontspruiten.
Apocrief– niet bijbels erkend -  zijn de scènesvan Jozef en van de vroedvrouw, die de kleine Christus voorbereidt ophet bad.

KNIELENDE MARIA(Adriaen van Wesel, 1475-1477, eikenhout, Rijksmuseum)
Maria,de jonge moeder, zit met gevouwen handen in aanbidding voor haar kindin de kribbe. Het beeld is een fragment van het Maria-altaar, dat doorAdriaen van Wesel in de jaren 1475-1477 werd gemaakt voor de kathedralebasiliek van Sint Jan in Den Bosch in opdracht van de IllustereO.L.Vrouwe Broederschap. In dit altaar werden scènesuitgebeeld uit het leven van Maria. Dit beeld is een fragment van descène “Aanbidding van het kind” en werdin 1901 door het Rijksmuseum met steun van de vereniging Rembrandtaangekocht uit de verzameling van de Baron van den Bogaerde in Heeswijk.

MUSICERENDE ENGELEN (Adriaen van Wesel,1475-1477, eikenhout, Rijksmuseum)
Dezegroep van drie engelen met Jozef maakte ook, zoals de“Knielende Maria”, deel uit van het Maria-altaar,dat Adriaen van Wesel maakte voor de ”Sint Jan “ inopdracht van de Illustere O.L.Vrouwe Broederschap. Ook dit werk is eenfragment van de scène “Aanbidding van hetkind”.
Drieengelen zijn muziek aan het maken ter ere van de pasgeboren Jezus.Achter de engelen staat Jozef. Van zijn gezicht straalt oprechteverbazing uit vanwege het wonder van de geboorte van Jezus.
Debeelden van Adriaen van Wesel hebben een aantal duidelijke kenmerken:de zeer gedetailleerde uitwerking van de gezichten, het pruikachtighoofdhaar en het aanzetten van de oogleden, waarbij het onderste ooglidwat naar beneden getrokken is.
Demuziekinstrumenten zijn uit van Wesels tijd. De linker engel heeft eenvedel, een soort viool, op zijn schouder liggen, de middelste engelbespeelt een luit en de voorste engel een clavichord. Een vedel was inde Middeleeuwen een populair instrument met zes snaren dat werdbespeeld met een strijkstok. De luit, een getokkeld snaarinstrument,was zeer populair tijdens de late Middeleeuwen en de Renaissance. Eenclavichord is een klein klavierinstrument met snaren, waarvan de klankzacht is en wel wat lijkt op die van een luit.
Ookdit fragment van het Maria-altaar werd in 1901 door het Rijksmuseumaangekocht uit de verzameling van Baron van den Bogaerde in Heeswijk.

HERDERS BIJ DE KRIBBE  (Hendrik van derGeld, ca. 1890)
Raadpleegvoor gegevens over Hendrik van der Geld en zijn werk de toelichting bijbeeldengroep “Verloving van Maria en Jozef”.









          AANBIDDING DER KONINGEN (Olieverfschildering oppaneel van Pieter Coecke van Aelst,  ca. 1520)
PieterCoecke van Aelst (1502-1550) was een veelzijdig Vlaams kunstenaar. Hijstudeerde in Italië van 1521 - 1525, waar hij werdbeïnvloed door de Renaissance. Hij was schilder, beeldhouwer,architect, ontwerper van gebrandschilderde ramen en van prenten. Hijbehoorde tot de romantische school in Antwerpen en was o.a. leermeestervan Pieter Breughel de Oude en van Peter Paul Rubens. Er zijn maarweinig schilderijen van hem bekend. Veel van zijn religieuzeschilderijen zijn tijdens de Beeldenstorm verloren gegaan.
Ditdrieluik, oorspronkelijk afkomstig uit het middeleeuwse klooster van deFranciscanen in Den Bosch, kon dank zij de financiële hulp vande Stichting Vrienden van het Museum voor Religieuze Kunst wordenaangekocht.
   
VLUCHT NAAR EGYPTE (prentjes o.a.van  de Antwerpse graveur Theodorus van Merlen (1609-1672) uitprentenverzameling)













TERUGKEER UIT  EGYPTE (Dries Holthuis, ca. 1500,eikenhout)
Diteikenhouten beeld van rond 1500 wordt toegeschreven aan Dries Holthuis.Het is vooral vanwege zijn voorstelling een zeldzaam beeld. Dedruiventros in de rechterhand en het uiteinde van de bidsnoer in delinkerhand van Jozef ontbreken. De polychromie is verwijderd. Derechterhand van het kind, de wandelstok en het voetstuk zijn latervernieuwd. De oudst bekende herkomst van het beeld is de priorij(Nieuw) Soeterbeeck in Deursen.





BESNIJDENIS VAN JEZUS  (1. schilderij vanConstant Nieuwenhuizen, 1962, 3588, 2. detail van kazuifel uit ZuidNederland, 1480-1490)
Debesnijdenis bestond al in praehistorische tijden en is een chirurgischeingreep aan de geslachtsdelen. Bij de Joden werd de besnijdenis alleenbij mannen voltrokken door het wegnemen van de voorhuid. Elk mannelijkkind werd op de achtste dag na de geboorte besneden. De besnijdeniswerd  door Jahweh opgelegd aan Abraham en zijn nakomelingenals een godsdienstige plechtigheid. (Genesis hoofdstuk 17, vers 10-14).Daardoor werd de boreling ingelijfd in het Joodse volk en nam deverplichtingen van de wet op zich. Hij werd er door herinnerd zijn hartte besnijden, d.w.z. van boosheid te reinigen.
Debesnijdenis vond vroeger in het algemeen plaats in de synagoge. Nuveelal thuis. Het kind legt men in de schoot van de“sandek”, meestal de grootvader. De besnijdeniswordt verricht door een arts. Na de plechtigheid van het besnijdenvolgen het uitbrengen van zegenwensen, het drinken van een beker wijn,het geven van een Hebreeuwse naam en een feestmaal.

