Velen zijn zich niet bewust van het feit dat we altijd interpreteren als we lezen. Ze lezen de Bijbel alsof de betekenis klip en klaar is wat er staat, alsof de betekenis naadloos aansluit op onze tijd, taal en cultuur, ons denken, onze gemoedstoestand van dat moment. Ik wil niet zeggen dat God niet direct tot ons kan spreken door zijn Woord, maar ik wil wel zeggen dat je zeer voor-zichtig moet zijn om bij voorbaat aan te nemen dat „jouw begrijpen van de tekst‟ overeenkomt met „Gods bedoeling met de tekst‟.

We lezen de Bijbel en proberen te achterhalen wat datgene wat we lezen voor ons te beteken heeft?
Twee zaken komen hierbij naar voren die nauw met elkaar verbonden zijn, namelijk exegese en hermeneutiek.
Exegese is de uitleg van de bijbeltekst, het achterhalen van de oorspronkelijke bedoeling van de auteur.
Hermeneutiek is het bepalen van de betekenis van de bijbeltekst voor ons, hier en nu.

Als we de Bijbel lezen en/of uitleggen, dan hebben we een aantal uitgangspunten:

1) De Bijbel is Gods Woord en daarom gezaghebbend voor leer en leven.
2) Er is één Goddelijke Auteur en dus een Goddelijke eenheid in de bijbel: één boek, niet 66 afzonderlijke boeken. Dit komt o.a. tot uiting in de ene bood-schap van het heil in Jezus Christus welke uit de gehele Bijbel naar voren komt.
3) Er zijn een heleboel menselijke auteurs, dus er is verscheidenheid.
4) Bijbellezen doe je biddend, in afhankelijkheid van de Heilige Geest.

Consequenties van de uitgangspunten:

1) De Bijbel is gezaghebbend, niet jouw of mijn uitleg van de bijbel. Hierboven is uitgelegd dat tussen de tekst van de Bijbel en jouw interpretatie daarvan de stappen exegese en hermeneutiek zitten. In meerdere of mindere mate, bewust of onbewust, vindt dit altijd plaats. En aangezien onze exegese en hermeneutiek menselijk en dus beperkt zijn, moeten we altijd voorzichtig en terughoudend zijn om onze leer of toepassing gezaghebbend te verklaren. Je moet bescheiden zijn in je „waarheidsclaims‟ als zou jouw uitleg de waarheid zijn. Gods Woord is betrouwbaar, maar ons begrijpen van Gods Woord niet perse. Sta open voor de mogelijkheid dat een andere uitleg ook een kern van waarheid kan bevatten en dat je het zelf misschien bij het verkeerde eind kan hebben. Maak niet te snel van een bepaalde uitleg een essentieel leerstuk als zouden andersdenkenden geen ware christen kunnen zijn met wie je in één kerk kan zitten. Als dat het resultaat van de bijbelstudie is, dan komt de goddelijke boodschap van de Bijbel niet tot zijn recht. Immers, Jezus‟ verlangen is dat „zij allen één zijn‟ (Joh. 17:11).

