Uit het evangelie volgens Mattheüs 13:

24 Hij hield hun een andere gelijkenis voor: ‘Het is met het koninkrijk van de hemel als met een mens die goed zaad op zijn akker uitzaaide. 25 Terwijl de mensen sliepen, kwam zijn vijand onkruid tussen het graan zaaien en vertrok weer. 26 Toen het jonge gewas opschoot en vrucht begon te dragen, kwam ook het onkruid tevoorschijn. 27 De knechten kwamen de heer des huizes vragen: “Heer, hebt u soms geen goed zaad op uw akker gezaaid? Waar komt dat onkruid dan vandaan?” 28 Hij antwoordde: “Dat is het werk van een vijand.” De knechten zeiden tegen hem: “Wilt u dat wij er het onkruid tussenuit wieden?” 29 Hij antwoordde: “Nee, want dan zouden jullie met het onkruid ook het graan lostrekken. 30 Laat beide samen opgroeien tot aan de oogst, dan zal ik, wanneer het oogsttijd is, tegen de maaiers zeggen: ‘Wied eerst het onkruid, bind het in bundels bij elkaar en verbrand het. Breng dan het graan bijeen in mijn schuur.’”

DE GELIJKENIS VAN HET ONKRUID

In de Bijbel staan heel wat gelijkenissen van onze Here.
Sommige zijn heel bekend en geliefd.
Denk maar aan de gelijkenis van de verloren zoon.
Een prachtig verhaal waarin de liefde van onze Vader zichtbaar wordt.
Ondanks alles ontvangt Hij zijn jongste zoon met open armen.
Denk ook maar aan de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
Wat een naastenliefde zien we bij hem.
Hij zorgt voor zijn vijand!

Matteüs 13 begint met een andere bekende gelijkenis: die van de zaaier.
“Iemand ging eens naar zijn land om te zaaien.”
Het goede zaad komt op allerlei plaatsen terecht.
Op de weg, op rotsachtige grond, tussen de distels en in goede grond.
Het zaad is het evangelie van Gods koninkrijk.
De grond waarin het zaad gezaaid wordt, is ons hart.
Met deze gelijkenis laat Jezus de hoorders in hun eigen hart kijken.
Wat doen wij met zijn Woord?
Blijft ons hart op slot, dan zijn we onvruchtbaar.
Gaat ons hart open, dan dragen we vrucht.

De gelijkenis die wij vanmorgen gelezen hebben, gaat ook over de Zaaier.
“Het is met het koninkrijk van de hemel als met een mens
die goed zaad op zijn akker uitzaaide.”
Het begin lijkt veel op dat andere verhaal.
Maar het vervolg is heel anders.
De boodschap is ook anders.
Deze gelijkenis gaat over goed zaad en over onkruid.
Samen groeien ze op.
Zo wil de Zaaier het.

In zijn gelijkenissen gebruikt de Here Jezus vaak bekende beelden

De luisteraars herkennen de situaties meteen.
Zij zien de zaaier voor zich.
Wij kunnen ons ook redelijk goed inleven in de situatie van die tijd.
In die herkenbare verhalen gebeuren vaak onverwachte dingen.
We doen er goed aan om daar speciaal op te letten.
Vaak zit de boodschap van een gelijkenis in dat onverwachte.
Denk bijvoorbeeld maar aan de Samaritaan die zijn vijand verzorgt.
Dat is opvallend.
Zo gebeuren er ook bijzondere dingen in deze gelijkenis.

Het begint heel gewoon.
Een boer heeft zijn akker ingezaaid.
Maar terwijl de mensen slapen komt zijn vijand.
Hij gaat ook zaaien op dezelfde akker.
De gemenerik zaait onkruid tussen het goede zaad.
Dit is schokkend!
Dat doe je toch niet?
Ook al haat je iemand hartgrondig, je gaat geen onkruid op zijn akker zaaien.
Dat is ronduit misdadig.
Zo verwoest je het leven van een naaste.
Dit is het eerste bijzondere onderdeel van de gelijkenis.
We gaan straks kijken welke boodschap daarin zit.