OPDRACHT VAN JEZUS IN DE TEMPEL (1. icoon Rusland, eind18e eeuw, 2303; 2. prentje van Jacobus de Man, 1650-1719, uitprentjesverzameling)
Nade bevalling was Maria volgens de Joodse wet veertig dagen onrein. Toendie tijd voorbij was ging zij met haar man naar Jerusalem om te voldoenaan het wettelijk voorschrift dat elke eerstgeborene van het mannelijkgeslacht aan God  moest worden opgedragen. De eerstgeborenenmoesten eigenlijk de functies van de eredienst verrichten.  Omdie functies te verrichten had God in hun plaats de stam van Leviaangesteld. (de Levieten zijn de priesters in de tempel). Alsverplichting bleef echter bestaan de opdracht in de tempel en hetbrengen van een offer. Volgens de wet hoefden arme mensen maar tweetortelduiven of twee jonge duiven te geven.  Jozef offerdetweejonge duiven. Er staat niet in de Joodse wet dat de opdracht in detempel moest gebeuren. Deze gewoonte is later ingevoerd. De opdrachtwerd tegelijk gedaan met de wettelijke reiniging van de moeder. In deKatholieke kerk kende men vroeger na de geboorte van een kind dekerkgang van de moeder. Dat ook Maria en Jozef zich hielden aan dewettelijke opdracht van hun eerstgeboren zoon aan God wordt in debijbel alleen vermeld in het evangelie van Lucas. Bij gelegenheid vandeze opdracht had ook de ontmoeting plaats met Simeon en de profetesAnna.
Simeonwas een oude vrome man, die, zoals de H.Geest hem beloofd had,pas  zou sterven als hij Christus ontmoet had. Hij nam hetkind in zijn armen en begon God te prijzen. Verwonderd luisterden Jozefen Maria naar wat Simeon over hun kind zei. Simeon noemde henbevoorrechte mensen.“Maar” zo waarschuwde hijMaria, ”er zal een zwaard door uw ziel gaan. Want velen inIsrael zullen zich aan dit kind ergeren, tot hun eigen ongeluk. Maarvele anderen zal Hij de grootste vreugde geven”. Dezevoorspelling is bekend als een van de zeven smarten van Maria.
Erwas in de tempel ook een profetes, Anna, die 84 jaar oud was. Zevenjaar na haar huwelijk was haar man gestorven.En nu kwam ze nooit meerbuiten de tempel. Dag en nacht bleef zij daar om God te dienen metvasten en bidden. Ook zij dankte God en sprak lovende woorden tot Jozefen Maria

MARIA MET KIND OMGEVEN DOOR MUSICERENDE ENGELEN (Jacob Cornelisz. vanOostsanen, 1518, olieverf op paneel)
Ditdrieluik werd in 1518 geschilderd door Jacob Cornelisz. van Oostsanenin opdracht van Joris Sampson uit Den Bosch, die met zijn gezin op dedrie luiken is afgebeeld. Hij was gasthuismeester en behoorde tot devooraanstaande burgers van de stad.
Ophet middenpaneel van het triptiek is Maria met het Christuskindvoorgesteld. Maria staat achter een borstwering en houdt Jezus vast,die naar het instrument grijpt van een engeltje links op de voorgrond.Op een verhoging achter Maria zitten vijf engeltjes te musiceren. Op deachtergrond  spelen zich verschillende gebeurtenissen af,waaronder de kindermoord in Bethlehem en de vlucht naar Egypte. Bovendit alles troont God de Vader, omringd door een grote groep musicerendeengeltjes.
Ophet linker paneel is Joris Sampson afgebeeld, neerknielend op eenbidstoel. Achter Joris knielt zijn zoontje. Het rode kruisje dat hij inzijn handen houdt duidt er op dat hij ten tijde van het maken van deschildering reeds gestorven was. Achter hen staat Joris, de naamheiligevan de opdrachtgever. Op het kleed, dat over de knielbank hangt, staanhet jaar 1518, het wapenschild van Joris Sampson, zijn leeftijd (37jaar) en als omranding een gebed.
Ophet rechter paneel is Engelken Colen, de vrouw van Joris Sampsonafgebeeld. Over de knielbank, waarop zij zit, is een kleed gelegd metopnieuw het jaartal 1518, haar leeftijd (35 jaar), een kort gebed enhaar wapenschild.Achter haar is een Anna te Drieën geplaatst.Achter haar knielen haar zes dochters. De oudste is gehuld in hetordekleed van de Augustinessen. De drie meisjes, die in het wit gekleedzijn, verbeelden de drie jonggestorven dochters van het echtpaar.
Opvallendis dat Engelken Colen op het rechter paneel niet is vergezeld van haarnaamheilige Angela, maar van moeder Anna met Maria en Jezus. Deverklaring hiervan zou kunnen zijn dat Anna hier staat als patrones vaneen goede bevalling en van een gezond nageslacht. Het echtpaar zou inhun zestiende huwelijksjaar het drieluik hebben laten schilderen naaraanleiding van de dood van hun zoontje. Het overlijden van hun enigezoon moet voor het echtpaar een dramatische gebeurtenis geweest zijn enJoris en Engelken hadden dus alle reden om zich tot de heilige Anna tewenden in de hoop op een nieuw mannelijk nageslacht.
OverJacob Corneliszoon van Oostsanen is niet veel met zekerheid te zeggen.Hij werd geboren in Oostzaan rond 1470 en zou rond 1533 in Amsterdamoverleden zijn. Hij genoot zijn opleiding in Haarlem en werkte inAmsterdam. Om die laatste reden is hij door kunsthistorici lange tijdJacob Corneliszoon van Amsterdam genoemd. Zijn werk bestaat uitschilderijen, houtsneden,  gewelfschilderingen inNoord-Hollandse kerken, ontwerpen voor misgewaden en gebrandschilderderamen. Hij werkte in de overgangstijd van de late Middeleeuwen naar deRenaissance. Veel van zijn religieuze werk is tijdens de Beeldenstormverloren gegaan.

MOEDER GODS VAN DE HYMNE, ZIJ DIE HET MEESTWAARD IS GEPREZEN TE WORDEN (icoon Rusland, eerstehelft 19e eeuw)
Hetmeest opvallende aan deze icoon zijn de drie engelenkopjes op dekleding van de Moeder Gods,  op schouderhoogte en op haarvoorhoofd , die de traditionele sterren vervangen en haarmaagdelijkheid symboliseren. Kenmerkend zijn ook de zomen van dehoofddoek en de mantel, waarop de woorden van een Maria-hymnegeschilderd zijn.
Opde randen van de icoon zijn naast de Engelbewaarder (links boven) nogvijf andere  heiligen geschilderd.  

MARIA,BESLOTEN HOF( Zuidelijke Nederlanden, ca. 1660, olieverf op koper)
Hetschilderij “Maria, Besloten Hof”, rond 1600vervaardigd door een onbekende Zuid-Nederlandse schilder, kent enigeverwantschap met het kleine schilderijtje “Madonna bij defontein” van de Vlaamse schilder Jan van Eijck, dat door hemin 1439 werd vervaardigd en waarop Maria met het kind Jezus wordtafgebeeld in een krans van zeer minutieus geschilderde bloemen.



MARIAMET KIND(Zuidelijke Nederlanden, ca.1880, onder stolp, van glas, biscuit,porselein, veren, zilver)
Glazenstolpen hebben een oude geschiedenis maar werden vooral in de loop vande negentiende eeuw op grote schaal gebruikt ter bescherming vanklokken en beeldjes. Zij worden meestel op een zwart geschilderdehouten plaat gezet, waarin een gleuf is uitgespaard, die het schuivenvan de stolp moet voorkomen. Rond de voet van de stolp wordt een roodchenillekoord  (soort fluweel) geschoven om mogelijkeoneffenheden te verbergen en om de kwetsbare onderkant van de stolp tebeschermen.
Onderde stolp wordt een beeldje of een beeldengroep geplaatst en niet zeldenworden hier bloemen, vaasjes met veren, engeltjes en andere sieradentoegevoegd. Gebeurt dit met een Mariabeeldje dan ontstaat een zogenaamd“Besloten Hofje”. Een eerbetoon aan Maria doormiddel van versierende elementen die teruggaan op het“Hooglied”. Het “Hooglied” iseen van de boeken van het Oude Testament. De inhoud van het boekbestaat uit een tweespraak tussen twee geliefden: Salomo en deSulamietische vrouw, een herderin van eenvoudige afkomst.

