Uit het evangelie volgens Lukas:

Vergadert u geen schatten op de aarde,24) waar ze de mot en de roest verderft,25) en waar de dieven doorgraven en stelen;
20
Maar vergadert u schatten in den hemel, waar ze noch mot noch roest verderft, en waar de dieven niet doorgraven noch stelen;
21
Want waar uw schat is, daar zal ook uw hart zijn.

Verzamel je geen schatten op aarde

"Broeders, wij vermanen u te zorgen dat gij Gods genade niet ontvangt zonder vrucht. Want er staat geschreven: ‘Op de tijd die Mij behaagt, ga Ik u verhoren, en op de dag des heils kom Ik u helpen.' Zie, thans is de tijd die Hem behaagt, nu is de dag van het heil!" (2 Kor 6, 1-2)

Aanmoediging

Met deze aanmoediging uit de tweede brief van Paulus aan de Corinthiërs leidt ons de naar de vastentijd. Paulus herinnert aan het heil, aan de zegen die door God voor de mensen is bereid. Meer dan op andere dagen van het jaar toont God tijdens de vasten zijn liefde en zorg voor de mens. Hij wil meer nog dan anders tot de mens naderen, naar zijn gebeden luisteren, naar zijn inspanningen kijken en zijn worstelingen met zijn genade begeleiden. Ieder goed werk geniet in de vasten van een bijzonder goddelijke aandacht.

Inspanningen goed besteden

Nooit zijn de menselijke inspanningen beter besteed dan gedurende de veertig dagen die aan Pasen voorafgaan, nooit is ook de oproep tot verandering van leven dringender dan nu: "Wij willen ons in alles tonen als dienaren van God, door veel geduld, in wederwaardigheden en noden en moeilijkheden, in geselslagen en gevangenschap en volksoploop, in zwoegen en waken en vasten; door lankmoedigheid en goedheid; door de Heilige Geest, door ongeveinsde liefde, door prediking van waarheid en door kracht van God met de wapenen der gerechtigheid..., onder eer en smaad, onder kwade of goede naam; als bedriegers, en toch waarachtig, als onbekend, en toch welbekend; als bijna dood, en zie, wij leven; als geslagen en toch niet gedood; als bedroefde mensen, maar toch altijd blijde; als arm en toch maken wij velen rijk; als mensen die niets hebben, en toch alles bezitten." (2 Cor. 6, 3-10) Onmogelijk dus voor een katholiek, niet mee te werken aan het goddelijk plan door de dagen des heils minachtend voorbij te laten gaan en de genade die voorbereid is zomaar te laten passeren.

Intense geestelijke inspanning

De vastentijd moet dus een tijd zijn van een intense geestelijke inspanning. De christen wil de weg terugvinden tot God, zijn contact met God intensiveren, hij wil alles wat de verbinding met de Schepper kan belemmeren uit de weg ruimen. Zeker neemt lichamelijk vasten in deze periode veel plaats in. Het helpt, ons te ontdoen van ongeregelde aanhankelijkheden niet alleen aan spijs een drank maar ook aan de andere goederen van deze aarde. De aalmoes is de logische consequentie van het vasten: wat overschiet - omdat wij het niet gebruikt hebben - is voor God. We zullen het niet na Pasen weer terugnemen, maar het bestemmen voor de dienst aan God en voor de steun voor de armen. De eerste plaats komt echter in de vastenperiode toe aan de beoefening van de caritas: de liefde tot God en de liefde tot de naaste. Op Aswoensdag vraagt de Heer wanneer wij vasten geen somber gezicht op te zetten en ons niet te tonen voor de mensen om gezien te worden. Veeleer moeten wij onze intentie richten op God alleen, "ons hoofd zalven en ons gezicht wassen om ons vasten niet aan de mensen te laten zien." (Matt. 6, 17) Jezus wil dat wij ons in onze kamer terugtrekken, de deur achter ons sluiten en in de eenzaamheid spreken tot de Vader: "Verzamelt u geen schatten op aarde, waar roest en mot ze verteren, of dieven inbreken en stelen. Maar verzamelt u schatten in de hemel, waar geen roest en geen mot ze verteren en geen dieven inbreken en stelen. Want waar uw schat is, daar is ook uw hart." (Matt. 6, 19-21) De lezing van de vrijdag na Aswoensdag toont ons een hevige discussie tussen de hypocriete gelovige en God zelf om ons nadrukkelijk te wijzen op het feit dat naast de liefde tot God de naastenliefde uitgaat boven alle andere werken die de mens kan verrichten. "Zie terwijl gij vast, doet gij nog uw eigen wil; want al uw schuldenaars dwingt gij tot betalen. Zie, gij vast onder twist en tweedracht, en misdadig slaat gij er op met de vuist! ... Is dit soms het vasten zoals Ik dat verkies, dat iemand een dag lang zich kwelt; dat hij zijn hoofd buigt krom als een hoepel, en zich uitstrekt op zak en as? ...Is niet veeleer dit het vasten, dat Ik wens: verbreek die misdadige boeien, maak los de knellende banden, laat hen, die gij hebt gebroken, vrij heengaan. Breek voor de behoeftige uw brood, als gij iemand naakt ziet, geef hem dan kleding, en wil uw eigen bloed niet versmaden." (Is. 58, 3-7)

Waar het werkelijk om gaat

Lichamelijk vasten, aalmoes, liefde tot God en beoefening van de naastenliefde staan centraal gedurende veertig dagen. Maar wie enkel en alleen vast op Aswoensdag en Goede Vrijdag heeft niet meer gedaan dan zijn plicht vervullen zoals die in het kerkelijk wetboek is neergeschreven is. Wie tijdens de vasten eenmaal een envelop vult met een kleinere of grotere bijdrage mag spreken over de aalmoes die hij heeft gegeven, maar hij kan nooit beweren werkelijk zijn vastentijd goed te hebben beleefd. Wie hier en daar een gebedje verricht en zo nu en dan zijn naaste helpt mag enkel beweren de vastentijd niet helemaal voorbijgestreefd te hebben. Maar zo iemand kan niet spreken over een werkelijk vruchtbare vastentijd. Sporadische inspanningen, al mogen ze nog zo indrukwekkend zijn en heel veel lawaai veroorzaken, ze schijnen veel, duren echter maar even en hebben slechts geringe, blijvende invloed op het christelijk leven. Ze zijn van kortstondige, vermoeiende aard en doen de christenmens zelden vooruitgaan.