Het zaad begint te ontkiemen.
Het jonge gewas groeit op.
Ook het onkruid komt te voorschijn.
Op zich is dat nog heel gewoon.
Geen enkele akker is immers vrij van onkruid.
Overal valt wel wat te wieden.
Denk maar aan wat de Here God tegen Adam zei direct na de zondeval.
“Vervloekt is de akker om wat jij hebt gedaan.”
“Dorens en distels zullen er groeien.” (Genesis 3: 17 en 18)
Dat er met het koren ook onkruid op komt,
dat is niet bijzonder in de wereld van na de zondeval.

Maar er staat wel opvallend veel onkruid op de akker.
Meer dan je normaal ziet.
Vandaar dat de knechten van de boer er vragen over stellen.
Mankeert er soms iets aan het zaad?
“Heer, hebt u soms geen goed zaad op uw akker gezaaid?”
Dat zou de grote hoeveelheid onkruid kunnen verklaren.
Maar de heer des huizes weet wel beter.
Het zaad is prima.
Dat onkruid “dat is het werk van een vijand”.
Blijkbaar weet hij wat er is gebeurd.
Dat is ook weer een opvallend punt.
Want de vijand heeft zijn gruwelijke werk gedaan terwijl iedereen sliep.
Toch weet de boer ervan.

De knechten gaan ervan uit dat ze nu hard aan het werk moeten.
Er is heel wat onkruid te wieden.
Het goede zaad mag immers niet verstikt worden.
Dus weg met dat vreselijke onkruid.
Maar tot hun grote verbazing krijgen ze een heel andere opdracht van hun baas.
Ze moeten het onkruid laten staan.
De reden staat er bij:
Ze zouden met het onkruid ook het graan kunnen lostrekken.

Het gaat hier namelijk om een soort onkruid dat verdacht veel op tarwe lijkt.
Het verschil wordt bij het opgroeien steeds duidelijker.
Maar in het begin zie je haast geen onderscheid.
Ook kan het goede en slechte zaad zo dicht bij elkaar groeien
dat je niet goed kunt wieden zonder de tarwe te beschadigen.
Daarom zegt de Zaaier:
“Laat beide samen opgroeien tot de oogst.”
Wanneer de oogsttijd komt moeten de maaiers eerst het onkruid bij elkaar halen.
Die bundels zijn een prooi voor het vuur.
Daarna kan het graan verzameld worden in de schuur.

Er zit een aantal bijzonderheden in dit verhaal, die om uitleg vragen.
De eerste bijzonderheid is deze:
Een vijand die onkruid zaait in de akker van zijn naaste.
Dat is ongehoord.
De tweede bijzonderheid is de reactie van de boer.
Hij weet wat er is gebeurd.
Hij weet dat er een vijand is geweest die onkruid gezaaid heeft.
Dat heeft hij laten gebeuren.
De derde bijzonderheid zit in de opdracht van de boer.
Hij laat het onkruid niet bestrijden, zoals iedere akkerbouwer dat zou doen.
Hij laat het groeien tot de oogst en laat het dan pas vernietigen.
In deze drie bijzonderheden zit een belangrijke boodschap verpakt.
In punt twee van de preek proberen we die boodschap eruit te halen.

Onze Here laat koren en onkruid samen opgroeien

Nu gaan we kijken naar de betekenis van de gelijkenis.

Na deze gelijkenis vertelt de Here nog andere gelijkenissen.
“Het koninkrijk van de hemel lijkt op een zaadje van de mosterdplant.” (vers 31)
En het lijkt op “zuurdesem die door een vrouw met drie zakken meel werd vermengd tot alle meel doordesemd was”. (vers 33)
Als de mensen naar huis gegaan zijn vragen de leerlingen hun Meester om uitleg.
Ze vragen niet naar het mosterdzaadje.
Ook niet naar de zuurdesem.
Ze vragen om uitleg van de gelijkenis van het onkruid.
Blijkbaar hebben ze daar niets van begrepen.