MADONNA MET DE PEER (Meester van Frankfurt,1500-1510, olieverf op paneel)
Hetpaneel, dat in de 19e eeuw in een kelder in Roermond gevonden zou zijn,geeft Maria zittend in een landschap weer. Op haar schoot zit hetnaakte Christuskind, met om de hals een rozenkrans van bloedkoralen.Deze bloedkoralen worden geacht te verwijzen naar het lijden dat hetChristuskind nog te wachten stond. De peer, die Maria in haarlinkerhand houdt wordt geacht een verwijzing te zijn naar Christus alstweede Adam. De peer zou dan de tegenhanger zijn van de appel, deverboden vrucht, waarvan Adam en Eva in het paradijs gegeten hadden.

CHRISTUSKIND (Mechelen, begin16e  eeuw, gepolychromeerd eikenhout)
Dit“Mechels Pupke” dateert uit het begin van de 16eeeuw en is afkomstig uit de Abdij “Maria Refugie”.De polychromie is vernieuwd. Het beeldje is in de loop van de 19e eeuwgekuist. Van deze preutsheid werden niet alleen de genitaliënmaar ook de billen het slachtoffer. Christus wordt hier uitgebeeld alseen jongetje van ongeveer twee jaar. Hij staat hier op een sjieksokkeltje, dat met een kussen is bedekt. Met zijn rechterhand maakt hijhet klassieke zegeningsgebaar; met zijn linkerhand toont hij deRijksappel, die refereert aan de heerschappij over hemel en aarde. Hetkruis op de Rijksappel ontbreekt.
Destad Mechelen genoot rond 1500 bekendheid door de productie van kleinevrijstaande beeldjes, die vanwege hun popachtige uiterlijk ook wel“Poupees de Malines” of “MechelsePupkes”werden genoemd. Deze Christuskindjes zouden populairworden in Duitsland, Oostenrijk en in de Bourgondische Nederlanden,waartoe ook het Hertogdom Brabant gerekend kon worden. Het zijninmiddels kostbare devotiebeeldjes. Het meest bekende onder dezeChristusbeeldjes is het “Kindje Jezus van Praag”,een Vlaams-Spaans beeldje dat omstreeks 1628 vanuit Spanje werdovergebracht naar een Karmelietessenklooster in Praag.
Hetbeeldje is een prototype van Mechels atelierwerk van hoog niveau. Hetponsoen “M” voor de kwaliteit van de polychromie isaan de voorzijde van het sokkeltje tussen de twee groene takjes in hethout geslagen. Het keurmerk voor de kwaliteit van het hout en hetsnijwerk – veelal vier, soms drie verticale balkjes– is mogelijk onder het inkarnaat van de rugzijde verborgen.

HEILIGE FAMILIE (Frankrijk, ca. 1850,onder glazen stolp, van gips)
Ineen goed katholiek omgeving mocht de H.Familie onder een glazen stolpniet ontbreken. De oudste van hen zijn nog in een neo-barokke stijl ensober wit van kleur. Vooral de oprichting van de“Aartsbroederschap van de H.Familie”in het middenvan de negentiende eeuw gaf een nieuwe impuls aan de devotie tot deH.Familie. Hierdoor steeg de vraag naar dergelijke stolpgroepenspectaculair.


HEILIGE FAMILIE IN WERKPLAATS VAN JOZEF (Hendrik van der Geld,7695)
Raadpleegvoor gegevens over Hendrik van der Geld en zijn werk de toelichting bijde beeldengroep “Verloving van Maria en Jozef


 DE TWAALFJARIGE JEZUS IN DE TEMPEL (1. icoon Rusland,begin19e eeuw;  2. prentje van onbekend graveur uitprentjesverzameling
Ookdeze icoon beeldt één van de Zeven Smarten vanMaria uit, in het westen bekend onder de naam “Detwaalfjarige Jezus in de tempel”.De achtergrondsuggereert het interieur van de tempel, waarin Christus zit met om hemheen de schriftgeleerden. In derechterbovenhoek verschijnen Maria en Jozef die na een lange zoektochteindelijk hun Zoon terugvinden in de tempel.

DOOP VAN JEZUS IN DE JORDAAN  (1.icoon  Rusland, tweede helft 18e eeuw; prentje van CornelisGalle,1576-165, uit prentjesverzameling)
Aanvankelijkachtte Johannes de Doper zich niet waardig om Jezus te dopen maar Jezusdrong bij hem aan om hem toch te dopen “want zo horen wij tehandelen om alle gerechtigheid te vervullen”. Johannes zounamens de mensheid de eerste getuige worden van Gods openbaring.Mattheus schrijft hierover: “Toen Jezus gedoopt was steeg hijmeteen uit het water. En zie, de hemelen openden zich en Hij zag deGeest Gods als een duif nederdalen en over Zich komen. En een stem uitde hemel sprak: Deze is mijn welbeminde Zoon, in Wien ik mijnwelbehagen heb”.
Opde icoon opent de hemel zich en verschijnt de Heer der Hemelse machtenin een olijfgroene wol, van waaruit drie lichtstalen op Christusvallen. In de stralenbundel, die voor de Drieëenheid staat,zweeft in een cirkel een duif, het symbool van het Heilige Geest, dieneerdaalt op het hoofd van Christus. Aan de rechterzijde van de icoonstaan drie engelen klaar met doeken om hun Heer te dienen als hij uithet water komt.

ONTHOOFDING VAN JOHANNES DE VOORLOPER(1. icoon Rusland, midden 18e eeuw; 2. prentje van onbekende graveuruit prentjesverzameling
Hetwesten kent twee feestdagen, die aan Johannes de Doper zijn gewijd: hetfeest van zijn geboorte op 24 juni en dat van zijn onthoofding op 29augustus. De Oosterse kerken eren hem echter met maar liefst zesfeestdagen.
Linksboven op de icoon knielt Johannes, gevangen achter een palissade,waarvan de poort open staat. Hij richt zich met geheven handen tot Godde Vader, die zich in een krans van wolken, hoog verheft boven dedramatische handeling van de onthoofding van Johannes. De beul drukthet hoofd van Johannes met kracht naar beneden en heft met zijnrechterhand het zwaard.
Inde rechter benedenhoek overhandigt de beul het hoofd van Johannes opeen schotel aan Salomé. In het rechter bovenhoek is te zienhoe Salomé met een dans Herodes van de wijs brengt. Herodus,herkenbaar aan zijn witte muts zit met zijn gasten, waaronder zijnminnares Herodias, achter een rijk gedekte tafel. Diep onder de indrukvan haar dans vraagt hij aan Salomé wat zij zou willenhebben. Mede op aandringen van haar moeder Herodias vroeg zij om hethoofd van Johannes op een schotel. Herodias haatte Johannes omdat hijhaar in het openbaar verwijten had gemaakt over haar overspelig gedrag.

