HOME | STUDIEBIJBEL | BIJBELSTUDIES | BIJBELATLAS | BIJBELSEGESCHIEDENIS | NIEUWS
GROOT GEVAAR
De vindplaats van materiaal voor Bijbelstudie, geloofstudie,
catechese, school, kring, persoonlijk geloof, studie thuis, kerk, club,
nieuws, godsdienstonderwijs, zingeving en vooral heel veel
mogelijkheden om je Bijbelkennis te vergroten. Blijf niet afhankelijk van
anderen maar lees zelf de Bijbel. Investeer in geestelijke rijkdom.
GEVAAR
Sommige
christenen zijn - geestelijk gezien - nog lang niet volgroeid.
Door genade mogen ze een kind van God zijn, maar dan heb je het wel zo
ongeveer gehad. Ze zijn baby's gebleven in het geloof. Dit lijkt een
onschuldige aangelegenheid maar kan grote gevaren opleveren. Het gevaar
van 'een zoeker' te worden. Prooi te worden van misleidende sekten.
Hopelijk is het bij u anders en groeit en bloeit uw geloofsleven. Dan
bent u werkelijk welgelukzalig, om het met een woord uit de
Statenvertaling te zeggen. Misschien verlangt u wel naar zo'n
geloofsleven. Vroeger, ja, toen leefde u dicht bij Hem. U
wandelde met Hem, was vol van Hem. Maar nu ... Het is allemaal zo dor
en zo doods geworden. U ervaart maar zo weinig van Hem. U hebt het
gevoel dat u midden in de woestijn leeft. Wel vertrokken uit
Egypte - net als ooit het volk Israël - maar nog ver
verwijderd van het land vloeiende van melk en honing.
Tal van oorzaken kunnen het geestelijk leven van een christen
in donkerheid hullen. Veel christenen zijn overal vol van, maar niet
van de Here Jezus. Ze zijn vol van hun werk, vol van hun favoriete
tv-series en vul verder maar in. Sommigen denken dat ze een en ander
kunnen combineren. Een beetje God, af en toe een kort gebedje, een
beetje Bijbel, een enkel bijbelstudietje, maar ook heel veel
wereld.
Denk niet dat ik u veroordeel. Ik zeg het ook tegen mezelf. Als ik kijk
naar christelijk Nederland, dan huilt mijn hart. Zit ik er ver
naast wanneer ik zeg dat we vaak maar geestelijke tobbers zijn die heel
gemakkelijk op drift raken in een grenzeloze zoektocht naar geestelijke
bevrediging.? Dat er geestelijk veel lauwheid is in ons leven, zoals de
Here Jezus ook tegen de gemeente in Laodicea zei (Op. 3:16)?
Verandering is echter mogelijk. Dat is het goede nieuws. De Laodicenzen
werden opgeroepen tot bekering en die oproep komt ook tot ons.
Het Evangelie is zo geweldig rijk! En onze Heiland, de Here jezus
Christus, wil ons leven geven en overvloed Uoh. 10:10).
Daarom wil ik u aansporen om in uw geloofs-handelen toch
vooral de Heer Jezus centraal te stellen en Hem te laten
schitteren. Paulus zegt tegen de Galaten zelfs dat hij hun Jezus
Christus als de Gekruisigde voor de ogen geschilderd heeft. Dat
verandert mensen. Beter nog: Hij verandert mensen!
En waar ontmoeten we Hem? In de Bijbel, Zijn eigen Woord, dat levend en
krachtig is! Daardoor leren we Hem steeds beter kennen en wassen we op
in de genade en in de kennis van onze Here en Heiland, jezus
Christus (2 Petr. 3:18).
Dat Woord moet wel opengaan in ons dagelijks leven. Alleen
dan kan het krachtig spreken. Gelukkig gebeurt dat nog op tal van
plaatsen en zijn er in ons land velen die de Here Jezus kennen en die
het diepe verlangen hebben Hem te volgen en Hem beter te leren kennen.
Zij zijn niet tevreden met een leven in de woestijn, en zijn pas
tevreden als ze met hun Here mogen wandelen in het Beloofde land.
In menig huis worden knieën gebogen en roepen gelovigen tot de
Here of Hij Zich over ons land en ons volk wil ontfermen. Zij doen
belijdenis voor de zonden van land en volle En reken maar dat God hen
ziet en hoort!
Ik bid dat er meer van de Here Jezus zichtbaar zal worden in
ons leven en in onze kerken en gemeenten. Dat er meer en meer
gelovigen zullen zijn die zich helemaal aan God toewijden, met het
diepe verlangen in Zijn tegenwoordigheid te zijn. Geestelijke groei zal
dan zichtbaar worden en het is goed mogelijk dat anderen dat eerder
opmerken dan zijzelf.
Deze groei veroorzaakt geestelijke honger, die pas wordt gestild
wanneer zij Gods goedheid hebben geproefd en een glimp hebben
opgevangen van Hem (Hebr. 2:9). Richt een mens zich niet op Jezus, in
de ware zin van het woord, dan worden we gemakkelijk een prooi voor de
de sekten die ons maar al te graag willen vangen in hun netten van
misleiding. (daarover hieronder méér).
Gevaar: De zogenaamde Word of Faith-Teachers
Hiermee worden vooral bedoeld op de z.g. "faith-teachers", die vanuit Amerika, Canada, Zuid-Afrika, Zuidkorea en Engeland het geestelijk klimaat in ons land trachten te veranderen. De 'Word-of-Faith' Movement is momenteel het snelst groeiende deel van het belijdende christendom. Het is een onderdeel van de wereldwijde charismatische beweging. Andere namen die worden gebruikt zijn 'Word-Faith', 'Positive Confession', 'Faith Movement', “Health and Wealth Movement”, “Name it and claim it. Hier onder in 13 punten kort samengevat om welke misvattingen het gaat:
1.
De satan werd pas overwonnen toen Jezus na zijn fysieke dood aan het
kruis in de hel een gevecht met satan leverde.
De Bijbelse werkelijkheid :
Door zijn kruisdood heeft Jezus Christus de overheden en machten
openlijk tentoongesteld en zo over hen gezegevierd.
2.
Over zonde : De satan is de echte boosdoener, de mens is alleen het
misleide slachtoffer.
De Bijbelse werkelijkheid :
De zonde is het gevolg van satanische misleiding, maar de moreel
verdorven mens maakt zelf de verkeerde keus, zondigt en staat daarom
schuldig voor God.
3.
Aan het kruis overwon Jezus de satan, dus is de zondemacht over de mens
vernietigd.
De Bijbelse werkelijkheid :
Jezus heeft door zijn kruisdood verlossing en vergeving van zonde
bewerkt waardoor de duivel niet langer kan aanklagen wie in Jezus
gelooft en zijn zonde heeft beleden.
4.
De mens is niet belast met erfzonde (in Adam hebben alle mensen
gezondigd....), dus als de 2 punten 2 en 3 van kracht worden, heeft de
mens geen last meer van de macht van het kwaad.
De Bijbelse werkelijkheid :
De mens is te allen tijde door de zonde belast, hij kan alleen op grond
van het offer van Jezus door de heiliging door de Geest, zijn
vleselijke gedachten en daden overwinnen ("niet ik maar Christus leeft
in mij").
5.
De mens is bijna gelijk aan God. ("U hebt geen God, die in u leeft, u
bent er zelf een." K. Copeland, citaat vermeld in Christendom in
Verleiding-D. Hunt blz. 94.)
De Bijbelse werkelijkheid :
God, de Eeuwige, de Almachtige, de Heilige houdt van ons en geeft ons
genade maar wij blijven mensen en dat niveau overstijgen wij niet hier
op aarde.
6.
Het valt op dat in de praktische uitvoering van de bijeenkomsten bijna
geen uiting van eerbied voor God te vinden is, soms lijkt het of de
spreker of de gemeenteleden het over hun beste makker hebben.
De Bijbelse werkelijkheid :
Op basis van antwoord bij punt 5 zal elk christen met eerbied en ontzag
over de Here God moeten spreken.
7.
De Heilige Geest is een kracht, een krachtstroom , een elektrische
energie of een profetische zalving.
De Bijbelse werkelijkheid :
De Heilige Geest is de derde persoon van de goddelijke
drieëenheid en zal met de zelfde eerbied en ontzag tegemoet
getreden moeten worden als bedoeld in punt 6.
8.
Door zijn kruisdood heeft Jezus Christus een geloofswet in werking
gesteld, die tot heden werkt, vergelijkbaar met de zwaartekracht op
aarde, zelfs God moet zich aan deze wetmatigheid houden.
De Bijbelse werkelijkheid :
Geloof in de bijbelse zin behelst altijd een volledig vertrouwen in en
een afhankelijkheid van de Here God en is niet een kosmisch opererende
wet; hierbij is altijd een duidelijke nederige vertrouwensrelatie met
de Here God noodzakelijk.
9.
Genezing is een gevolg van de verzoening en dus van het christen
worden, tegelijk met de redding uit de zondemacht ontvangt men de
zekerheid van lichamelijke genezing.
De Bijbelse werkelijkheid :
Wij vinden genezing als heil door genade in de Bijbel, maar het is geen
absolute toegezegde heilsgave, zoals vergeving dat wel is. Het is Gods
soevereine wil om al dan niet te genezen.
10.
Voorspoed is eveneens een logisch gevolg van het christen worden.
