Hoe gaat dat met Bijbelstudie

Voor een kritische denker is het geloof in de Bijbel niet eenvoudig

Vooral niet als je vast zit aan de strakke dogma's. In onze zoektocht naar antwoorden, in deze serie allerlei gedachten, waar je misschien als zoekende iets mee kunt doen. Neem echter deze gedachten niet blind voor waarheid aan, maar zoek zelf ook naar de waarheid in de Bijbel.

Het zijn gedachten, bedoeld om je aan het denken te zetten. Misschien ben je het niet met de inhoud van bepaalde onderwerpen eens. Maar het is niet mijn bedoeling om je te kwetsen, te beledigen, of te discrimineren. Mocht je ergens op deze site iets beledigends ontdekken, dan verzoek ik je dit te melden middels een mailtje, waarna ik indien nodig dit zo snel mogelijk zal proberen aan te passen.

Er is geen ander boek dan de Bijbel

Geen alternatief. Er zijn veel boeken over de Bijbel, maar er is geen boek dat zich kan meten met de Bijbel. Je kan het Bijbellezen leuker maken door bijvoorbeeld de Bijbel te beluisteren als mp3 (bijvoorbeeld via downloadbijbel.nl). Maar dat is niet een echte oplossing. Hier een paar tips om Bijbellezen gemakkelijker te maken.

Bid
 
De Bijbel is niet een boek als andere boeken. Het is Gods boek en Gods wereld. De Heilige Geest wil je helpen om te begrijpen wat God te zeggen heeft. Voor je gaat Bijbellezen, bid dat de Heilige Geest je zal helpen begrijpen waar het echt om gaat. En weet je, dat is de ervaring van velen met mij, God verhoort dit gebed!
 
Vertaling
 
Kies een vertaling die je kan begrijpen. Er zijn veel vertalingen en veel goede vertalingen. Een moeilijke vertaling kan soms een groot obstakel voor je worden. Je zou een goede moderne vertaling kunnen lezen zoals de Nieuwe Bijbelvertaling, de Herziene Statenvertaling. Maar een eenvoudiger vertaling is zeker ook aan te bevelen als je niet veel ervaring hebt met Bijbellezen. Denk dat bijvoorbeeld aan Het Boek en Groot Nieuws Bijbel.
 
Delen
 
Wat je kan helpen is om samen met anderen te delen. Bijvoorbeeld met een kleine groep of met je vrienden in het café. Het helpt om de Bijbel toe te passen in het gewone leven. En, wees eerlijk, een relaxte plek en leuk gezelschap zijn altijd goed!
 
Logboek
 
Hou een logboekje bij en schrijf alle dingen op die je hebt geleerd. Als je houdt van een dagboekje schrijven kan je er een heel boekwerk van maken. Ben je niet zo’n schrijver, schrijf dan puntsgewijs de belangrijkste dingen op. Of bijvoorbeeld de les van de dag.
 
Neem de tijd
 
Je kan de hele Bijbel doorlezen op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door een leesrooster om de Bijbel door een jaar te lezen. Je kan grote voornemens hebben. Maar dat werkt echt niet altijd. Soms is het erg demotiverend. Neem de tijd. Het kan soms beter zijn om kleinere stukken uit de Bijbel te nemen. Of te mediteren op een vers.
 
Uitleg
 
Heb je een studiebijbel, of een jongerenbijbel? Dan kunnen deze helpen om meer te begrijpen. Kijk bijvoorbeeld naar de woorden die je niet begrijpt. Zoek op deze site of elders op internet naar meer informatie of lees de verwijsteksten die in sommige bijbels staan.
 
Relatie
 
Het is helemaal mooi als je de schrijver kent. En de schrijver van de Bijbel is God Zelf door middel van de vele Bijbelschrijvers. Als je een persoonlijke brief van een vriend krijgt, dan wil je zo graag alles lezen. Zo is de Bijbel ook een liefdesbrief. Lees de Bijbel als een liefdesbrief van Vader God voor jou.

Notities over het ontstaan van de Bijbel

De Bijbel is een 'mega-seller': al eeuwenlang het best verkochte en meest gelezen boek ter wereld. Wat maakt de Bijbel eigenlijk zo bijzonder? Het is een boek dat ons altijd weer te boven gaat, omdat God daarin het woord tot mensen richt. En wij mogen ons door Hem laten aanspreken. Dit roept echter ook allerlei vragen op. Hoe is de Bijbel ontstaan? Waarom heeft dit boek zo'n unieke zeggingskracht? Hoe moet de Bijbel gelezen en geleefd worden? Zulke kwesties vragen om gelovige doordenking. Maar dat doordenken is steeds de moeite waard. De Bijbel is namelijk essentieel voor je geloof, voor je relatie met God, voor je leven als christen. Omdat de HEER ons hoogstpersoonlijk aanspreekt!