SINT JANSSCHOTEL (Noordelijk deel hertogdomBrabant,eerste helft 16eeeuw,      gepolychromeerdeikenhout)
Ditbeeld, waarvan de polychromie grotendeels is vernieuwd werd inlangdurige bruikleen aan het museum afgestaan door de parochie van SintJan Geboorte in Oerle bij Veldhoven.
Daarwerd en wordt op 29 augustus het feest van JohannesOnthoofding  gevierd. Bekend is dat in 1685 de schotel met hethoofd van Johannes  in processie werd rondgedragen en dat dit“paeps”gebruik niet erg welgevallig was aan deStaten-Generaal.
Eenander ritueel was dat o.a. in Oerle, maar ook in Stramproy op defeestdag van Sint Jan z.g. “Sint Jan-trossen”werden gezegend en aan de huizen opgehangen. Zij zouden de huizenvrijwaren van kwade geesten, ziekten en rampen. Zij werden samengestelduit verschillende kruiden, waaronder het Sint-Janskruid, een vetplantjemet gaatjes in de bladeren. Gaatjes die er door de duivel ingepriktzouden zijn, waardoor dit plantje ook wel “Jaag denduivel”wordt genoemd.

APOSTELEN (koperplaten van HenrickGoltzius 1589)
Hetmuseum beschikt over een uiterst zeldzame serie koperplaten, daterenduit 1589 van de graveur Hendrik Goltzius. Zij beelden halffiguren vande apostelen uit en maken deel uit van een serie van 14 platen; helaasontbreken er drie. Zij werden in 1986 bij toeval ontdekt in eenkloosterbibliotheek en aan het museum geschonken.
Eenkopergravure wordt gemaakt op een glad gepolijste plaat koper. Met eenburijn (een graveerbeitel met een scherp driehoekig uiteinde) wordt opde koperplaat een voorstelling gegraveerd. Met een schraapstaal wordende overbodige koperkrullen (braam) weggehaald en wordt de plaat, indiennodig, weer glad gemaakt. De gravurelijn is te herkennen aan hetaanzwellen en weer afnemen van de lijn, een gevolg van de driehoekigevorm van de burijn. De kopergravure is eenlijnprocédé: egale vlakken kunnen niet wordengedrukt. Om een vlak te suggereren gebruikt men arceringen. Bij hetinkten wordt dikke drukinkt met een gewatteerd kussentje over de heleoppervlakte van de plaat verspreid, waarbij de groeven gevuld moetenworden. Daarna wordt de overtollige inkt van de plaat geveegd, zodatalleen inkt in de voegen achterblijft. De plaat wordt onder eenkopdrukpers afgedrukt op papier. Van een kopergravure kunnen,afhankelijk van de diepte van de lijnen, 300 tot 800 afdrukken wordengemaakt. In de 19e eeuw werd vaak gebruik gemaakt van de staalgravure.Staal is veel harder dab koper en minder aan slijtage onderhevig, zodateen grotere oplage mogelijk werd.

INTOCHT IN JERUSALEM (icoon Rusland, midden 19eeeuw)
Linksop de icoon een gestileerd rotslandschap dat verwijst naar deOlijfberg, met daarop een boom, waarin een jongen geklommen is ompalmtakken af te snijden. Andere, ook in het wit geklede jongensspreiden hun manteltjes uit over de grond. Voor de poorten van de stadstaat een groep Joden, die door Jezus gezegend wordt, terwijl Hij opzijn lastdier – een ezelsveulen – in hun richtingnaar Jerusalem rijdt.
Gelijktijdigwendt hij zich van hen af en richt zich tot zijn volgelingen. Vooroplopen de apostelen Petrus en Filippus, die met elkaar in gesprek lijkente zijn.
Meestalwordt Jezus in amazonezit afgebeeld, hier zit hij als een volwaardigruiter op het lastdier, dat eerder op een schimmel dan op hetgeprofeteerde ezelsveulen lijkt.

LAATSTE AVONDMAAL(Noordelijke Nederlanden,1515-1520, eikenhout)
Tijdenshet Laatste Avondmaal neemt Christus afscheid van zijn leerlingen. Hetis een zeer dramatische bijeenkomst vol met menselijke zwakheden, maartevens het moment waarop Christus de H.Eucharistie heeft ingesteld. Bijhet breken van het brood en het drinken van de wijn sprak hij dewoorden uit: “Telkens als gij dit doet, zult gij het doen tergedachtenis aan mij”. In de canon van de H.Eucharistieviering luidt deze tekst thans: “Blijft dit doenom mij te gedenken”
Petrusmet zijn kalende kop en zware baard bezweert dat hij Christus nietverraden zal. Judas is voor iedereen herkenbaar aan de geldbuidel opzijn rug. Johannes, de jongste van de leerlingen legt zijn hoofd tegende borst van Jezus.
Inde beeldengroep heeft een van de apostelen zijn hoofd en Petrus zijnrechterhand verloren.

LAATSTE AVONDMAAL (Leonardo da Vinci, ca.1507, Museum Abdij van Tongerlo)
Ditmeest bekende schilderij van Leonardo da Vinci werd in 1545 inAntwerpen aangekocht voor de Abdij van Tongerlo. Tot 1798 was hetschilderij het pronkstuk van de voormalige abdijkerk. Tijdens de FranseRevolutie werd het verborgen in de  schuur van een familie inHerselt. Sinds 1966 is het tentoongesteld in het Da Vinci-museum inTongerlo.
Opvallendzijn het jeugdige en ietwat vrouwelijke uiterlijk van delievelingsleerling Johannes, die rechts  van Jezus zit; degeldbeurs van Judas Iskariot met daarnaast het omgestoten zoutvat; hetgezicht van de apostel Judas Taddeus, dat vermoedelijk een zelfportretvan Leonardo da Vinci is.

LAATSTE AVONDMAAL (icoon Rusland, begin 19eeeuw)
Dezekleine gewelfde icoon is waarschijnlijk afkomstig van eenreisiconostase en geeft het feest weer van Witte Donderdag, waarop hetLaatste Avondmaal van Christus wordt herdacht, en de katholieke kerk deinstelling van de Heilige Eucharistie viert. In het midden legtJohannes, de lievelingsleerling van Jezus, zijn hoofd aan de borst vanChristus. Voor Christus staat de kelk, terwijl voor ieder van deapostelen een broodje op tafel ligt. Kelk en brood symboliseren hetlichaam en bloed van Christus

HOF VAN OLIJVEN  (Adriaen van Wesel, ca.1470, eikenhout)
Ditgroepje van vier kleine beeldjes – het grootste komtnauwelijks boven de 20 cm. – verbeeldt een van de meestaangrijpende scènes uit het lijdensverhaal. Het is degeschiedenis van Christus, die zich in doodsangst in gezelschap vanzijn drie lievelingsapostelen Johannes, Petrus en Jacobus, kort voorhet verraad van Judas terugtrok in de Hof van Olijven. Hier smeekte hijzijn Vader om als het mogelijk was “deze kelk”aanhem voorbij te laten gaan. Maar tegelijk zei hij  deberustende woorden: “Maar niet mijn, maar Uw wilgeschiedde”. Christus twijfelt en zijn drie metgezellensukkelen tot driemaal toe in slaap.
Hetgroepje heeft mogelijk deel uitgemaakt van een klein altaarretabel.