De Bijbelse werkelijkheid :
In tegendeel, in het Nieuwe Testament hebben de christenen uiteindelijk
genoeg aan voedsel, kleding en onderdak, zij worden geacht schatten te
verzamelen in de hemel. Rijkdom is in het geheel geen punt van
verkondiging in de leer van de apostelen.
11.
De profeten moeten in deze dagen veel aandacht krijgen, want de
gemeenten moeten in deze eindtijd de "nu-wil" van God weten.
De Bijbelse werkelijkheid :
Evenals genezing heeft de profetie haar gebalanceerde plaats in de
Bijbel; het gevaar is zeer groot dat de geopenbaarde kennis naast of
boven de Bijbel een eigen plaats gaat krijgen. De Bijbel geeft zelfhaar
normen aan (is normatief)
12.
Verschijnselen als vallen, lachen, rusten, schokken, dansen in de geest
zijn nieuwe uitingen van de Heilige Geest.
De Bijbelse werkelijkheid :
De Bijbel geeft alle uitingen van de Heilige Geest weer; genoemde
verschijnselen komen daarvoor niet in aanmerking en moeten dus als
zodanig afgewezen worden.
13.
Het valt op dat in de praktijk van de bijeenkomsten de Bijbel weinig of
niet gebruikt wordt. Men gebruikt teksten buiten de context om
ervaringen te bewijzen.
De Bijbelse werkelijkheid :
De Bijbel dient voorgelezen, uitgelegd en onderwezen te worden in de
diensten. Volgens de hermeneutiek is het niet geoorloofd om teksten
buiten hun verband te gebruiken. Lees eens verder . . .
Gevaar: Sekten en sektarische
praktijken
Het dikwijls gebruikte woord "sekte" is een gecompliceerd en vaag
begrip. Om dit zo goed mogelijk te benaderen is het allereerst
noodzakelijk de taalkundige ontwikkeling in het kort na te gaan. De
wortels van het woord zijn:
· het Latijnse zelfstandig naamwoord "secta" (= filosofische
leer, richting, school, gevolgd grondbeginsel), afgeleid van "sequi" (=
navolgen). Men duidde hiermee een neutrale filosofische, godsdienstige
of politieke richting aan.
· het eveneens Latijnse werkwoord "secare" (= afsnijden,
delen). Weliswaar is de vaak aangetroffen afleiding van het begrip
"sekte" van "secare", gezien in wetenschappelijk taalkundige zin,
onjuist. De betekenis "afscheiding, afsplitsing" heeft zich echter
vermengd met de oorspronkelijke betekenis en beïnvloedt mede
de toepassing in de dagelijkse omgangstaal van het woord "sekte".
In
de bijbel komt het begrip ook voor. Het gaat terug naar het Griekse
woord "hairesis". Daaruit heeft zich later het woord "heresie"
(ketterij, dwaalleer) ontwikkeld, waaronder men een dwaalleer verstond
als een afwijking van de kerkelijke leer. Om de omvang van het begrip
te kunnen omvatten, wordt het woord in modernere versies van de bijbel
vertaald met "groep, partij, richting".
In Handelingen 5:17 wordt de joodse geloofsrichting der
Sadduceeën als sekte aangeduid en in Handelingen 15:5 en 26:5
de groep der Farizeeën eveneens. Daarbij wordt aan het woord
geen afkeurende betekenis toegekend.
Apostel Paulus verdedigde zich eens met de woorden: "Maar dit beken ik
u, dat ik naar deze weg, die zij een sekte noemen, de God mijner
vaderen zó dien, dat ik geloof al wat geschreven staat in de
wet en in de profeten" (Hand. 24:14). Hij probeerde dus het verwijt te
ontkrachten met de heilige geschriften van de joden. In Handelingen
28:22 lezen we over joden die bij Paulus informatie wilden verkrijgen
over het evangelie van Christus. Zij zeiden: "Doch wij willen van u
horen wat uw gevoelen is, want van deze sekte is ons bekend dat zij op
alle plaatsen tegengesproken wordt." - Het feit dat de leer der
Apostelen "op alle plaatsen" werd tegengesproken, verandert niets aan
het waarheidsgehalte van de leer.
In 2 Petrus 2:1 gaat het erom de gemeente van Christus te bewaren voor
dwaalleren en -leraren: "Maar er waren ook valse profeten onder het
volk, gelijk ook onder u valse leraars zullen zijn, die heimelijk
verderfelijke sekten zullen invoeren, en de Heer die hen gekocht heeft,
verloochenen..."
Hier was de reden voor een berisping over sektarisme zonder belang en
alleen gemotiveerd door de zorg voor het zuiver houden van het
evangelie.
De Heer verloochenen - hoe zou het eruit zien als dit criterium zou
worden gebruikt om te beoordelen of een gemeenschap van mensen een kerk
of een sekte is? De geloofsleer van de Kerk is ondubbelzinnig een
christelijke belijdenis! In ons tweede geloofsartikel staat: "Ik geloof
in Jezus Christus, Gods eniggeboren Zoon, onze Heer, die ontvangen is
van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria, die geleden heeft
onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven, begraven, ingegaan in
het rijk der ontslapenen, opgestaan uit de doden en opgevaren ten
hemel, zittende ter rechterhand van God, de almachtige Vader vanwaar
Hij wederkomen zal." Dit alles geloven wij zonder beperking, zonder een
of ander deel van deze geloofswaarheden symbolisch te beschouwen.
Wanneer echter de in de bijbel staande, ondubbelzinnige en niet mis te
verstane geloofsartikelen over de verwekking van Jezus door de Heilige
Geest en zonder toedoen van een man, Zijn geboorte uit de maagd Maria
of Zijn feitelijke Opstanding niet meer worden geloofd, wanneer Jezus
Christus niet meer als de waarachtige Zoon van God wordt gezien, dan is
daarin naar ons geloofsbegrip een verloochening van de Heer aanwezig.
Hetzelfde geldt wanneer de verwachting van de ophanden zijnde
wederkomst van de Heer wordt ontkend.
Om te bepalen of een
gemeenschap als een sekte moest worden bestempeld, hanteerden de grote
christelijke kerken verschillende criteria. In het verleden gold als
een karakteristiek kenmerk van een sekte onder andere:
· het geringe aantal leden van een gemeenschap; een kerk was
derhalve getalsmatig bezien de grotere.
·
de afsplitsing van een bestaande "gesettelde" kerk; (Opmerking: het
christendom zou derhalve een afsplitsing van het jodendom zijn, dus een
joodse sekte, de Latijnse (Rooms-Katholieke) Kerk en de
Grieks-orthodoxe Kerk zagen elkaar als afsplitsingen van de
oorspronkelijke christelijke kerk en de protestantse Kerk zou dan een
rooms-katholieke sekte zijn).
·
het motief van een protest tegen een in goeden doen zijnde,
verwereldlijkte kerk.
·
de ontbrekende erkenning door de staat.
·
een ontaard, ziekelijk denken.
·
de exclusieve aanspraak op de heilsbelofte.
·
de autoritaire leiding van de gemeenschap.
·
het beroep op niet-bijbelse geschriften of bronnen die naast de Heilige
Schrift als bindend voor de van kracht zijnde leer gelden.
· het afwijken van de leer der geloofsbelijdenissen uit de begintijd van het christendom.

Hoe herkent men een sekte?
Mat 24:24 - Jezus waarschuwt ons voor valse profeten en leraren.
Joh 8:32 - De waarheid in en door Jezus Christus maakt ons waarlijk vrij
Ps 146:3 - Sekten hebben vaak één krachtige
menselijke leider, wie vaak ook de Messias wordt van die groep
Jes. 45:22 - Jezus is de enige bron van onze redding
Marcus 7:7 - De leider van een sekte, zijn woord is vaak de enige
waarheid voor deze groep
Jozua 24:5 - Elke sekte voert druk uit om haar leden te dwingen in de
valstrik te vallen (Openbaring 22:17)
Romeinen 6:23 - Elke sekte verwerpt de centrale waarheid van het
evangelie dat Jezus de zoon van God is. (Efe. 2:8)
1 Kor 7:13, 14 - sekten dwingen vaak hun "bekeerlingen"om hun families
te verlaten (Matt 1:38, Efe 5:22,34)
2 Thess 2:10-12 - Vele zullen verleid worden omdat ze niet de waarheid
hebben ontvangen
Joh.14: 6 - Jezus is de weg de waarheid en het leven. Wanneer wij de
weg ontdekken naar de verlossing, zal hij ons leiden in volledige
waarheid.
Joh. 12:35 - Onze enige veiligheid is te wandelen in de licht van Zijn
Woord, zoals Hij dat openbaart (Ps. 119:105)
· De massa-zelfmoord van 913 volgelingen van Jim Jones in
Guyana op 18 november 1978 maakte duidelijk hoe onredelijk en
gevaarlijk bepaalde bewegingen kunnen zijn.
·
Men is het echter lang niet eens over de kenmerken van sekten. Wat is
het verschil tussen een onschuldige groep en een gevaarlijke sekte?
Mensen geven verschillende antwoorden op deze vraag, afhankelijk van
hun eigen uitgangspunt.
·
Een communist beschouwt alle vormen van godsdienst als bijgeloof en als
schadelijk voor de maatschappij. Hij ziet echter niet in dat zijn eigen
systeem vele kenmerken heeft van 'sekten'. Marx en Lenin zijn de grote
onfeilbare Leiders. Het dialectisch materialisme (de wereldbeschouwing
van het marxisme) is de grote Kracht, die alles in de juiste richting
moet leiden. Geweld en dwang worden aangewend om tegenstanders uit te
schakelen en om te heersen. Alle middelen worden als toelaatbaar
beschouwd, als ze de zaak maar bevorderen. Hun eigen mensen worden zo
veel mogelijk van de buitenwereld afgezonderd en via scholen en media
d.m.v. ideologische propaganda gemanipuleerd.