De Here Jezus gaat het uitleggen.
Hij is zelf de Zaaier.
De akker is de wereld.
De kinderen van het koninkrijk zijn het goede zaad.
De kinderen van het kwaad zijn het onkruid.
De vijand is de duivel.
De dag van de oogst is de oordeelsdag.
Het onkruid is bestemd voor het helse vuur.
Het koren is bestemd voor de hemelse schuur.
Dat is – heel beknopt – de uitleg van de gelijkenis.
“Laat wie oren heeft goed luisteren!” (vers 43)

Laten we met deze uitleg erbij de gelijkenis nog eens bekijken.
Onze Here Jezus is zelf de Zaaier.
Hij vertelt overal waar Hij komt het evangelie van Gods koninkrijk.
Hij stuurt later ook zijn leerlingen op pad om te vertellen over Hem.
De blijde boodschap van verlossing moet de wereld over.
Gods Woord verkondigen in de wereld, dat is zaaien in zijn akker.
Dat belangrijke werk moet doorgaan.
Daarom is het belangrijk dat christenen herkenbaar zijn in de samenleving.
Herkenbaar aan wat we zeggen en aan wat we doen.
Hoe zit dat bij ons?
Merken onze buren aan ons dat we de Here willen dienen?
Merken ze aan ons dat wij het gebod om liefde te geven in praktijk brengen?
Goed zaad zaaien in Gods akker, dat blijft belangrijk.

De boer uit de gelijkenis heeft zijn zaaiwerk gedaan.
Maar dan komt het schokkende nieuws.
Een vijand zaait onkruid in zijn akker.
Overal waar de Here aan het zaaien is, daar is ook de duivel actief.
Hij zaait zijn onkruidzaad.
Ook op alle plekken waar Gods kinderen het evangelie vertellen.
Satan wil dolgraag het goede zaad verstikken.
Dat zien we meteen al in de evangeliën.
De boodschap van de Here Jezus stuit op weerstand.
De joodse leiders accepteren Hem niet.
Ze proberen Hem te vangen in hun strikvragen.
Uiteindelijk nemen ze Jezus gevangen.
Ze stoken het volk tegen Hem op.
Massaal schreeuwen ze: “Aan het kruis met Hem!”

In de geschiedenis zien we steeds weer dat er op twee manieren gezaaid wordt.
Onze Here vergadert zijn kerk.
Zijn Woord gaat de wereld over.
Maar overal zien we ook de tegenstand van de duivel.
Hij is er steeds weer als de kippen bij om Gods werk af te breken.
Hij heeft behoorlijk veel invloed.
Kijk maar naar alle discussies en scheuringen in de kerk.
Wat zit daar veel zonde bij.
De duivel probeert Gods kinderen tegen elkaar op te zetten.
En dat lukt hem ook nog regelmatig.
Hij valt Gods kerk op allerlei manieren aan.
Hij kan allerlei mensen daarbij gebruiken.

Denk ook maar aan het werk van de zending.
Er gebeuren prachtige wonderen in deze wereld, in Zuid-Afrika bijvoorbeeld.
Mensen komen tot geloof.
Er groeien christelijke gemeenten.
Sommige gemeenten zijn al zelfstandig, andere groeien naar zelfstandigheid.
Gods werk gaat echt door.
Tegelijk zien we dat satan ook aan het zaaien is in zendingsgebieden.
Hij wil gelovigen weer terughalen naar de voorouderverering,
naar allerlei vormen van dwaalleer en bijgeloof.
Hij valt de jonge en kwetsbare kerken aan met al zijn kracht.
Hij weet precies waar hij moet zijn.