JEZUS VOOR PILATUS (Eerste kruiswegstatie vanGebrs. Windhausen, 1923)


ECCE HOMO  (olieverf oppaneel, begin 16e eeuw)
Ditschilderij is een kopie van een “Ecce Homo”vanJeroen Bosch en is afkomstig uit de abdij“Mariënwater” bij Koudewater. Het werdwaarschijnlijk vervaardigd in een van de vele ateliers die na de doodvan Jeroen Bosch in Den Bosch ontstonden.

 JEZUS VEROORDEELD EN WEGGELEID (eerste kruiswegstatie vanAlbert Servaes, 1919, houtskool op papier, Abdij“Koningshoeven” Berkel-Enschot)
AlbertServaes (1883-1966) wordt als toegewijd Christen gerekend tot dereligieuze kunstenaars en is de voornaamste vertegenwoordiger van hetexpressionisme in de Belgische schilderkunst.
In1919 voltooide Albert Servaes de met houtskool op papier getekendekruisweg, die hij maakte voor de kapel van de ongeschoeide Karmelietenin Luithagen. Een jaar later werden op bevel van Rome de veertiengetekende staties verwijderd. Men  vond de kruisweg alsdevotie-object  aanstootgevend voor“eenvoudige zielen”.
Dekarmeliet Titus Brandsma bracht de Tilburger Herman van den Eerenbeemtin contact met de schilder. Hij kocht de kruisweg in 1923. Na in 1951nog een keer van eigenaar te zijn verwisseld werd de kruisweg in 1952tijdens een plechtige bijeenkomst overhandigd aan het kapittel van depaters Trappisten van de abdij van O.L.Vrouw van Koningshoeven. Ooktoen bleef – na ruim dertig jaar – een reactievanuit Rome niet lang uit. De pauselijke nuntius deelde de toenmaligeabt van “Koningshoeven” en de bisschop van DenBosch Mgr. Mutsaerts mede dat het standpunt van Rome nog niet veranderdwas. Mgr. Mutsaerts nam de mededeling voor kennisgeving aan en de abtliet zich door een pater Jezuïet wijzen op de mogelijkheid vaneen compromis. Door de kruisweg verspreid en niet in volgorde op tehangen in het klooster ontstonden veertien afzonderlijke kunstwerken enging de devotionele functie van de kruisweg verloren.
Verondersteldwordt dat bij het afschaffen van de kerkelijke index na het TweedeVaticaans Concilie de kruisweg stilzwijgend alsnog als devotieobjectdoor Rome is erkend.  

KRUISDRAGING (Antwerpen, ca. 1540,eikenhout)
Deoudst bekende herkomst van deze beeldengroep van de kruisdraging is deabdij “Maria Refugie”in Uden. Christus, die gekleedis in een lang gewaad, kijkt de toeschouwer aan als wil Hij hemaanzetten zijn voorbeeld te volgen. Simon van Cyrene helpt Christus bijzijn martelgang. Zijn tocht naar Golgotha wordt nog eens extrabemoeilijkt door het spijkerblok, dat Christus met zich mee moetslepen. Het hangt aan een touw  dat om zijn middel is gegord. 


VERONICA DROOGT AANGEZICHT VAN JEZUS AF (Zesde kruiswegstatie vanGebrs. Windhausen, 1923)












DOEK VAN VERONICA(Franz Ittenbach, ca. 1860, oleografie op doek)
Dezoektocht naar het uiterlijk van Jezus Christus heeft zowel in hetwesten als in het oosten een eigen legendarisch portret opgeleverd.Sinds de twaalfde eeuw kent het westen de zweetdoek van Veronica (veraicon) Tijdens zijn tocht naar Golgotha zou Veronica  met eendoek het bebloede gezicht van Christus gedept hebben. Na haar daadbleek dat in deze doek het bebloede en met een doornenkroon getooidegelaat van Christus achter gebleven was. In de Orthodoxe kerk kent menhet Mandylion, het doek met het geïdealiseerde gelaat vanChristus. Op iconen wordt het uitgebeeld als  “hetniet door mensenhanden gemaakte beeld van de Heer” Ook dezeafbeelding gaat terug op een legende.

CHRISTUS OP DE KOUDE STEEN (Noordelijk deel hertogdomBrabant, ca. 1520, eikenhout)
Inde bijbel wordt deze voorstelling van Christus nergens beschreven. Tochwas dit thema op het einde van de Middeleeuwen zeer populair. De oudstebeelden van dit type van de lijdende Christus werden in de veertiendeeeuw in Duitsland gevonden. Vooral in de vijftiende eeuw werd dit soortdevotiebeelden ruim verspreid in de Nederlanden.
Hetbeeld is afkomstig uit de priorij Soeterbeeck van de zustersAugustinessen in Deursen bij Ravenstein. Deze zusters zijn voortgekomenuit de laat-middeleeuwse beweging van Geert Grote “de ModerneDevotie”. Binnen deze beweging speelde Thomas àKempis een vooraanstaande rol. Vooral zijn boek “De navolgingvan Christus” was van grote invloed.
Dezemeditatieve Christus, met zijn gebonden handen, de zware kroon drukkendop zijn hoofd en zittend op de Schedelplaats (Golgotha, de plaats vande kruisiging) in afwachting van zijn kruisiging, past geheel in dezetraditie, waarin de overweging van het lijden van Christus een zovooraanstaande plaats inneemt.

JEZUS AAN HET KRUIS GESTORVEN ( Duitsland, ca. 1370,rechtervleugel van ivoren triptiek)


CHRISTUS AAN HET KRUIS (AlbertServaes, 1923, houtskool op papier, Museum voor Religieuze Kunst)
Dezetekening op houtskool van Albert Servaes vertoont veel gelijkenis metde twaalfde statie van de kruisweg, die hij in vier jaren eerdertekende voor de kapel van de Karmelieten in Luithagen en die thans eendefinitieve bestemming heeft gevonden in de abdij“Koningshoeven” in Berkel-Enschot.

CALVARIE (Zuidelijke Nederlanden, ca.1560, olieverf op paneel)


CALVARIE (Hertogdom Brabant,Brussel, ca. 1510, geschilderd eikenhout)
Ooit,wellicht in de negentiende eeuw is dit groepje bijeengebracht. In stijlen materiaalgebruik horen het kruis met de Calvarieberg en depalmhouten beeldjes van Maria en Johannes niet bij elkaar. Het corpusop het kruis en de Calvarieberg zijn veel grover gesneden dan debeeldjes van Maria en Johannes.
DezeCalvariegroep werd door het museum in langdurige bruikleen ontvangenvan de Sint Servatiuskerk in Erp

SCHRIFTGELEERDE ONDER HET KRUIS (Antwerpen, ca. 1520,geschilderd eikenhout)
Dezerijk geklede schriftgeleerde met een brede grijns op zijn gezicht heeftdeel uitgemaakt  van een Antwerps passieretabel. Steunend opzijn stok kijkt hij naar boven en is hij getuige van de kruisdood vande man die hij mede veroordeeld heeft.
Inhet voetstukje is een handje gebrand, het kwaliteitskeur van de stadAntwerpen.