·
Een Rooms-Katholiek is geneigd alle niet-katholieke kerken toch
enigszins als 'sekten' te beschouwen, hoewel een onderscheid wordt
gemaakt tussen echt gevaarlijke en minder erge groepen. Hij beschouwt
ze als opstandelingen tegen de éne ware moederkerk. Maar hij
ziet niet in dat vele kenmerken van sekten zeer sterk in de
Rooms-Katholieke Kerk zelf aanwezig zijn.
·
Het valt een niet-katholiek al meteen op dat de ergste sekten dikwijls
grote overeenkomsten tonen met de Rooms-Katholieke Kerk! Ze zijn
hiërarchisch georganiseerd met één man
aan de top. Deze grote man wordt door de leden bijna als een god
vereerd. Hij wordt met pracht en praal rondgeleid en rijdt in een
imposant voertuig. Uit hoofde van zijn 'positie' mag hij in weelde
leven, terwijl van zijn volgelingen grote offers worden gevraagd.
Dikwijls wordt hij 'Vader' genoemd en als onfeilbaar beschouwd. Men
beperkt zich niet tot godsdienstige activiteiten: wereldse macht wordt
ook gebruikt. Allerlei middeltjes worden verzonnen om aan geld te
komen. Sommige sekten lijken veel op kloosters of, erger nog, op
slotkloosters.
Een maatstaf
is nodig
· De enige oplossing is ergens een betrouwbare maatstaf te
vinden waarnaar verschillende groeperingen en bewegingen getoetst
kunnen worden.
·
Is grootte een geldige maatstaf? Indien wel, dan is de Rooms-Katholieke
Kerk in België geen sekte, maar de Mormoonse wel. In de staat
Utah echter (in Amerika), waar er vele Mormonen zijn en slechts weinige
Katholieken, zou het net andersom zijn! Neen, grootte is geen geldige
maatstaf. Men mag een groep niet als sekte bestempelen alleen omdat die
klein is. Evenmin gaat een grote groep zomaar vrijuit.
·
Wat zijn dan wel betrouwbare maatstaven? In dit artikel zullen wij het
probleem uit twee gezichtspunten beschouwen: het maatschappelijke en
het christelijke.
·
Algemene erkende normen
·
Ongeacht welk geloof men heeft, of welke filosofische of politieke
overtuiging, zijn er toch bepaalde algemene normen waarnaar men een
beweging kan toetsen. Ondanks de vele afwijkingen, bestaat er onder de
mensen toch zo iets als een algemeen besef van goed en kwaad.
·
Wanneer 900 mensen gezamenlijk zelfmoord plegen, zullen weinigen hun
beweging als goed bestempelen. Het eindresultaat in dat geval was
duidelijk slecht. Maar welke slechte eigenschappen van die beweging
brachten haar tot deze massa-zelfvernietiging?
·
De volgelingen van Jones waren in feite gevangenen. Verschillende
vormen van dwang, het gebruik van wapens inbegrepen, werden aangewend
om te verhinderen dat iemand kon ontsnappen.
· Wanneer een systeem mensen tot gevangenen of slaven maakt,
is het een slecht systeem. Mensen mogen niet lichamelijk opgesloten
worden, achter een ijzeren gordijn, of in een commune, of in een
klooster.
·
Maar geestelijk mogen de mensen ook niet opgesloten worden. Het
geestelijk opsluiten of isoleren is soms moeilijker te herkennen. Een
minderheidsgroep moet haar aanhangers op de een of andere wijze
afzonderen om ze te kunnen opsluiten (lichamelijk afzonderen om ze
lichamelijk te kunnen opsluiten, of geestelijk afzonderen om ze
geestelijk te kunnen opsluiten). Voor een meerderheidsgroep is dat niet
altijd nodig. Familiale en sociale druk zijn soms al voldoende om
mensen onder een dwang te zetten, zodat ze niet durven weg te gaan.
Velen volgen de uiterlijke vormen van een godsdienst, hoewel ze zelf
daar niet in geloven, alleen om hun ouders en familie tevreden te
stellen.
· Ik ken een geval van een jongen van ongeveer 22 jaar die,
omdat hij de Rooms-Katholieke Kerk verliet, door zijn ouders letterlijk
uit het huis werd gesloten. Liet men hem toch binnen, dan werd er voor
hem geen eten gekookt en was er voor hem geen plaats aan tafel. Zijn
ouders praatten niet met hem en deden alsof hij niet aanwezig was.
·
Door de zogenaamde 'heilige' inquisitie gebruikte de Rooms-Katholieke
Kerk de staat om mensen te dwingen in die kerk te blijven, of als ze in
hun 'dwaling' bleven volharden, hen te liquideren.
·
Alle groeperingen die zich van dergelijke middelen bedienen om slaven
van mensen te maken, zijn gevaarlijke sekten.
· Jones eiste van zijn volgelingen blinde en
onvoorwaardelijke gehoorzaamheid. Ook bepaalde politieke 'sekten'
passen deze regel toe. Denk maar eens aan de 'sekte' van Hitler.
Doordat hun volgelingen in onvoorwaardelijke gehoorzaamheid getraind
waren, konden zowel Jones als Hitler hun aanhangers met zich meesleuren
in het verderf.
·
Wanneer een systeem blinde en onvoorwaardelijke gehoorzaamheid opeist,
worden de mensen beroofd van hun fundamentele hoedanigheid van vrije
wezens. Zij stellen zich dan bloot aan misbruik door hun leiders en
zijn in staat ongelooflijk walgelijke dingen te doen.
·
Gehoorzaamheid aan rechtmatige gezaghebbers (b.v. ouders, leraars,
werkgevers en regering) wordt hiermee niet bedoeld. Waar het gevaar
schuilt, is in de 'blinde en onvoorwaardelijke' gehoorzaamheid. Mensen
in verantwoordelijke posities mogen verwachten dat wij hen gehoorzamen,
maar niet dat wij hen blind en onvoorwaardelijk gehoorzamen.
· Een groep die er oneerlijke en slinkse praktijken op
nahoudt (dikwijls om aan geld te komen) is volgens algemene normen af
te keuren. Op de parking van een grootwarenhuis drukte een jonge man
mij een boek in de hand en zei, 'Mijnheer, dit boek wordt gratis
uitgedeeld aan mensen die deze winkel bezoeken.' Maar vervolgens vroeg
hij een 'bijdrage' ter dekking van de 'onkosten'. Deze loopjongen van
de Hare Krishna-beweging was op twee punten oneerlijk. Hij wekte de
indruk dat zijn boek iets met de winkel te maken had en hij zei dat het
gratis was, terwijl hij er geld voor vroeg. Toen hij van mij niets
kreeg, wilde hij het boek dan ook terughebben. (Het boek moest hij zelf
aan zijn oversten betalen, of hij er iets voor kreeg of niet.)
·
De inwoners van een stad in West-Vlaanderen werden via de krant
uitgenodigd om een 'natuurwandeling' te maken. Toen de deelnemers
midden in een bos waren gekomen, maakten de leiders van de wandeling
bekend dat zij Zevende-dags Adventisten waren, en begonnen hun
boodschap aan de natuurwandelaars te verkondigen! De aanwezigen voelden
zich bedrogen, en terecht.
· En wat van een kerk die aflaten verkoopt waardoor men
zogezegd van de gevolgen van zijn zonden vrijgesproken kan worden. Is
zo iets stichtend en oprecht? Grotendeels door de verkoop van aflaten
werd de St.Pieterskerk te Rome gebouwd!
·
Groeperingen die dergelijke oneerlijke praktijken toepassen, zijn
duidelijk af te keuren. Godsdiensten die mensenoffers brengen, of die
aansporen tot moord, tot oorlog, of tot onzedelijkheid kunnen door
ieder weldenkend mens afgekeurd worden. Er is nog meer waarover wij
zouden kunnen uitweiden.
·
Merk op dat dergelijke misbruiken niet beperkt zijn tot de een of
andere godsdienstige of politieke richting. Zowel links als rechts, en
onder allerlei soorten godsdiensten kan men voorbeelden van dergelijke
misbruiken vinden.
· Christelijke normen
· Naast de algemene waarden van goed en kwaad, heeft een
christen andere maatstaven. Hij erkent Jezus als de Zoon van God en hij
gelooft dat God door de Heilige Schrift normen heeft bekendgemaakt.
·
Van Dale definieert 'sekte' als volgt: "de gezamenlijke aanhangers van
een, inz. godsdienstige, gezindheid die op bepaalde punten afwijkt van
een meer oorspronkelijke waaruit zij is voortgekomen."
·
Een christen vraagt zich niet alleen af of de methoden en praktijken
van een beweging in het algemeen goed of slecht te noemen zijn. Hij wil
ook weten of de praktijken en leerstellingen van een bepaalde groep in
overeenstemming zijn met de oorspronkelijke leer van Christus!
·
Deze vraag is enigszins moeilijker te beantwoorden omdat het hier om
waarheid en waarachtigheid gaat. Maar anderzijds heeft een christen het
voordeel dat hij een geschreven norm bezit, waarnaar hij alles kan
toetsen.
·
Iemand zal misschien de vraag stellen: Hoe kan de Schrift een christen
helpen groeperingen te toetsen, wanneer het doorgaans juist gaat om
verschil van mening over wat de Schrift leert?