Bijbel (1)

Ons woord Bijbel gaat terug op een meervoud: biblia (het Griekse enkelvoud is biblion: boek). De oorspronkelijke uitgave van de Statenvertaling (1637) vermeldde dan ook op het titelblad: "Biblia, dat is De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de Canonijcke Boeken des Ouden en des Nieuwen Testaments". Biblia duidt op een boekenverzameling (zie Dan. 9:2) bekend als 'de Schriften' (Matth. 21:42; 2 Tim. 3:15). In totaal telt de Bijbel 66 boeken, 39 oudtestamentische en 27 nieuwtestamentische. De Bijbel lijkt dus op een kleine bibliotheek. Verschillende boeken, geschreven door mensen die stuk voor stuk door God geïnspireerd werden, verzameld in één band. Daarom kun je spreken over de verzamelde werken van de Heilige Geest. Het Oude Testament is over een periode van tien eeuwen ontstaan, maar binnen een beperkte geografische ruimte. Alles speelt zich af in het Midden-Oosten. Het Nieuwe Testament is over een periode van slechts een halve eeuw ontstaan, maar binnen een enorme geografische ruimte (de driehoek Jeruzalem, Antiochië, Rome). Toch vormen al die geschriften samen één boekwerk: goddelijk Woord op schrift.

Woord (2)

Als christenen geloven wij niet in een boek, zoals de moslims, maar in een Persoon. Zijn Woord is heilig, omdat Hijzelf heilig is. De levende God is Iemand die spreekt. De Bijbel gaat dan ook grotendeels terug op gesproken woord. Denk voor het Oude Testament aan de wetgeving op de Sinaï, de spreukenwijsheid en de profetieën. En voor het Nieuwe Testament aan het onderwijs van Jezus en de prediking van zijn apostelen. Vroeg of laat is het gesprokene schriftelijk vastgelegd om het zorgvuldig te bewaren voor latere generaties. Zo werd Gods Woord te boek gesteld. "Nadat God vroeger vele malen en op velerlei wijze tot de vaderen gesproken had door de profeten, heeft Hij nu... tot ons gesproken door de Zoon" (Hebr. 1:1-2a). Nooit heeft God zich duidelijker uitgesproken dan door zijn Zoon, het vleesgeworden Woord. Van Hem getuigen alle profeten en apostelen. Het Boek spreekt vooral over Jezus Christus. Alleen via de Zoon kunnen wij de Vader leren kennen.

Taal (3)

De Bijbel is niet in het Nederlands geschreven. Daarom gebruiken wij een of meer Bijbelvertalingen. Het Oude Testament is grotendeels geschreven in het Hebreeuws, een semitische taal. Sommige hoofdstukken uit Ezra en Daniël en enkele losse woorden uit andere bijbelboeken zijn geschreven in het Aramees (sterk verwant aan het Hebreeuws). Het Nieuwe Testament is helemaal geschreven in het Grieks, de wereldtaal in de hellenistische cultuur. Jezus en zijn apostelen spraken van huis uit Aramees en sommige woorden zijn in vergriekste vorm genoteerd, bijvoorbeeld: Abba, Maranatha, Gehenna.

Testament (4)

In Jeremia 31:31 is sprake van een nieuw verbond dat de HEER met zijn volk zal sluiten. Het Hebreeuwse woord voor 'verbond' werd door de Septuagint niet met sunthèkè maar met diathèkè vertaald (waarschijnlijk om uit te drukken dat het bij Gods verbond met mensen niet om twee gelijkwaardige partijen gaat). In gewoon Grieks betekent het woord diathèkè echter: 'testament'. En dat werd in de Latijnse kerkbijbel eenvoudig weergegeven als testamentum. Het nieuwe verbond werd door Jezus' bloed bezegeld (Marc. 22:20; 1 Cor. 11:25). En daarmee was het traditionele verbond verouderd (Hebr. 8:7-13). Mozes kan niet meer zonder Jezus Christus gelezen worden (2 Cor. 3:14-16). Met Testament (Oud/Nieuw) is dus bedoeld: de bijbelboeken die behoren bij het oude/nieuwe verbond. Maar de Bijbel bestaat niet uit twee losse delen. Profeten en apostelen horen principieel bij elkaar. In het Nieuwe Testament wordt beschreven hoe het Oude Testament door Jezus Christus is vervuld.