MARIA MAGDALENA  met paternosteren gebedsnoot (Antwerpen/Brussel, ca. 1515, eikenhout)


GEBEDSNOOT (Mechelen, Adam Dirksz.,eerste kwart 16e eeuw, palmhout)
Gebedsnoten,vaak niet groter dan enkele centimeters in doorsnee, werden in de latemiddeleeuwen gebruikt als einde van een gebedssnoer. Een gebedsnootkon  rijk of eenvoudig zijn. Het was een opklapbare noot vanpalmhout, aan de buitenkant filigrain-achtig bewerkt met goud- ofzilverdraad en in geopende toestand toonde de gebedsnoot meestal tweeheiligenfiguren. Deze gebedsnoten, die in een atelier in de ZuidelijkeNederlanden werden vervaardigd waren een luxe-artikel en in het eerstekwart van de zestiende eeuw even populair als kostbaar. Een in het oogspringend kenmerk van deze gebedsnoot is dat hij is voorzien vanopschriften in gotisch schrift. Op de band tussen het filigrainwerkstaat te lezen: “door dit teken van het H.Kruis bevrijd mijvan het kwade, Heer God van alle goeds”. In geopende toestandtoont de gebedsnoot, die werd vervaardigd door Adam Dirksz.in  Mechelen. twee populaire middeleeuwse“noodhelpers”. Het zijn Christoffel en Sebastiaan.Christoffel met op de rechterschouder het Christuskind en links van hemde kluizenaar, die hem vroeg het kind over de rivier te dragen.Sebastiaan met pijl en boog.

KRUISIGING VAN CHRISTUS (Gijs Frieling, 2000,tempera op doek)
KunstenaarGijs Frieling (1966) maakt vanaf  halverwege de jaren 90schilderijen op doek en gipsplaats met tempera. Het zijn religieuzeafbeeldingen, waaronder de “Kruisiging vanChristus” en “Paasmorgen”.  Hijzegt: “Religieuze afbeeldingen hebben we hard nodig omdat hetnatuurwetenschappelijk wereldbeeld niet in staat is om voldoendebetekenis te geven aan ons leven”.
Bijhet schilderij “Kruisiging van Christus” maakt het kleurgebruik de afbeelding van de kruisiging zo vreemd. Dehorizon verschiet van bloedrood naar zwart. De Christusfiguur ispikdonker, het kruis is groen, net als het bloed en zweet, dat vanChristus’ hoofd, armen, borst en benen sijpelt. In hetschijnsel van de maan, die de cipressen en hun schaduwen in een fel witlicht zet, hangt Christus aan het kruis, geheel  verlaten,alleen nog vergezeld van de rood gesluierde Maria Magdalena. Duisternisis over de aarde gekomen.  
Temperazijn zuivere  verven, die met het natuurproduct eigeel, datwordt verdund met regenwater en wijnazijn, tot strijkklare vervenworden verwerkt. Bij schilderen met tempera moet men vooraf goedplannen wat men gaat doen. De verf droogt onder invloed van het lichtheel snel op. Kleurmengingen kan men alleen maar verkrijgen door metdunne lijnen van de gewenste kleur verf te arceren. Voor het verkrijgenvan een overgang van licht naar donker moeten veel arceringen overelkaar heen worden aangebracht.  

KRUISAFNAME (1. icoon Rusland, ca.1700; 2. prentje van onbekend graveur uit prentjesverzameling)
Opdeze icoon wordt weergegeven dat  Jozef van Arimatea enNicodemus het lichaam van Christus in een doek vanaf het kruis naarbeneden laten zakken. Daar wordt het opgevangen door Maria, de MoederGods, die vergezeld wordt door Maria Magdalena en Maria, de moeder vanJacobus. Johannes ondersteunt  de onderbenen van degestorvene.
Onderhet kruis is een schedel afgebeeld. Deze verwijst zowel naar de naamGolgotha (schedelplaats) als naar het graf van Adam, dat zich hier zoubevinden, pal onder het kruis van de nieuwe Adam, Christus.

KRUISAFNAME (België, ca.1850, biscuit-porselein)
Hetgestorven lichaam van Christus wordt met behulp van twee ladders doorNicodemus, Jozef van Arimathea en Johannes, de lievelingsleerling vanJezus, van het kruis genomen. Het beeldje, nog geen 20 cm.hoog,  bestaat uit porselein dat na de tweede keer te zijngebakken, geen verdere behandeling meer heeft ondergaan en daarombiscuit-porselein genoemd wordt. Het beeldje heeft een wit, fragiel enmarmerachtig uiterlijk en is zeer fijn van detaillering. Het groepjestaat onder een stolp.  

PIËTA (Gelre/Brabant, ca. 1510, 
NadatChristus gestorven is krijgt men van Pilatus toestemming om hetontzielde lichaam van het kruis te nemen. Daarna geeft men het lichaamterug aan de schoot van zijn moeder. Dit thema staat nergens in deBijbel beschreven. Toch heeft het zich over de westelijke wereldverspreid. Aanvankelijk als onderdeel van het totale lijdensverhaal,later onder invloed van kloosterlingen, tot een zelfstandig beeld voorpersoonlijke devotie. God liet toe dat zijn Zoon tot heil van demensheid schandelijk stierf aan het kruis. Tevens verloor Maria haarenige zoon. Er is geen groter verlies voor een moeder dan haar kind teverliezen. Kinderen zijn er om hun ouders te overleven en naar het grafte brengen. Niet andersom. Het beeld is ontstaan rond1500, waarschijnlijk in Gelre.

PIËTA (Walter  Pompe,1725, schets op papier,
Dezeschets werd in 1989 door het museum aangekocht  van deAntwerpse erven Pompe samen met een Piëta-beeld uit hetjeugdwerk van Pompe. Van dit beeld wordt een soortgelijke versie interra-cotta bewaard in het Museum Vleeshuis in Antwerpen. Beide werkengeven blijk van de studieperiode van Walter Pompe, waarin hij zoweldoor de klassieke aandoende stijl  van zijn leermeesterMichiel van der Voort als door andere Antwerpse meesters werdbeïnvloed.
  PIËTA (Jacques Frenken, 1968,gips, verf, ijzer)
Inde jaren zestig trok Jacques Frenken, die 1929 werd geboren in DenBosch, zich het lot aan van door de rooms-katholieke kerk afgedanktekunststukken. Een van zijn meest bekende  werken is despijkerpiëta, een gipsen Pieta, waarin Frenken 365 spijkersheeft geslagen, waarmee hij beoogde een nieuw beeld van smarten tescheppen. Hij deed dit als uiting van een vorm van kritiek op dekatholieke kerk, die naar zijn mening haar culturele erfgoedverkwanselde. Niet iedereen legde zijn werk zo uit. Frenken werd voorgodslasteraar uitgemaakt en sommigen zagen hem zelfs als een antichrist.
JacquesFrenken kreeg vooral ook bekendheid door zijn muziek(naam)schilderijen,waarop hij de namen schilderde van componisten als Beethoven, Mozart,Strauss, Ravel, Bartok en veel anderen.  