·
Het antwoord is eenvoudig. Verschil van mening is er niet in de eerste
plaats over wat de Schrift leert, maar over wat de Schrift niet leert.
Door te lezen wat de Schrift wel leert, komen er heus wel vele
duidelijke normen naar voren, waarnaar men groeperingen kan toetsen.
In dit
overzicht zal ik mij beperken tot zaken die in de Schrift zeer concreet
en duidelijk worden onderwezen.
· 1. Godsdiensten die Jezus niet erkennen als de
Zoon van God, kunnen de mensen niet tot God brengen. Jezus zei: "Ik ben
de weg en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door
Mij" [Johannes 14:6].
· 2. Godsdiensten die Jezus wel erkennen, maar dan slechts
als de zoveelste profeet in een reeks gelijksoortige profeten, zijn
valse godsdiensten. Volgens Hebreeën, hoofdstuk 1, is Jezus de
afdruk van Gods wezen, boven alle mensen en engelen. In Handelingen
4:12 zegt Petrus: "En in niemand anders is de behoudenis; want er is
ook onder de hemel geen andere naam onder mensen gegeven waardoor wij
behouden moeten worden."
· 3. Jezus zelf heeft voorspeld dat vele sekten zouden
ontstaan. In Marcus 13:6 spreekt Jezus tot zijn volgelingen: "Kijkt u
uit dat niemand u misleidt. Velen zullen komen onder mijn naam en
zeggen: Ik ben het, en zij zullen velen misleiden." [Zie ook 2 Petrus
2:1-3; 2 Johannes 7-11 en 2 Timoteüs 4:3,4.]
· 4. Jezus heeft zijn volgelingen tegen valse leraars en
profeten gewaarschuwd. Hij heeft ook bepaalde karakteristieken genoemd,
waaraan ze herkend kunnen worden. Natuurlijk heeft niet iedere valse
leraar alle kenmerken, maar indien iemand zelfs maar
één heeft, is dat al voldoende om hem kenbaar te
maken.
· 5. Een valse leraar kondigt zich niet aan met een: "Dag,
mijnheer, Ik ben een valse leraar." Uiterlijk stellen valse profeten
zich voor als dienaren der gerechtigheid. Trouwens, zo stelt de satan
zich ook voor! Daarom moet men verder kijken om een valse leraar als
zodanig te kunnen onderscheiden. [Zie Matteüs 7:15-20;
Romeinen 16:17,18; 2 Korintiërs 11:13-15.]
· 6. In Matteüs 7:15-20 zegt Jezus dat wij valse
profeten aan hun vruchten kunnen herkennen: "Past u op voor de valse
profeten, die tot u komen in schapevachten, maar van binnen zijn zij
roofzuchtige wolven. Aan hun vruchten zult u hen kennen."
· 7. Wie zich in geestelijke zin 'vader' of 'leermeester'
laat noemen, is geen volgeling van Christus. In Matteüs
23:8-10 zegt Jezus: "U echter, laat u niet rabbi noemen; want
één is uw Meester, en u bent allen broeders. En
noemt niemand uw vader op de aarde, want één is
uw Vader: de Hemelse. Laat u ook niet leermeesters noemen, want
één is uw Leermeester: de Christus." Zowel de
Rooms-Katholieke Kerk als vele andere sekten hebben leiders die 'Vader'
genoemd worden. In vele oosterse godsdiensten heeft men een grote
leermeester, van wie al de anderen het moeten hebben. Maar voor een
christen is God zijn enige Vader, en Christus zijn enige Leermeester.
· 8. Bedrieglijke wonderen worden door valse profeten
verricht [Deuteronomium 13:1-3; Matteüs 7:22,23;
Matteüs 24:24; Marcus 13:21-23; 2 Tessalonicenzen 2:5-12].
Denk maar aan Lourdes en de verhaaltjes van de pinksterbeweging.
· 9. Groeperingen die een gezagsorganisatie hebben, zijn
niet van Christus. In Matteüs 20:25,26 zegt Jezus aan zijn
volgelingen: "U weet, dat de oversten van de volken over hen heersen en
de groten gezag over hen voeren. Zo zal het onder u niet zijn." De
gemeente van Christus mag geen organisatie hebben, waar gezag wordt
uitgeoefend zoals bij wereldse regeringen. Eén van de
duidelijkste kenmerken van vele sekten is hun sterk centraal gezag. De
Rooms-Katholieken hebben hun paus. De Getuigen van Jehova hebben hun
president en het Wachttorengenootschap.
De
Mormonen hebben hun profeet en hun 12 'apostelen'. De Adventisten
hebben een zeer sterk centraal bestuur. Armstrong diende als profeet en
leider in zijn 'Kerk van God'. Denk aan Moon en Lauw en ga zomaar door.
Traditionele protestantse kerken hebben ook hun synodes, bonden en
centrale comités, die voor hun leden reglementen en wetten
samenstellen. Lees
hier eens verder ....
· 10. Wie zegt "De tijd is nabij" (behalve in de zin dat dit
al 19 eeuwen geleden kon gezegd worden: b.v. Openbaring 22:10) is een
valse profeet. In Lucas 21:8 waarschuwt Jezus: "Kijkt u uit dat u niet
wordt misleid. Want velen zullen komen onder mijn naam en zeggen: Ik
ben het; en: De tijd is nabij gekomen. Gaat hen niet achterna." Vele
sekten menen op een of andere wijze te weten dat het einde van de
wereld nabij is. Maar Jezus zegt in Matteüs 24:35,36 dat
niemand behalve de Vader weet wanneer die dag zal aanbreken. Hij
waarschuwt ons voor mensen die beweren dat zij het wel weten: "Gaat hen
niet achterna."
· 11. Wie een voorspelling doet, die niet uitkomt, is een
valse profeet [Deuteronomium 18:21,22]. Dit is zo vanzelfsprekend, dat
het wonderlijk is, hoe de mensen zich telkens weer kunnen laten
misleiden. De Getuigen van Jehova, de Adventisten, Armstrong en Hal
Lindsey e.a. hebben voorspellingen gemaakt die kennelijk niet zijn
uitgekomen. Maar ze staan dan weer klaar met andere voorwendsels en
nieuwe voorspellingen die de oude moeten vervangen.
· 12. Wie doden of geesten raadpleegt, is niet een dienaar
van God [Jesaja 8:19,20].
· 13. Wie christenen reglementen inzake eten en drinken
oplegt is een valse leraar [1 Timoteüs 4:1-7; Kolossenzen
2:16-17; Hebreeën 13:9; Marcus 7:19]. De enige uitzondering
hierop is dat christenen geen bloed of gestikt vlees mogen eten
[Handelingen 15:19,20; 28,29; 21:25].
· 14. Wie geboden uit het Oude Testament aan christenen
oplegt (zoals het houden van de sabbat, of het geven van een tiende, of
andere zaken die in het Nieuwe Testament niet vervat zijn) is een valse
leraar [Kolossenzen 2:4-19; Titus 3:8-11; Efeziërs 2:14-16].
· 15. Wie het huwelijk verbiedt, is een valse leraar [1
Timoteüs 4:1-7].
· 16. Wie het woord van God tegenspreekt, is een valse
leraar [Deuteronomium 13:1-3; Jesaja 8:19,20; Romeinen 16:17,18].
· 17. Wie menselijke geboden, leerstellingen en tradities
verkondigt, is een valse leraar [Matteüs 15:8,9; Galaten
2:3,4; Kolossenzen 2:4-19; Titus 1:10-16].
· 18. Wie de Schriften verdraait, is een valse leraar [2
Petrus 3:16-18].
· Vooral op dit laatste punt dienen wij goed te letten.
Valse leraars en profeten verdraaien de Schrift. Ze houden zich graag
bezig met moeilijke teksten, want die zijn gemakkelijker te verdraaien.
· Een volgeling van Christus heeft daarom een grote
verantwoordelijkheid om zelf met oprechtheid de Schrift ernstig te
onderzoeken om schriftmisbruik te kunnen herkennen. Wie de Schrift niet
goed kent, wordt gemakkelijk op een dwaalspoor gebracht door iemand die
de Schrift op een misleidende wijze interpreteert.
·
Men moet ook oppassen voor centrale bronnen van 'officiële'
uitleg. De Rooms-Katholieke Kerk maakt er aanspraak op de Schriften
voor de mensen 'uit te leggen'. Hun uitleg dient men dan eenvoudigweg
zonder bedenkingen te aanvaarden. Hetzelfde geldt voor de Getuigen van
Jehova, die via hun tijdschriften en boeken de 'juiste uitleg' van de
Schrift geven. In Armstrongs tijdschrift 'De Echte Waarheid' (januari
1983) beweerde hij dat men uitsluitend door zijn tijdschrift tot de
echte waarheid kan komen (vandaar de benaming!).
· Valse leraars halen bijbelteksten aan geheel uit hun
verband. Wanneer een tekst wordt aangehaald, zoek de tekst op in de
bijbel en lees gans het verband.
·
Valse leraars geven ook tal van onbewezen verklaringen naast teksten
die ze aanhalen. Men moet leren onderscheid te maken tussen wat echt in
de aangehaalde tekst staat, en wat zonder enigerlei bewijs botweg door
de schrijver wordt beweerd of verklaard!
·
Het is niet mogelijk in een kort artikel alle aspecten van het probleem
te belichten. Als u een volledige gids wenst, waarmee u sekten kunt
onderkennen, bestudeer de Heilige Schrift!