2) In zijn boodschap naar ons spreekt de Bijbel zichzelf niet tegen. Dat wil niet zeggen dat er niet soms (schijnbare) tegenstrijdigheden in de Bijbel staan, vergelijk bijvoorbeeld in Spreuken 24 de verzen 4 en 6 maar eens met elkaar. Ook is het niet altijd gemakkelijk om uit de verschil-lende verslagleggingen in de evangeliën te achterhalen wat er nu precies is gebeurd. Immers, soms lijken de beschrijvingen in de verschillende evangeliën elkaar tegen te spreken. Het doel van bijbelstudie is echter niet om alle schijnbare tegenstrijdigheden in de Bijbel op te lossen, alsof God ons een puzzelboek heeft gegeven met de opdracht om de stukjes goed te leggen. Het doel van de Bijbel is en blijft dat God met zijn boodschap ons hart wil bereiken.
Daarbij is het goed om te bedenken dat een bijbeltekst nooit in isolatie staat. De Bijbel is niet een verzameling losse teksten. De tekstnummering is pas veel later bedacht. Oorspronkelijk waren het doorlopende verhalen. De brieven van Paulus, om iets te noemen, zijn brieven die erom vragen om in hun geheel gelezen te worden. En in 2 Petrus 1:20,21 staat: “Dit moet u vooral weten, dat geen profetie van de Schrift een eigenmachtige uitlegging toelaat; want nooit is profetie voortgekomen uit de wil van een mens, maar, door de Heilige Geest gedreven, hebben mensen van Godswege gesproken.” Evenmin als profetieën kun je ook niet bijbelteksten in isolatie lezen en uitleggen. Het gaat om het geheel van de onmiddellijke context, het hoofdstuk, het bijbelboek en de Schrift.

3) De bijbelboeken zijn over een periode van 2000 jaar geschreven in een andere tijd, een andere cultuur en met een andere taal dan de onze. Om te begrijpen wat de auteurs bedoelden, moet je dus drie kloven overbruggen: taal, tijd, cultuur. Dit is een essentieel onderdeel van elke bijbeluitleg, bijbelstudie of preek. Maar het belang hiervan wordt maar al te gemakkelijk vergeten. In een goede exegese probeer je precies dit te doen: de kloven van taal, tijd en cultuur overbruggen.

4) Ondanks dat we bidden om de leiding van de Heilige Geest, blijf je zelf verantwoordelijk voor jouw bijbeluitleg. Wees altijd bereid om jouw uitleg van de Bijbel toe te lichten en te laten toetsen door andere uitleggingen (en uiteraard door de Schrift zelf). Als je dit niet doet, kun je in allerlei dwaalleer verstrikt raken..

Pas op voor de valkuilen:

De thematische valkuil: Je bedenkt een boodschap of thema, waarvan je overtuigd bent dat deze bijbels is, en je zoekt daar teksten bij die dit thema ondersteunen. Het is redelijk makke-lijk om een bijbelstudie of preek op die manier vol te praten, waarbij je een reeks teksten aan elkaar breidt.

De exegetische valkuil: Het negeren van de context. Hierbij wordt een tekst, of een gedeelte, uit zijn verband gehaald en uitgelegd. Er wordt geen recht gedaan aan de bedoeling van de tekst zoals deze uit de context duidelijk wordt.

De hermeneutische valkuil: Direct van de bijbeltekst naar de toepassing gaan. Je gaat ervan uit dat de bijbeltekst voor zichzelf spreekt en volstrekt duidelijk is. Je slaat dan de stap van de exegese, de uitleg van de tekst, over.

De valkuil dat je bijbelse leer baseert op duistere, onduidelijke passages: Het is een belangrijke hermeneutische regel dat je de bijbelse leer baseert op de heldere, duidelijke passages. De duistere Schriftplaatsen laat je verlichten door de heldere.

De valkuil dat je de uitleg van een tekst baseert op algemene christelijke leerstellingen: Maar al te gemakkelijk trappen we in de valkuil om de bijbeltekst te willen verklaren vanuit onze algemene christelijke kennis.

De valkuil van het „vergeestelijken‟ („allegorische bijbeluitleg‟ of „allegorese‟): De gedachte hieraan ten grondslag is het (op zichzelf bijbelse) idee dat elk bijbelgedeelte ons iets te zeggen heeft.

De valkuil van de „letterlijke uitleg‟: Velen beweren, als weerwoord tegen een vergeestelijkende uitleg van de OT profetieën, dat ze de Bijbel letterlijk uitleggen van kaft to kaft. Het klinkt heel geestelijk met de gedachte dat je de Bijbel serieus neemt, maar toch is dit een valkuil.

Naar INHOUDSOPGAVE van deze verzameling uitleggingen