PIËTA  (Marc Mulders, 2001,olieverf op paneel)
MarcMulders (1958) is geboren in Tilburg waar hij nog steeds werkt enwoont. Hij kiest openlijk voor de traditie van het katholicisme. Hijwil met verf zijn visie op het lijden, leven, dood, vergankelijkheid envertwijfeling vastleggen. “Het is de dood, die het levenmarkeert en tekening geeft”. Zijn werk getuigt vangeëmotioneerde expressie, waarbij op de verwerking van eenpondje verf meer of minder niet wordt gelet. Hij is de onbetwisteleider van de Tilburgse School, waarin hij samenwerkt met beeldendekunstenaars zoals Paul van Dongen en Guido Geelen.


GESTORVEN CHRISTUS  (Noordelijk deelhertogdom Brabant, begin 16e eeuw, gepolychromeerd eikenhout)
Ditgepolychromeerd eikenhouten beeld werd omstreeks 1510 in Brabantgesneden door een onbekende meester en is afkomstig uit de abdij“Maria Refsugie” en eerder waarschijnlijk uit deabdij Mariënwater bij Koudewater. Het lijden van Christusneemt een vooraanstaande plaats in  bij de Birgitinessen. Nogsteeds wordt elk jaar op Witte Donderdag dit imposante beeld vanuit het museum overgebracht naar de abdij om daar voor Goede Vrijdagte worden opgebaard in de centrale gang van de abdij naast de deur vande refter. De baar wordt bij die gelegenheid uitbundig versierd metbloemen.

NEDERDALING TER HELLE/VERRIJZENIS VAN CHRISTUS (icoon Rusland, midden 19e eeuw)
Meernog dan in het westen waar Pasen eveneens als het belangrijksteliturgische feest van het jaar wordt beschouwd, benadrukt het oosten deintense viering van het Paasfeest. Gaat in het westen vooral deaandacht uit naar het mysterie van de verrijzenis, het oosten legt hetaccent meer op de verlossing uit de dood van de rechtvaardigen, deAnastasis, de “Nederdaling ter helle”. Dezegebeurtenis, die in de eerste geloofsbelijdenis der apostelen wordtbeleden,  wordt in de katholieke kerk op Paaszaterdag herdacht.
Opdeze  Anastasis-icoon  wordt de korst van de aardedoor Christus met het triomfkruis in zijn linkerhand verbroken. Gehuldin een dubbele mandorla vertrapt hij met zijn blote voeten de poortenvan de hel. Daar pakt hij de hand van Adam vast om hem te verlossen uitde dood. Links van hem verheft Eva zich smekend vanuit haar graf.Achter Adam is een aantal figuren uit het Oude Verbond herkenbaar.Onder hen de gekroonde koningen David en Salomon, de heilige Hohannesde Doper en de jonge profeet Daniël.
Inhet bovenste gedeelte van de icoon, tussen de omkaderde voorstellingenvan de “Verheerlijking op de berg Thabor” en“De Godsopenbaring des Heren” (in het westen deDoop van Christus in de Jordaan) verraadt zich de invloed van hetwesten. In het midden verrijst Christus uit zijn graf. Rechts van Hemzit een engel, die volgens de evangelisten verscheen die aan de vrouwendie het lichaam van Christus wilden balsemen en tegen henzei:  “Vrees niet want ik weet, dat gij Jezus zoekt,de gekruisigde. Hij is niet hier, want Hij is verrezen, zoals Hijgezegd heeft” (Mattheus 28, 5-6).  

PAASMORGEN(Gijs Frieling, 2000, tempera op doek)
Hetschilderij, ook wel “Herrijzenis” genoemd, toontMaria Magdalena vóór het geopende graf vanChristus. Rechts van haar een figuur, die doet denken aan de engel, diehaar zegt: “Hij is niet hier, want Hij is verrezen, zoals Hijgezegd heeft”. Een engel, eigenlijk onzichtbaar, zonderuiterlijk en toch heeft Frieling er een vorm voor gevonden.

MARIA MAGDALENA MET TUINMAN (Zuidelijke Nederlanden,begin 18e eeuw)
HetPaasevangelie van Johannes verhaalt hoe Maria Magdalene op Paasmorgenin alle vroegte naar het graf van Jezus  is gegaan, zag dat desteen was weggerold en dat het graf leeg was. Zij heeft er Petrus enJohannes bijgehaald maar toen die weer terug gingen naar de stad bleefzij alleen achter. Terwijl zij daar staat werpt zij een blik naarbinnen en ziet twee engelen op de stenen bank zitten, waarop het dodelichaam van Jezus gelegen had. Als zij zich omdraait ziet ze Jezusstaan, maar zij weet niet dat Hij het is. Misschien is het wel detuinman denkt zij en vraagt hem of hij het lichaam had weggehaald. Danspreekt Jezus haar aan met de naam: “Maria”. Zijherkent hem aan zijn stem en roept “Rabbi”(vader).Zij valt voor hem neer en pakt Hem bij de voeten, maar Jezusweert haar af. “Raak mij niet aan” zegt Hij.“Houdt mij niet vast, want ik ben nog niet tot de Vaderopgestegen. Ga naar mijn broeders en zeg tot hen dat ik opstijg naarmijn Vader en uw Vader, en mijn God en Uw God”.

DE EMMAUSGANGERS (Lotharingen, ca. 1640,olieverf op doek)


ONGELOVIGE THOMAS (1. Pater Gerard Mathot,1968, brons, 0921; 











 prentje van onbekende graveur uitprentjesverzameling



NEDERDALING VAN DE HEILIGE GEEST OVER DEAPOSTELEN (icoonGriekenland, ca. 1670)
“Toende dag van het Pinksterfeest was aangebroken waren zij allen opéén plaats bijeen. Plotseling kwam er een geruisuit de hemel als van een hevige windvlaag en vulde het hele huis waarzij vergaderd waren. Vurige tongen verschenen aan hen, spreidden zichrond en zetten zich op ieder van hen neer”. (Handelingen 2,1-3)
De“Nederdaling van de H.Geest over de Apostelen”isdoor Christus tijdens zijn leven op aarde al beloofd aan zijn eerstevolgelingen: “Dit zeg Ik u, nu Ik nog bij u ben, maar deHelper, die de Vader in mijn Naam zal zenden, Hij zal u alles leren enu alles in herinnering brengen wat Ik u gezegd heb”.(Johannes 14, 25-26)
Aanhet hoofd van een hoefijzervormige bank zitten tegenover elkaar Petrusen Paulus, met naast laatstgenoemde de baardloze jonge Johannes. Detwee rijen van elk zes apostelen worden afgesloten  metPhilippus en Thomas, met tussen hen in een gekroonde oude man. Met zijnbeide handen houdt hij een doek voor zich uitgespreid, waarop twaalfopgerolde bladen liggen. Zij symboliseren de twaalf stammen vanIsraël, alsmede samen met de gekroonde figuur de joden uitalle volken der wereld.   
Metde komst van de Heilige Geest wordt de heilsgeschiedenis van Christusop aarde afgesloten. De apostelen zijn nu toegerust om deze boodschapin alle talen en aan alle volkeren te gaan verkondigen. De kerk isgeboren. Dit laatste verklaart ook de soms ongebruikelijke aanwezigheidvan de Moeder Gods. Zij symboliseert hier de Kerk, de Ecclesia.