Wat is typisch voor een sekte?
In een sekte bestrijkt de agentische toestand alle domeinen van het
leven, en de legitimiteit die de volgeling aan zijn overstap toekent,
is van toepassing op alle sectoren van zijn bestaan zonder uitzondering.
Dat gebeurt uiteraard als de leider een onfeilbare status krijgt omdat
hij god of godin is, messias of boeddha, of omdat zijn boodschap en
gezag steunen op rechtstreekse visioenen en openbaringen. In mildere
vorm zijn dat figuren die hun eigen interpretatie van de Heilige Boeken
opdringen als de enig ware. Een andere variant is het unieke genie dat
alles weet en ken, zoals Hitler en Ron Hubbard. Zo ken men verklaren
dat normale mensen in goed geweten tot fanatiek gedrag kunnen komen.
Het zal van de [leider of de groep afhangen of dat zich tot
godsdienstig of therapeutisch vlak beperkt en dus vrij onschuldig
blijft, ofwel ontaardt in waanzin en criminaliteit. Want alles wordt
mogelijk.
Alle sektaire groepen brengen hun leden tot die gevaarlijke agentische
toestand waarbij ze hun onafhankelijkheid van geest verliezen. Om de
leden echter zover te brengen en ze in die toestand te houden, moeten
die leden eerst hun persoonlijke zelfzekerheid verliezen. Dat gebeurt
door de mens eenzaam te maken, te isoleren van zijn familie en vroegere
vrienden. De westerse sekten doen dit op een directe manier, de
oosterse op een veel subtielere wijze door een bijna onmerkbare afkeer
te wekken.
(vervolg
van de tekst vind je onder : Hier volgen enkele voorbeelden - verder op
deze pagina)
MEER INFORMATIE
Jehova-getuigen - Scientologie (er
zijn err nog vele andere)
( Nieuwe-Wereldvertaling van
de Heilige Schrift —
met studieverwijzingen , zoals deze wordt gebruikt door de Jehova's
getuigen ) (WAARSCHUWING)
( Wees verstandig :
vergewist u van alles! )
Zelf
ben ik nooit Getuige van Jehovah geweest. Ik ben 'gewoon christen'
zonder meer. Ik heb veel respect voor de ijver die Getuigen van Jehovah
aan de dag leggen om hun geloof te verspreiden. Mijn gebed is echter
dat zij -- en trouwens alle mensen -- de Heilige Schrift zelf ernstig
zouden onderzoeken en dat zij minder acht zouden geven op de
geschriften en leerstellingen van een menselijk genootschap. Ze hebben
ook een mooi boek met verhalen voor kinderen : Mijn Boek Met
Bijbelverhalen.
Laat je ook niet ontmoedigen of in de war brengen door de vele
tegenstrijdige dingen die door menselijke instellingen worden geleerd.
Lees geregeld in uw eigen bijbel. Dan hebt u een leidraad waarmee u
alles kunt toetsen om tot de waarheid te komen. Door de Heilige Schrift
spreekt God tot u. Moge de Schepper van hemel en aarde ons allen
zegenen.
Hier volgen
enkele voorbeelden
In
1974 stelde Stanley Milgram van de Yale universiteit hiertoe een proef
op. Hij wierf studenten aan om zogezegd te onderzoeken of straffen het
geheugen zouden stimuleren. De ene student moest lijsten woorden
voorzeggen. Achter een glazen wand zat een andere student die deze
woorden moest proberen te onthouden. Daarna kwam de eigenlijke proef.
Telkens een woord voorgezegd werd, moest de tweede student het
bijhorende woord aanvullen. Deze tweede student zat geboeid op een
zetel en kreeg elektrische schokken wanneer hij zich vergiste. Deze
werden toegediend door de eerste student die achter een schakelbord zat
met een aantal schakelaars vanaf een paar volt tot de dodelijke 450
volt. Bij elke vergissing moest hij de voltage opdrijven. Boven de
laatste schakelaars stond duidelijk dat ze gevaarlijk tot mogelijk
dodelijk waren. De beroemde professor Milgram was hierbij aanwezig.
In feite was de bedoeling van de professor iets helemaal anders. De
zogezegde student op de elektrische stoel was in feite een toneelspeler
en de stroomstoten kwamen niet echt door. Milgram wilde onderzoeken in
hoeverre willekeurige studenten de opdracht zouden gehoorzamen, ook als
die opdracht misdadig werd en de toneelspeler tekens van heel erge pijn
gaf. Welnu, 47 tot 65% gingen ertoe over de dodelijke schokken toe te
dienen in naam van de wetenschap, en omdat zij volledig vertrouwden op
de beroemde professor die hen met allerlei argumenten bewerkte.
Milgram noemt dit een agentische verandering in het individu, waarbij
hij zijn autonomie verliest. "Een individu is in een 'agentische
toestand' wanneer hij de totale controle aanvaardt van een persoon die
een hogere status heeft. In dat geval oordeelt hij zich niet meer
verantwoordelijk voor zijn daden. Hij beschouwt zichzelf als louter een
instrument bestemd om de wil van iemand anders uit te voeren."
(Abgrall, blz. 148)
Er is wel een beperking: "Een agentisch individu schenkt slechts gezag
aan zijn overste volgens de competentie die hij hem toekent. De
agentische toestand bij een soldaat bijvoorbeeld laat hem zonder
beperking de militaire bevelen aanvaarden, maar strekt zich niet uit
tot het domein van zijn privéleven... tenminste in theorie."
Wat is nu typisch voor een sekte? In een sekte bestrijkt de agentische
toestand alle domeinen van het leven, en de legitimiteit die de
volgeling aan zijn overstap toekent, is van toepassing op alle sectoren
van zijn bestaan zonder uitzondering.
Dat gebeurt uiteraard als de [leider een onfeilbare status krijgt omdat
hij god of godin is, messias of boeddha, of omdat zijn boodschap en
gezag steunen op rechtstreekse visioenen en openbaringen. In mildere
vorm zijn dat figuren die hun eigen interpretatie van de Heilige Boeken
opdringen als de enig ware. Een andere variant is het unieke genie dat
alles weet en ken, zoals Hitler en Ron Hubbard. Zo ken men verklaren
dat normale mensen in goed geweten tot fanatiek gedrag kunnen komen.
Het zal van de [leider of de groep afhangen of dat zich tot
godsdienstig of therapeutisch vlak beperkt en dus vrij onschuldig
blijft, ofwel ontaardt in waanzin en criminaliteit. Want alles wordt
mogelijk.
Alle sektaire groepen brengen hun leden tot die gevaarlijke agentische
toestand waarbij ze hun onafhankelijkheid van geest verliezen. Om de
leden echter zover te brengen en ze in die toestand te houden, moeten
die leden eerst hun persoonlijke zelfzekerheid verliezen. Dat gebeurt
door de mens eenzaam te maken, te isoleren van zijn familie en vroegere
vrienden. De westerse sekten doen dit op een directe manier, de
oosterse op een veel subtielere wijze door een bijna onmerkbare afkeer
te wekken. Hier volgen enkele voorbeelden.
Wat
er tegen te doen ?
De absolute heerschappij over andere mensen, alleen maar met geestelijk
psychologische middelen, die bestaat. Dat bewijzen de feiten, dus is
zij mogelijk. Personen die ermee geconfronteerd werden, weten dat al
twintig jaar. Zij werden nooit geloofd omdat het niet mogelijk leek. De
recente feiten geven hen gelijk.
· · De maatregelen tegen sekten moeten
vijfvoudig zijn. Ten eerste moeten totalitaire sekten zoals scientology
uit de staatsmacht gehouden worden juist zoals communisten, nazi's en
neonazi's. Zij moeten in het oog gehouden worden.
·
· Ten tweede moet mentale destabilisatie als een aanslag
tegen de persoon in de wet opgenomen worden, juist zoals fysische
slagen en verwondingen. Er is objectief schade berokkend, ook al is de
persoon medeverantwoordelijk.
· · Ten derde moeten de wetten toegepast worden
ook als zij ontdoken worden onder therapeutische of religieuze
voorwendsels.
·
· Ten vierde moet er voldoende informatie en hulp verleend
kunnen worden. In het onderwijs van alle niveaus moet geleerd worden
over het gevaar van mentale destabilisatie, zodat niet alleen
leerlingen maar ook dokters en anderen op de hoogte zijn.
·
· Ten vijfde is er een morele code nodig die door allerlei
groepen ondertekend ken worden, ook door sekten, waarbij rechten van de
mens nader bepaald worden, zoals:
·
· briefgeheim (niet openen, niet laten lezen aan overste,
steeds gekend adres aan de familie);
·
· voortdurend vrije keuze van raadgever, plichtenleer van de
raadgever met geheimhouding en raad die alleen maar in dienst staat van
wie raad vraagt; geen heimelijke beïnvloeding en zeker niet
van minderjarigen buiten medeweten van de ouders;
·
· verplichte betaling van individuele verzekeringen en
pensioenbijdragen voor wie in de sekte tewerkgesteld is.
·
· bezit en erfenissen blijven bewaard zodat ze kunnen worden
teruggegeven bij het verlaten van de sekte;
·
· blijvende relaties met de familie die het natuurlijke en
door de wet erkende toevluchtsoord is als er iets misloopt;
·
· vrijheid van informatie en tijd ervoor, geen verbod van
lectuur;
· · strafbaar stellen van bedrieglijke trucs
zoals in de Zonnetempel; mantelorganisaties en lokalen moeten duidelijk
aankondigen waarvan ze afhangen; kerken moeten sektaire praktijken in
eigen rangen bestrijden... enzovoort.