Diepgaande en blijvende verandering

De vastentijd daarentegen wil de mens diepgaand en blijvend veranderen, in hem een procedure van groei teweegbrengen die van binnenuit geschiedt, die ontstaat in de stille uren van vereniging met God, die zich langzaam ontplooit door het regelmatige en herhaalde gebed, die zich voedt door regelmatige lezing en studie, die zich verder ontwikkelt door steeds weer dezelfde goede daden opnieuw te stellen. Langzaam en ongemerkt zal de mens zo de waarheden van zijn geloof beter begrijpen en beter leren leven. Om deze reden wil ons de vastentijd aanzetten tot een bestendig, regelmatig en voortdurend werken. Voornemens voor de vastentijd zouden het best zo worden gekozen, dat ze in de gelegenheid stellen iedere dag - en als het kan meerdere keren per dag - ons gebed, de lezing en studie of ons goed werk te verrichten. Deze werken mogen op zich heel klein zijn en onbelangrijk schijnen, iedere moeite apart mag bijna onzichtbaar zijn, maar ze verkrijgen hun waarde door de herhaling. Hier maakt de aaneenrijging van de vele kleintjes het grote en tenslotte vormt alles wat door bestendige, trouwe inspanningen bij elkaar is gekomen, één groot geheel. De verdienste van de mens ligt niet zozeer in ieder klein werk op zich, maar veeleer in de trouw, de volharding, de deemoed en vooral in de liefde van degene die steeds verder doorgaat met goed te doen. Gaat de christenmens zo te werk, dan zal hij de hele vastentijd bezig moeten zijn. 's Morgens bij het ochtendgebed zich weer bewust maken van wat er door de dag allemaal te doen staat. 's Avonds bij het gewetensonderzoek nagaan hoe hij met zijn voornemens is omgegaan, ondertussen herhaalde malen door de dag heen zich bezig houden met de realisatie van zijn voornemens. En deze herhaling, de voortdurende bezigheid gaat mettertijd in hem goede gewoonten teweegbrengen. Wie gedurende veertig dagen iedere avond een kwartier de tijd neemt om in de Heilige Schrift te lezen zal met Pasen graag daarmee verder willen gaan. Wie het durft met Aswoensdag de beslissing te nemen om altijd stipt op tijd en zonder te dralen zijn werk te beginnen, zal daar zeker in het begin veel moeite mee hebben. Naar gelang hij echter blijft volharden in zijn poging zal het voor hem steeds gemakkelijker worden. Eerst nog met hangen en wurgen, dan ontstaat langzaam de goede gewoonte, na enkele weken zal hij gewoonlijk op tijd kunnen zijn. Moest hij zich in het begin nog daartoe aanzetten, geregeld naar de klok kijken, en is het voor hem aanvankelijk heel zwaar, later gaat het bijna automatisch. Zijn inspanning heeft vruchten afgeworpen. Hij heeft zich niet éénmaal vermoeid voor een voorbijgaand succes maar heeft door de bestendige moeite een blijvende gewoonte verworven. Deze blijvende gewoonte noemen wij deugd! Niet enkel dat zijn doen daardoor beter is geworden. Zijn hele persoon is daardoor waardevoller. Heeft hij tenslotte de deugd verworven, waardoor hij zonder moeite het goede kan doen, dan mag het Pasen worden. Een nieuwe en betere mens is verrezen!

Concrete voornemens

Wie een goede vastentijd wil doorbrengen zou dus voornemens moeten opstellen die concreet zijn en aanzetten om herhaalde malen en geregeld het goede te doen. Maar die moet vóór alles, vanaf het begin, een visie hebben van wat hij doormiddel van zijn inspanningen wil bereiken. Voor zijn geestelijk oog moet al op de eerste dag van de vasten duidelijk zijn wat hij na veertig dagen bereikt wil hebben. Hij weet dat de voornemens enkel en alleen een middel zijn om een doel te bereiken, ze zijn de weg, niet het eindpunt van de reis. De persoon in het bovengenoemde voorbeeld zal als doel voor de vastentijd vast kunnen leggen: ik wil met Pasen bereikt hebben om stipt, nauwkeurig, punctueel en betrouwbaar te zijn in alles wat met mijn werk te maken heeft. Om dit doel te bereiken zal hij dan een uur bepalen om van thuis te vertrekken, zichzelf opleggen alle afspraken in de agenda te noteren, steeds onmiddellijk met het werk te beginnen, meteen na de pauze weer naar zijn werkplek terug te keren, zich nooit te permitteren tijdens werkuren naar internet te kijken en nooit een krant naar het bureau meenemen. Het doel is het eerste in onze gedachten, de concrete voornemens zijn het eerste in de uitvoering. De realisatie van de voornemens kost ons veel moeite en kan ons soms ontmoedigen. Het doel voor ogen zorgt voor de nodige motivatie. Zo kunnen wij ook op moeilijke momenten - en die komen zeker - trouw blijven aan onze beloften.