Tenach (5)

TeNaCH is een kunstmatig letterwoord, samengesteld uit de Hebreeuwse termen Thora (wet), Nebi'im (profeten) en Chetoebim (geschriften). Met behulp van deze driedeling werd door de joden het geheel van de Heilige Schrift aangeduid. Dit is ook de Bijbel die Jezus gelezen heeft. Volgens Lucas 24:44 gebruikte Hij een vergelijkbare formulering: 'Alles wat over Mij geschreven staat in de wet van Mozes en de profeten en de psalmen [het eerste boek van de groep Geschriften] moest vervuld worden. Toen opende Hij hun verstand, zodat zij de Schriften begrepen'.

Handschriften (6)

Helaas is van geen enkel bijbelboek het oorspronkelijke handschrift (autograaf) bewaard gebleven. We beschikken alleen over afschriften. Het oudste tekstfragment uit het Oude Testament is een zilveren amulet met de priesterzegen (Num. 6:24-26), te dateren in de zevende eeuw voor Chr. Het oudste tekstfragment uit het Nieuwe Testament stamt uit plusminus 125 na Chr. (enkele verzen uit het Johannes-evangelie op een klein stukje papyrus). Traditioneel werden in de joodse synagoge Schriftrollen gebruikt, terwijl onder christenen de handzame codexvorm populair werd. Zo'n codex, een soort katern, kon bestaan uit papyrus (met cursief schrift) of perkament (met eerst een groter, later een kleiner lettertype). De wetenschap die zich bezighoudt met het onderzoek van de handschriften heet tekstkritiek (NB Dit is iets anders dan Schriftkritiek; men kan tekstkritische methoden beoefenen uit eerbied voor de Schrift). Verschillende lezingen worden met elkaar en met oude vertalingen vergeleken om na te gaan wat vermoedelijk de oorspronkelijke tekst was. Daarbij spelen factoren als ouderdom, kwaliteit en geografische spreiding van die lezingen een belangrijke rol. Meestal gaat het trouwens niet om principiële verschillen. Zie verder 'Masoretische tekst' en 'Meerderheidstekst'.

Masoretische tekst (7)

Eeuwenlang hebben de rabbijnen gewerkt aan een betrouwbare tekst van de Hebreeuwse Bijbel. Deze officiële overlevering wordt Masora genoemd en de overleveraars zelf heten Masoreten. Aanvankelijk bestond de Bijbeltekst uitsluitend uit een reeks van rechts naar links geschreven medeklinkers, zoals bij het Hebreeuwse kwadraatschrift gebruikelijk was. Pas vanaf de zesde eeuw na Christus is men begonnen de uitspraak van deze consonantentekst (= tekst bestaande uit medeklinkers) vast te leggen door er vocaal- (= klinker) en accenttekens in aan te brengen. Het aldus door de school van Ben Aser in Tiberias ontwikkelde systeem, zoals het bewaard bleef in de Codex Leningradensis (1008 na Chr.), ligt nog steeds ten grondslag aan alle wetenschappelijke uitgaven van het Oude Testament. Opmerkelijk was de vondst van complete Schriftrollen (onder andere een Jesaja-handschrift) uit de enorme bibliotheek van de Qumran-gemeenschap. Deze bijbelteksten, die voornamelijk uit de tweede en derde eeuw voor Christus dateren, vertonen overeenkomst met de veel latere Masoretische tekst, afgezien van talloze spellingsvarianten.

Meerderheidstekst (8)

Vanaf de Reformatie tot ongeveer 1900 was voor het Nieuwe Testament een algemeen aanvaarde tekstoverlevering in gebruik. Die tekst komt in verreweg de meeste handschriften voor en was vooral in het Oosten door de christelijke kerk bewaard (Byzantijnse tekst). De Statenvertaling gaat nog op deze Meerderheidstekst terug. Sinds het begin van de twintigste eeuw heeft zich echter een omslag voltrokken: men gaf de voorkeur niet aan de meeste, maar aan de oudste handschriften. Moderne Bijbelvertalingen zijn gebaseerd op een Griekse tekst die veel waarde hecht aan de ouderdom van de handschriften, met name de in Egypte gevonden papyri. Toch moet bedacht worden dat hoge ouderdom niet automatisch garant staat voor de kwaliteit van een manuscript. Soms blijkt dat de papyri verrassend steun bieden aan een bepaalde lezing uit de Meerderheidstekst.