Zo'n code kan een voortdurende druk betekenen om de ergste misbruiken
in te tomen. Wie hem niet wil ondertekenen, verklaart zich daardoor tot
een verdachte groep. Wie het wel doet, kan bij niet naleving
geconfronteerd worden met het aangegane engagement. Tot zover enkele
mogelijke maatregelen.
WAARAAN
IS EEN SEKTE TE HERKENNEN ?
Definitie
Hoewel woordenboeken het begrip "sekte" vaak als afscheidingbeweging
van een grotere religie beschrijven, zullen de meesten van ons toch
eerder geneigd zijn te denken aan een groepering die zich van de
maatschappij afzondert en twijfelachtige praktijken kent. Wanneer
iemand u derhalve vraagt of uw religie een sekte is, zult u indien u
EERLIJK wilt zijn over het "gedrag" van uw religie moeten spreken. In
het verdere verloop van deze beschouwing zal dan ook de volgende
definitie gehanteerd worden:
SEKTE:
· Een groepering die een pyramidevormige en autoritaire
leiderschapstructuur heeft, met alle leerstellingen en richtlijnen
komend van degene(n) aan de top. De groepering zal er aanspraak op
maken de enige weg te zijn tot God, Paradijs, Verlichting, beheersen
van de krachten van de geest, ultiem geluk, etc, en zal indoctrinatie
en manipulatie gebruiken om gezag uit te kunnen oefenen en haar leden
te behouden.
De meeste religieuze sektes leren dingen die de gevestigde kerken als
ketterij beschouwen, maar niet allemaal. Sommige sektes onderwijzen de
grondbeginselen van het Christelijke geloof, maar bezitten ook
gedragspatronen die misbruik maken van mensen en hen manipuleren. Dit
kan zowel gebeuren in niet-charismatische als in charismatische
kerkgenootschappen. Er is dan sprake van een toevoeging van iemands
eigen autoriteit en persoonlijke geschriften aan de algemeen aanvaarde
beginselen. Zulke sektes ontlenen hun gezag aan de interpretaties van
het leiderschap en onderdanige en onvoorwaardelijke aanvaarding daarvan
is noodzakelijk om als volwaardig lid gezien te worden. Deze acceptatie
houdt ook leerstellingen in die de meeste mensen als bijkomstig
beschouwen. De sleutel voor identificatie is echter dat sektes hun
leden manipuleren en op een verkeerde manier beïnvloeden.
Andere kenmerken
· · De sekte zal zich met betrekking
tot andere geloofsrichtingen ELITAIR opstellen en een unieke positie
opeisen, m.a.w. ZIJ ZIJN DE ENIGEN DIE GELIJK HEBBEN - alle anderen
volgen de verkeerde weg. ZIJ ZIJN DE ENIGEN DIE GODS WIL DOEN - alle
anderen zijn afvalligen.
· · Zij zullen hun zaak aktief promoten en
daarbij inbreuk maken op door God gegeven persoonlijke rechten en
vrijheden. Dit MISBRUIK kan zowel van theologische als van sociale of
psychologische aard zijn.
Hoe sektes dit
doen:
· Hun leiders kunnen een EXCLUSIEVE BEDIENING, een
bijzondere openbaring, of een door God gegeven positie of autoriteit
voor zichzelf OPEISEN.
·
Zij geloven de "enige ware kerk" te zijn en nemen een KRITISCHE HOUDING
TEN OPZICHTE VAN ANDERE GELOOFSRICHTINGEN aan, terwijl zij
terzelfdertijd hun eigen groepering, leiders en werken aanbevelen en
ophemelen. Sommige sektes maken zichzelf schuldig aan het HERSCHRIJVEN
VAN HUN VERLEDEN, om minder fraaie details te doen vergeten.
·
Zij gebruiken INTIMIDATIE en hersenspoeltechnieken om de loyaliteit van
leden af te dwingen. Wanneer iemand op wil stappen kan er gedreigd
worden met hel en verdoemenis of een zekere dood in een komend oordeel
(b.v. Armageddon), of de mogelijkheid door familie en vrienden
buitengesloten te worden, etc. Dit is een wezenlijk onderdeel van het
indoctrinatie-proces.
·
Van leden zal geëist worden dat zij de groepering FINANCIEEL
MOETEN ONDERSTEUNEN. Dit kan gebeuren door het verplichten tot het
gecontroleerd geven van "tienden", het voor toetreding laten
overschrijven van iemands gehele bezit, of door dwangmethoden die een
schuldgevoel aanwakkeren bij degenen die niet hebben bijgedragen aan
het verkopen van tijdschriften, bloemen of andere goederen van de
groepering, als onderdeel van hun "bediening".
·
Terzelfdertijd kunnen bijbelgerelateerde sektes gewoontes van kerken
zoals het vrijwillige bijdragen ophalen door het aanrijken van een
collecte-schaal en/of het verkopen van geschriften en geluidsbandjes
belachelijk maken. Zij gaan er gewoonlijk prat op dat ZIJ dit niet
doen. Dit geeft buitenstaanders de indruk dat zij niet in geld
geïnteresseerd zijn.
·
Er zal grote nadruk gelegd worden op de LOYALITEIT aan de groepering en
haar leringen. Het leven van leden zal totaal opgeslokt worden door de
groepsaktiviteiten; zij zullen weinig of geen tijd overhebben om voor
zichzelf te denken door LICHAMELIJKE EN EMOTIONELE UITPUTTING. Dit is
eveneens een wezenlijk onderdeel van het indoctrinatie-proces.
·
Er zal een totale CONTROLE nagestreefd worden over bijna elk aspect van
het PRIVE-LEVEN van leden. Deze controle kan rechtstreeks zijn door het
leven in een commune, klooster of leefgemeenschap, of door het constant
en herhaaldelijk repeteren van onderricht met onderwerpen als "hoe een
goede Christen te zijn" en "gehoorzaamheid aan het leiderschap".
Sommige sektes hanteren een eigen, voor buitenstaanders ontoegankelijk
taalgebruik, om het saamhorigheidsgevoel te bevorderen. Leden zullen
naar hun voorgangers opkijken voor het verkrijgen van leiding in alles
wat zij doen.
·
Bijbel-gerelateerde sektes kunnen met de mond belijden dat zij geen
ONDERSCHEID maken tussen GEESTELIJKEN EN LEKEN en geen betaalde
geestelijkheid bezitten - dat zij allen aan elkaar gelijk zijn. Maar
wanneer men kijkt naar wie op het "podium" de leden rechtstreeks mag
toespreken, wie er materiële ondersteuning en wie er speciale
voorrechten of de achting van andere leden krijgt, dan blijkt vaak het
tegendeel.
·
Elk afwijken of in twijfel trekken van de leringen van de groepering
wordt ontmoedigd. KRITIEK HEBBEN in welke vorm dan ook wordt ALS
REBELLIE GEZIEN. Er zal de nadruk worden gelegd op autoriteit,
onvoorwaardelijke gehoorzaamheid en onderwerping. Hier wordt strak de
hand aan gehouden.
·
Van leden wordt geëist dat zij op de een of andere manier hun
loyaliteit aan de groepering demonstreren. Dit zou kunnen zijn door het
WAKEN OVER ANDERE LEDEN (inclusief familie) onder het mom van
belangstelling voor hun "geestelijk welzijn".
·
Er kan van hen verwacht worden dat zij MOEDWILLIG LIEGEN (hemelse
misleiding) of de dood onder ogen zien door het weigeren van een
bepaalde soort van medische behandeling.
·
Pogingen om weg te gaan of om pijnlijke feiten betreffende de
groepering te onthullen, kunnen beantwoord worden met bedreigingen.
Sommigen hebben een loyaliteitseed moeten afleggen of een verdrag
moeten ondertekenen, waardoor zij zich bedreigd voelen. Degenen die de
groepering ontvlucht zijn krijgen meestal te maken met CONFRONTATIES
met andere leden die hen willen dwingen terug te keren.
Enkele inbreuken op rechten en
vrijheden:
1.
INBREUK OP INDIVIDUALITEIT
· Het aannemen van een groepsmentaliteit. Men wordt niet
toegestaan buiten het groepsverband een eigen onderzoek te doen, en men
moet accepteren wat door de voorgangers onderwezen wordt. Er wordt
veelvuldig gebruik gemaakt van het opdringen van schuldgevoelens; om de
eigen wil ondergeschikt aan die van de groepering te maken. In zijn
meest kwaadaardige vorm wordt de vrije wil gebroken door middelen als
weinig proteïne bevattende diëten, gebrek aan slaap,
en langdurige intimidatie.
2.
INBREUK OP VERTROUWELIJKE OMGANG
·
Banden met vrienden, relaties, echtgenoten, kinderen, ouders etc.
worden verbroken of ernstig belemmerd.
3.
INBREUK OP FINANCIËLE MIDDELEN
·
Aandringen op het zoveel mogelijk afdragen van goederen en gelden aan
de groepering. In sektes die niet de commune- of kloostervorm kennen,
bevinden de leden ervan zich meestal in een lagere sociaal-economische
positie, niet vanwege een lager inkomensniveau, maar omdat veel geld
vrijgemaakt wordt voor de ondersteuning van de groepering.
4.