PINKSTEREN (twee prentjes vanonbekende graveur uit prentjesverzameling)


H. DRIEËENHEID (Zuidelijke Nederlanden,olieverf op doek, ca. 1700)
Reedsin 1628 werden deze voorstellingen van de H.Drieëenheid zeernadrukkelijk verboden en moesten alle voorstellingen in opdracht vanpaus Urbanus VIII verband worden. Toch bleef de voorstelling in deprentkunst voortdurend opduiken. Als schilderij is de weergave van hetmoeilijk te bevatten begrip “Drieëenheid”uiterst zeldzaam.
Destaande figuur met de drie hoofden houdt een omgekeerde driehoek voorzich, waarin van links naar rechts en met de klok mee de volgende tekststaat: Pater/non est/Filius/non est/Spiritis/non est” (DeVader is niet de Zoon, de Zoon is niet de H.Geest en de H.Geest is nietde Vader). De drie personen worden daarnaast weer met elkaar verbondendoor drie maal het woordje “est”, dat verwijst naarhet centrale “Deus” (God). Onderaan staat de regel:“St.Trinitas unus Deus”.

HEMELVAART VAN CHRISTUS  (icoon Rusland,midden 19e eeuw)
Gekleedin blauw en rood en omgeven door een gouden mandorla voeren tweeengelen Christus ten hemel.Met hun bazuinen verkondigen zij zijn roemen triomf.  In het midden, enigszins verheven boven haargezelschap staat de Moeder Gods in gezelschap van twee in het witgeklede engelen, die met opgeheven armen de wederkomst van Christus opaarde voorspellen. Links en rechts van de Moeder Gods staan deapostelen.

MARIA,  MOEDER VAN SMARTEN(Schilderij Noordelijk deel Hertogdom Brabant,  ca. 1520)
Maria,Moeder van Smarten, is een westers thema dat op het einde van dezeventiende eeuw door de Oosterse Kerk  wordt overgenomen.Hier worden de woorden van de oude Simeon verbeeld, die hij sprak totde Moeder Gods, toen zij haar zoon opdroeg in de tempel: “eneen zwaard zal ook Uw eigen ziel doorboren”. (Lucas 2,35)
Metde handen voor haar borst en het hoofd naar rechts gebogen wordt zijdoor  zeven witte zwaarden doorboord. Zij verbeelden de zevensmarten van Maria: de vlucht naar Egypte, de profetie van Simeon in detempel, de twaalfjarige Christus in de tempel, de kruisdraging vanChristus, de kruisiging, de kruisafname en de graflegging.

STERFBED VAN MARIA  (Adriaen van Wesel,1475-1477, eikenhout, Rijksmuseum)
Omgevendoor apostelen wordt Maria met een kaars in haar hand afgebeeld op haarsterfbed. Onder hen Jacobus, die het kussen opschudt, Petrus, die uiteen boek een tekst voorleest en Johannes, die een gebaar van treurnismaakt. De Westerse kerk viert deze gebeurtenis als de feestdag vanMaria ten Hemelopneming op 15 augustus.
Inde bijbel wordt over de dood van Maria en haar opneming in de hemel metgeen woord gerept. In de “apocriefe boeken” komenover het leven van Maria veel meer bijzonderheden voor.
Apocriefeboeken zijn geschriften die niet in de bijbel zijn opgenomen en door dekerk niet als gezaghebbend worden erkend.
Zozou Maria op 8 september in Nazareth geboren zijn als dochter vanJoachim en Anna. Jezus zou geboren zijn toen Maria 15 jaar oud was. Omop zo jonge leeftijd een kind te krijgen was in die tijd niet vreemd.Mede door het sterven van haar zoon is Maria niet oud geworden. Ze zoual op 63-jarige leeftijd in Bethlehem gestorven zijn en begraven in detuin van Gethsémanié op de Olijfberg, even buitenJerusalem. Nadat zij drie dagen in het graf rustte werd haar ziel weermet het lichaam verenigd, juist zoals bij Jezus, waarna zij begeleiddoor engelen, serafijnen en cherubijnen met lichaam en ziel ten hemelwerd opgenomen. De apocriefe geschriften vermelden hierover:“Dan gaat het graf open, Maria staat er uit op en wordt doorengelen naar de hemel gedragen. Rouwende apostelen en vrouwen uitJerusalem waren hierbij aanwezig”.
HetNieuwe Testament zwijgt over deze gebeurtenis en in de Orthodoxe Kerkwordt het feest van Maria ten Hemelopneming op 15 augustus herdacht alshet feest van “Het ontslapen van de Heilige MoederGods”.
Inhet Heilig Jaar 1950 werd de ten hemelopneming van Maria door Paus PiusXII tot dogma verheven.

MARIA TENHEMELOPNEMING  (ZuidelijkeNederlanden  -  ca. 1750  - geschilderd lindehout)

ONTSLAPEN VAN DE MOEDER GODS(icoon Rusland, 19e eeuw)
Hetbovenste gedeelte van deze drukbevolkte icoon van messing met vierkleuren email wordt geheel gevuld door de twaalf apostelen, die vanuitalle richtingen door engelen naar de plaats van het overlijden wordengebracht. Centraal staat de baar met het lichaam van de Moeder Gods. Debaar wordt omringd door rouwende apostelen. Daarboven worden zowel detenhemelopneming van de ziel als de tenhemelopneming van het lichaamafgebeeld. Het eerste aspect krijgt aandacht door de ziel van de MoederGods op Christus’ linkerarm. Het tweede aspect door de MoederGods, gezeten in een mandorla (heiligenkrans), die door engelen naar dehemel  gevoerd.

MARIA TENHEMELOPNEMING (L.C.Hezenmans, ca. 1880,olieverf op koper)
LambertHezenmans is vooral bekend als restauratie-architect in de tweede helftvan de negentiende eeuw (1841-1909)  van de KathedraleBasiliek van Sint Jan in Den Bosch, de mooiste gotische kerk vanNederland. Hij heeft er toe bijgedragen dat de Sint Jan de rijkst metbeelden uitgeruste kerk van de Brabantse gotiek is geworden.
Ookde schilderkunst is door hem beoefend. Hij schilderde bij voorkeurbijbelse en religieuze onderwerpen. Zo maakte hij omstreeks 1880 ookhet schilderij “Maria Tenhemelopneming”.

 

READ THE BOOK - THE BIBLE CHANGE YOUR LIFE

       

Heer, wees mijn Gids

INFO: DE WEG - DE WAARHEID - HET LEVEN - FILM

Remember all victims of violence worldwide   

GEBED  LEEFREGEL  BELIJDENIS  

DE WEG | DE WAARHEID | HET LEVEN | FILM | AUDIO

CREATOR

HOLYHOME.NL USE NO COOKIES - REPORT DEAD LINKS