Septuagint (9)

De oudste vertaling van de Hebreeuwse Bijbel in het Grieks (vanaf de derde eeuw voor Christus) is afkomstig uit Egypte. Toen de grote joodse gemeenschap in Alexandrië onder invloed kwam van het hellenisme en de Griekse taal het Hebreeuws (en Aramees) als omgangstaal had vervangen, kon men de Tenach niet meer begrijpen en werd een vertaling gemaakt in het Grieks. Die kreeg de naam Septuaginta (Latijn voor: zeventig, afgekort als LXX), omdat er 70 of 72 vertalers aan gewerkt zouden hebben. Volgens de legende waren ze onafhankelijk van elkaar tot hetzelfde resultaat gekomen. Om die reden gold deze vertaling als geïnspireerd en gezaghebbend, evenals het Hebreeuwse origineel. In de Septuagint, die vooral bestemd was voor gebruik in de diaspora, werden echter behalve de vertaalde Tenach nog andere joodse geschriften opgenomen. De verzameling telde vier delen: Pentateuch (de vijf boeken van Mozes), Historische Boeken, Wijsheidsboeken, en Profetische Boeken. Deze indeling vindt men nog steeds in de katholieke Bijbel (zie de Willibrordvertaling). De protestantse Bijbel daarentegen beschouwt alleen de Hebreeuwse Tenach als gezaghebbend; de overige boeken uit de Septuagint worden vanwege hun onduidelijke herkomst apocrief genoemd.

Apocrief (10)

Apocrief betekent 'verborgen', dat wil zeggen van onduidelijke herkomst. Dit geldt vooral voor de geschriften uit de joodse traditie die als geestelijke ondersteuning voor joden buiten Israël in de Septuagint waren opgenomen. Ze worden onderscheiden van de canonieke boeken en opgesomd in artikel 6 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. 'De kerk mag deze boeken wel lezen en ervan leren, voor zover zij overeenstemmen met de canonieke boeken'. Ze hebben namelijk geen goddelijk gezag. De rooms-katholieke kerk spreekt over deuterocanonieke boeken: gezaghebbende geschriften van een tweede categorie. In sommige bijbeluitgaven is de groep apocriefe of deuterocanonieke boeken opgenomen tussen het Oude en het Nieuwe Testament.

Canoniek (11)

Het Griekse woord kanoon (rietstok) wordt overdrachtelijk gebruikt om een bepaalde richtlijn aan te duiden. Dat kan een christelijke leefregel zijn (zie Gal. 6:16) of een kerkelijke afspraak: een canon is ook een synodebesluit. Bij de Bijbelcanon gaat het om een leesregel. In de besluiten van het Concilie van Laodicea (360 na Chr.) is voor het eerst sprake van 'canonieke geschriften' van zowel het oude als het nieuwe verbond. Het zijn alleen deze geschriften, aldus dit Concilie, die in de gemeenten voorgelezen mogen worden. Canoniek wil zeggen: gezaghebbend voor leer en leven. Om welke geschriften het gaat, worden we niet gewaar. Zeven jaar later schrijft bisschop Athanasius zijn Paasbrief, met daarin een complete opsomming van alle oud- en nieuwtestamentische bijbelboeken. Een dergelijke lijst vinden we terug in de besluiten van de Concilies van Hippo Regius en Carthago (resp. 393 en 397 na Chr.). Moeten we uit het voorgaande concluderen dat de christelijke kerk binnen veertig jaar besloten heeft aan deze geschriften goddelijk gezag toe te kennen? Laten we ons realiseren dat de kerk nooit zonder canon is geweest. Het Oude Testament had men overgenomen van het jodendom. Dat een canonieke boekenlijst werd opgesteld, was veeleer bedoeld als leeswijzer voor de liturgie. Zo werd officieel vastgelegd wat inmiddels algemeen aanvaard was. Wereldwijd zou tijdens de eredienst in alle gemeenten uit dezelfde boeken gelezen en gepreekt worden. Boeken die zich om zo te zeggen in het gebruik bewezen hadden als geïnspireerd en die daarom door de christelijke kerk konden worden ontvangen als heilig en canoniek. Dit was het resultaat van een langdurig proces van erkenning. De Heilige Geest, de grote Inspirator van de Schrift, heeft ervoor gezorgd dat de Bijbel werd (h)erkend als het normatieve Woord van God.

Lamp (12)

'Uw woord is als een lamp, een helder licht, een schijnsel op mijn pad, een eeuwig baken' (Psalm 119:40). Een lamp voor mijn voet: met zo'n voetlicht kan ik de volgende stap zetten. Een licht op mijn pad: met zo'n looplamp kan ik de route iets verder overzien. Ook Gods gebod wordt vergeleken met een lamp voor onderweg (Spr. 6:23). Zo is Gods woord dus, niet meer en niet minder. We moeten er goede aandacht aan geven. Petrus noemt het profetische woord een lamp, die schijnt op een duistere plaats, totdat de dag aanbreekt en de morgenster opgaat in uw harten (2 Petr. 1:19). Als de grote Dag aanbreekt, verbleekt het lamplicht en wordt alles overstraald door de oneindige glorie van God.