DE "WIJ TEGEN DE REST VAN DE WERELD" MENTALITEIT
·
Het zich isoleren van de maatschappij. Iedereen en alles buiten de
groepering wordt gezien als in duisternis of demonisch. Onder de
vijanden bevinden zich nu ook vroegere vrienden, de kerken der
christenheid, regeringen, onderwijssystemen, de media; oftewel de
gewone wereld. Deze houding wordt als "middel tot redding" beschouwd.
5.
INBREUK OP TIJD EN ENERGIE
· De groepering controleert en gebruikt haast alle tijd en
energie van haar leden voor groepsaktiviteiten. De leden bevinden zich
meestal in een aanhoudende toestand van mentale en lichamelijke
uitputting.
Gevolgen
van deze inbreuken:
1.
VERANDERINGEN IN PERSOONLIJKHEID
· Bloedverwanten zullen zeggen dat zij de persoon niet meer
terugkennen. Het lid van de sekte ziet zichzelf als "rechtvaardig", en
dit weerspiegeld zich in zijn gehele houding ten opzichte van
buitenstaanders, zodat hij nu kan overkomen als afwijzend en hatelijk.
2.
VERLIES VAN IDENTITEIT
·
Iemand kan zichzelf, los van de groepering, niet meer zien als een
individu. Sommigen veranderen zelfs hun naam om met hun vroegere leven
te breken.
3.
VERVOLGINGSWAAN
·
Elke keer dat er iets negatiefs gezegd wordt over de groepering, juist
of onjuist, wordt dit beschouwd als "vervolging". Ook kritiek op de man
af wordt gezien als vervolging, enkel omdat sekteleden de enige
"werkelijke Christenen" of "verlichten" denken te zijn, en er niet bij
stilstaan dat de persoon zelf iets verkeerds zou kunnen doen.
Terzelfdertijd meent men echter de vrijheid te hebben alles te kunnen
bekritiseren wat iemand ook gelooft, zegt of doet, omdat "het gelijk
aan hun kant is".
4.
MAATSCHAPPELIJKE VERVREEMDING
·
Sekteleden kunnen hun vaardigheid verliezen om sociale kontakten te
leggen buiten de groepering. Dit kan zover gaan, dat iemand die de
sekte verlaat niet meer in staat is om zijn tijd in te delen of om
eenvoudige beslissingen te nemen. Zijn wereldbeeld verandert en hij
ziet de wereld door de ogen van zijn leiders. Hij wordt erg
naïef ten opzichte van het normale leven.
5.
ERNSTIGE SCHULDGEVOELENS
· Alle bezigheden die iemand had voordat hij zich aansloot
worden nu een aanleiding om zich tekort te voelen schieten, omdat
voortaan dingen die "goed en waardig zijn voor het eeuwige leven"
moeten worden nagestreefd. Kleine misstappen worden opgeblazen, zodat
leden zich constant schuldig voelen aan het overtreden van zelfs de
meest onbeduidende regel. Omdat men denkt dat men niet genoeg doet,
voelt men zich schuldig. Omdat men zich afvraagt of een bepaalde manier
van ontspanning wel gepast is, voelt men zich schuldig. Zelfs het
rationeel denken is een struikelblok geworden.
· Overal waar mensen zich organiseren is er sprake van een geven en nemen, en moeten er concessies gedaan worden, waardoor individuele rechten enigermate beknot worden ten gunste van het groepsbelang. In elke religie zullen daarom enkele of meerdere van de bovenstaande kenmerken aan te wijzen zijn. Men kan derhalve niet een religie, die men niet goed begrijpt, zonder meer een sekte noemen. Wel moet de bovenstaande uiteenzetting voldoende zijn om kwalijke tendensen in een religie te onderscheiden, zodat men bewustere keuzes kan maken.
Aan
de ene kant van het spectrum van geloofsrichtingen kan
gedragsbeïnvloeding beschouwd worden als positief en
opbouwend, begrip en keuze bevorderend, terwijl de integriteit van het
individu gerespecteerd wordt. Aan de andere kant van het spectrum moet
men gedragsbeïnvloeding herkennen als typerend voor een sekte,
afbrekend, begrip en keuze beperkend, terwijl de persoonlijke
integriteit ondermijnd wordt. Omdat
gedragsbeïnvloedingstechnieken op zichzelf niet goed of kwaad
zijn, kunnen ze ethisch verantwoord en om praktische redenen gebruikt
worden om onze levens te verrijken, keuzes te vermeerderen, en onze
creativiteit en individualiteit volledig tot zijn recht te doen komen.
Deze technieken kunnen echter ook gebruikt worden om iemands
individualiteit om zeep te helpen, de persoonlijke groei te belemmeren,
en van volgelingen willoze geestelijke slaven te maken, zoals
aangetoond is door Jim Jones, David Koresh, en Adolf Hitler. Mensen
kunnen op een dusdanig misleidende wijze gemanipuleerd en
geïndoctrineerd worden dat zij hun eigen gevoelens,
denkvermogen en vaardigheid in het maken van volwassen beslissingen
gaan wantrouwen. Kwaadaardige sektes zijn er op uit mensen te
misbruiken om hun macht te vergroten en om geldelijk gewin. Zij bestaan
om totalitaire dictators, en niet om de leden ervan, te dienen. Zij
hebben het verlangen door macht te besturen, en niet de macht der
liefde. Charismatische leiders kunnen vaak de verleiding niet weerstaan
om op een gevaarlijke manier hun macht over anderen uit te buiten.
Het op een goede manier gebruik maken van
gedragsbeïnvloedingstechnieken zou door onszelf moeten
gebeuren, niet door een of andere ver verwijderde gezagsfiguur. De
werkelijke geestelijke gezindheid vraagt naar persoonlijk bewustzijn en
verantwoordelijkheidsgevoel. Het recht om te geloven waarvan wij
overtuigd zijn moet overeind gehouden worden. Het is echter wel zo dat
gedragspatronen ter discussie gesteld moeten kunnen worden, met het oog
op het beschermen van de menselijke vrijheden. Een goede maatstaf, om
het karakter van onze betrokkenheid bij een religie, groepering of
organisatie te toetsen, is te vinden in objectieve criteria zoals b.v.
die welke beschreven zijn in de Verklaring van de Universele Rechten
van de Mens (verkrijgbaar in de meeste bibliotheken en bij Amnesty
International).
Sektenkinderen
zijn getekend voor het leven
Eén van de meest trieste hoofdstukken van het verhaal over
sekten gaat over kinderen die in een sekte zijn geboren.
Zij groeien op in een indoctrinair systeem, voor hen is er geen keuze.
Zij zijn honderd procent slachtoffer.
Dit relatief nieuwe fenomeen zorgt steeds vaker voor sociale
spanningen. Weliswaar is het hebben van vele kinderen in bepaalde
groepen gewenst, al was het alleen maar omdat dit de eenvoudigste
manier van expansie is, maar veel sekten lijken de moeilijkheden van
hun opgroeiende jeugd onderschat te hebben. Die taak kost nl. tijd,
geld en energie.
Gesloten
systeem
Het belangrijkste probleem ligt in het feit dat de leden die in
zo’n groep geboren zijn, opgroeien in een gesloten sociaal
systeem, dat voor hen de « zuivere vorm » van
samenleven is in een onaantastbare religieuze gemeenschap. Zij zien de
wereld dan ook uitsluitend vanuit het enge perspectief van een
authoritaire geïsoleerd levende groep.
Door deze verwrongen, eenzijdige waarneming blijft hun bewustzijn op
bepaalde gebieden van het leven op een kinderlijk niveau steken. Hun
identiteit wordt gevormd door de groepsideologie van de sekte. In hun
leef- en denkwereld is slechts plaats voor een goede beschermende
‘ binnenwereld ‘ en een slechte, als bedrieglijk en
gevaarlijk ervaren buitenwereld, die valse goden aanbidt.
Hun wereld bestaat uit vijandsbeelden en ze lopen het gevaar om vreemde
sociale en psychische kenmerken te ontwikkelen. De meeste van door
sekten gekweekte vervolgingsangsten, die zelfs kunnen uitgroeien tot
waanideen, kan men vooral aantreffen bij leden van de tweede generatie.
Immers, hun opvoeding is een continue indoctrinatie.
Sommige sekten gaan zelfs zo ver dat ze kinderen aan hun ouders
onttrekken en hen opvoeden in speciale kindergemeenschappen. Deze
maatregelen worden door de sekte aan de ouders zo uitgelegd dat het in
het belang van het kind is om hen op te voeden in een «
zuivere » omgeving, vrij van de vernietigende invloed van de
goddeloze wereld. Deze religieuze daad bewijst de extreme
afhankelijkheid van de sektenleden. De toewijding aan de groep en hun
leiders is groter dan moederliefde.
Andere sekten stimuleren ouders om hun kinderen bepaalde lessen op
school niet te laten bijwonen , lessen over bv. evolutieleer,
maatschappelijke vorming en allerlei lessen die niet stroken met de
officiële sektenleer.
Ook buitenschoolse activiteiten zoals sport, of schoolreizen worden
verboden of ontmoedigd. Dit soort gedrag leidt vaak tot sociale en
psychologische stoornissen wanneer deze kinderen de volwassenheid
bereiken .
Velen zijn zelfs bereid om in gehoorzaamheid aan de sektenleer zichzelf
of hun kinderen de dood in te jagen. Een voorbeeld hiervan is de
weigering van bloedtransfusie voor zowel henzelf als voor hun kinderen
bij Jehovah’s getuigen.
De diep-psychologische manipulatie domineert het onderbewuste zodanig
dat ouders hun gevoelens zonder problemen kunnen onderdrukken en geen
schuldgevoel tegenover hun kinderen voelen.
Isolement
In het isolement van de sektenwereld spelen zich persoonlijke
drama’s af, waarvan het publiek en de authoriteiten geen weet
hebben.
Het opvoeden van kinderen op een dergelijke wijze is voor de sekte de
verstandigste en meest efficiënte manier om de kinderen
volgens groepsleer op te voeden en ze in een «
schijnrealiteit » vast te houden.
De sekten zelf zullen deze beschuldigingen verontwaardigd van de hand
wijzen en aanvoeren dat deze manier van opvoeden onder Gods authoriteit
gebeurt en voor het welzijn van het kind is. In werkelijkheid is deze
maatregel de gemakkelijkste manier om op grote schaal te indoctrineren.
De sekten voorzien wel in alternatieven voor kinderen , want zij
beperken niet alleen de omgang met « niet gelovigen
» of het gebruik van televisie of andere vormen van media
maar zij voorzien zelf in boeken, video-, audio- en muziekcassettes
gemaakt door de eigen groep. Deze boeken of cassettes worden dan
eindeloos voorgelezen of afgedraaid wat alleen nog meer bijdraagt tot
het inprenten van de sektenleer in het onderbewuste.
De sekte ontneemt kinderen iedere normale sociale omgang buiten de
groep. Dit gaat soms zelfs zover dat bv. familieleden die geen lid zijn
van de sekte alle omgang met de kinderen wordt ontzegd. ( vb.
grootouders en kleinkinderen.)
De zondige
wereld maakt nieuwsgierig
Ondanks de bewustzijnscontrole haken sektenleden, die in de sektenleer
zijn opgegroeid, vaker af dan men op grond van de intensive
indoctrinatie zou verwachten. Dit geldt vooral voor de sekten waarvan
de leer op de Bijbel is gebaseerd.
Oorzaak : De aanlokkelijkheid van de « zondige wereld
» is opwindender dan het beloofde eeuwige leven. De
nieuwsgierigheid naar de « slechte wereld » om hen
heen wordt reeds groot in de puberteit. De verleiding om te snoepen van
de verboden vrucht van de materialistische buitenwereld is voor velen
groot.
De dogmatische en enge sektenleer en hun levenswijze doen het verlangen
naar andere ervaringen toenemen.
Toch lukt het slechts de minderheid, de meest temperamentvolle mensen,
om zich los te maken. Het breken met de sekte betekent nl. in de
praktijk ook vaak het verliezen van familieleden en vrienden. Dit gaat
zelfs zover dat ouders hun kinderen die de sekte verlaten volledig
verstoten en hen zelfs niet meer begroeten wanneer ze elkaar toevallig
op straat tegenkomen.
Elke vorm van omgang wordt verbroken en verboden. Het sektenkind staat
nu letterlijk alleen in deze « grote boze wereld »
en is totaal gedesoriënteerd. Dit leidt vaak tot ernstige
psychologische problemen, soms zelfs gepaard gaand met neigingen tot
zelfdoding.
Sekten proberen uit alle macht te verhinderen dat leden van de tweede
generatie de groep verlaten. Door hun weglopen bewijzen de afvalligen
namelijk dat de heilsleer misschien toch niet op een onfeilbaar
principe berust.
De meeste groepen reageren op deze situatie met beschuldigingen of
zelfs met bedreigingen van deze sektekinderen. De ouders zijn schuldig,
ze hebben niet godsvruchtig genoeg gehandeld of hebben de leer op een
verkeerde manier gebruikt. De kinderen worden vervloekt en zullen in de
handen van Satan terechtkomen en hen wacht alleen rampspoed in deze
verdorven wereld.
Vaak verzwijgt de leiding ook dat er afvalligen zijn en zegt tegen de
groep dat er niet gepraat mag worden over het pijnlijke voorval. Omdat
de leden er uitstekend op zijn getraind om tegenstrijdigheden niet te
zien en om de realiteit selectief te bekijken, wordt er snel weer over
gegaan tot de orde van de dag.
Niet alleen het verliezen van familie en vrienden maakt het voor een
sektenkind moeilijk om te breken met de groep, maar ook omdat de
slachtoffers opgegroeid zijn binnen een afgeschermd sociaal systeem,
lijkt de bevrijding wel een landing op een vreemde planeet.
Ze moeten zich helemaal opnieuw leren oriënteren en zich leren
bewegen in een onbekende omgeving. Een omgeving die ze tot dan toe
beschouwden als slecht en gevaarlijk. Ze hebben geen benul van de
mentaliteit , noch van de manier van leven, ze hebben geen geld, geen
vrienden, en geen werk. Als ze niet kunnen steunen op hulp van
verwanten buiten de sekte hebben ze nauwelijks een kans.
Het gevaar bestaat dat het probleem met sektenkinderen in de komende
jaren uitgroeit tot een ernstig sociaal probleem. Als het hen lukt de
sekte te verlaten zijn zij wellicht aangewezen op hulpverleners en
organisaties die gespecialiseerd zijn in opvang van sektenslachtoffers,
waar ze bevrijd kunnen worden van de bewustzijnscontrole en voorbereid
worden op een zelfstandig leven.
Daarom: maak hieronder de juiste keus
Kies voor . . .
DE WEG - DE WAARHEID - HET LEVEN
INFO: DE WEG - DE WAARHEID - HET LEVEN - FILM
Remember all victims of violence worldwide
DE WEG | DE WAARHEID | HET LEVEN | FILM | AUDIO
HOLYHOME.NL USE NO COOKIES - REPORT DEAD LINKS
Waard om te weten :
Een hartelijk welkom op de siteDeze pagina printen
Sitemap
Wie zoekt zal vinden
FAQ - HELP
Kerk
Zondag
Advent
Kerstfeest
Driekoningen
Vastentijd
Goede Vrijdag
Aswoensdag
Palmzondag
Palmpasen
De stille week
Witte donderdag
Stille zaterdag
Paaswake
Pasen - Paasfeest
Hemelvaartsdag
Pinksteren
Biddag
Dankdag
Avondmaal
Doop
Belijdenis
Oudjaarsdag
Nieuwjaarsdag
Sint Maarten
Sint Nicolaas
Halloween
Hervormingsdag
Dodenherdenking
Bevrijdingsdag
Koningsdag / Koninginnedag
Gebedsweek
Huwelijk
Begrafenis
Vakantie
Recreatie
Feest- en Gedenkdagen
Symbolen van herkenning
Leerzame antwoorden op levens- en geloofsvragen
Hebreeën 4:12 zegt: "Want levend en krachtig is het woord van God, en scherper dan een tweesnijdend zwaard: het dringt diep door tot waar ziel en geest, been en merg elkaar raken, en het is in staat de opvattingen en gedachten van het hart te ontleden". Lees eens: Het zwijgen van God
God heeft zoveel liefde voor de wereld, dat Hij Zijn enige Zoon heeft gegeven; zodat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft. Lees eens: God's Liefde
Schat onder handbereik
Bemoediging en troost
Bible-people - stories of famous men and women in the Bible
Bible-archaeology - archaeological evidence and the Bible
Bible-art - paintings and artworks of Bible events
Bible-top ten - ways to hell, films, heroes, villains, murders....
Bible-architecture - houses, palaces, fortresses
Women in the Bible - great women of the Bible
The Life of Jesus Christ - story, paintings, maps
Read more for Study Apocrypha, Historic Works

KLEINE HULP VOOR ONDERWEG
Wie zoekt zal vinden
Boeiende Series :
BijbelvertalingenBijbel en Kunst
Bijbels Prentenboek
Biblische Bildern
Encyclopedie
E-books en Pdf
Prachtige Bijbelse Schoolplaten
De Heilige Schrift
Het levende Woord van God
Aan de voeten van Jezus
Onder de Terebint
In de Wijngaard
De Bergrede
Gelijkenissen van Jezus
Oude Schoolplaten
De Zaligsprekingen van Jezus
Goede Vruchten
Geestesgaven
Tijd met Jezus
Film over Jezus
Barmhartigheid
Catechese lessen
Het Onze Vader
De Tien Geboden
Hoop en Verwachting
Bijzondere gebeurtenissen
De Bijbel is boeiend
Bijbelverhalen in beeld
Presentaties en Powerpoints
Bijbelse Onderwerpen
Vrede van God voor jou
Oude bijbel tegels
Informatie over alle kerken in Nederland: Kerkzoeker
Bible Study: The Bible alone!
L'étude biblique: Rien que la Bible!
Bibelstudium: Allein die Bibel!
Materiaal voor het Digibord
Werkbladen Bijbelverhalen Bijbellessen
OT Hebreeuws-Engels
NT Grieks-Engels
Naslagwerken
Belijdenissen
Een rijke bron
Missale Romanum + Afbeeldingen
Stripboek over Jezus
Christelijke Symbolen
Plaatjes Afbeeldingen Clipart
Evangelie op Postzegels
Harmonium Huisorgel
Godsdiensten en Religies
Herinnering aan Kerken
Christian Country Music
Muzikale ontspanning
Software voor Bijbelstudie
Hartverwarmende Klanken
Read and Hear the Holy Bible

Bijbel voor Slechtzienden Begrippenlijst -1- -2-
Meer weten over de Psalmen, gezangen, liturgieën, belijdenisgeschriften: Catechismus, Dordtse Leerregels en veel andere informatie? . Kijk op: Online-bijbel.nl

(What's good, use it)