Soms zijn de aanvallen van de duivel duidelijk zichtbaar.
Maar hij kan ook op zo’n manier werken dat wij het niet merken.
Paulus schrijft in één van zijn brieven dat satan zich kan vermommen
als een engel van het licht. (2 Korintiërs 11: 14)
Dat soort onopvallende aanvallen zien we ook in de gelijkenis van het onkruid.
Eerst zie je nauwelijks verschil tussen goed zaad en slecht zaad.
De duivel kan erg goed imiteren, nadoen en namaken.
Het is vals, onecht, maar haast niet van echt te onderscheiden.
Zo geniepig kunnen zijn aanvallen zijn.
Zo gevaarlijk is hij.
Daar moeten we rekening mee houden.
Wie van harte de Here wil dienen, moet aanvallen van de duivel verwachten.
Openlijke aanvallen of stiekeme aanvallen.
Want waar God aan het bouwen is, daar wil satan aan het afbreken.

Als we daarover nadenken, begrijpen wij de vraag van de knechten heel goed.
“Wilt u dat wij er het onkruid tussenuit wieden?”
Weg met dat onkruid van satan.
Hoe eerder hij uitgeschakeld is, des te beter.
Wat zouden we graag in een schone wereld wonen.
Zonder de grote tegenstander met zijn aanhangers.
Wat zouden we graag vrij zijn van die gemene aanvallen.
Wat zouden we graag van het onkruid af zijn.
Die kinderen van het kwaad, van de boze.
Die mensen die maar al te graag doen wat de duivel wil.
Wat zouden we graag vrij zijn
van de mensen die het christelijke geloof belachelijk maken of aanvallen.
Van de mensen die christenen dwarszitten, vervolgen of tot zonde verleiden.
Dat onkruid kan zo verstikkend zijn.
Weg ermee.
Ja, wij begrijpen die knechten wel.

Maar dan de Here Jezus.
Begrijpen we Hém eigenlijk wel?
Hij is die Zaaier die tegen zijn knechten zegt: Laat het onkruid maar staan,
laat het maar opgroeien met het graan.
Bij de oogst wordt het wel van elkaar gescheiden.
Dát klinkt vreemd!
Laat het onkruid maar doorgroeien.
Met andere woorden:
laat de kinderen van het kwaad maar doorgroeien.
Dat klinkt echt vreemd uit de mond van onze Here.

Toch zit er een prachtige bemoediging in deze woorden.
Hier is niet zomaar iemand aan het woord.
De Zoon van God zegt dit.
Hij wist ervan dat zijn vijand zou komen om zijn vuile werk te doen.
Hij wist dat Hij aangevallen zou worden.
Hij wist dat Hij uiteindelijk gekruisigd zou worden.
Maar Hij heeft het vrijwillig ondergaan.
Vrijwillig heeft onze Here Jezus geleden.
Vrijwillig heeft Hij de aanvallen van de duivel verdragen.
Dat deed Hij om het goede zaad te redden.
Het koninkrijk van God gaat niet verloren als satan zijn onkruid zaait.
Integendeel, zelfs de gemeenste acties van de duivel, zelfs een kruisiging
laat onze God meewerken ten goede.
Hij laat immers alles bijdragen aan het goede voor de kinderen van zijn koninkrijk.
Onze Here Jezus kijkt niet machteloos naar al dat onkruid in zijn akker.
Hij staat erboven.

Voor de discipelen is dit best moeilijk.
Zij verwachten veel van hun Meester.
Hij zou toch Koning worden?
Maar er is nog zo weinig te merken van zijn koninkrijk.
De Here Jezus kent hun gedachten en Hij reageert daar ook op.
Bijvoorbeeld in die twee korte gelijkenissen van het mosterdzaad en de zuurdesem.
Dat mosterdzaadje is erg klein.
Het kleinste van alle zaden.
Maar het heeft een geweldige groeikracht in zich.
Het zal uitgroeien tot de grootste onder de planten.
Hetzelfde zien we bij de zuurdesem.
Het is maar een klein stukje.
In die drie zakken meel vind je het niet meer terug.
Toch zal dat kleine stukje zuurdesem al dat meel doordesemen.

Zo is het ook met Gods koninkrijk.
Soms merk je er niets van.
Dan is het onopvallend als een mosterdzaadje.
Het goede zaad lijkt soms helemaal in de schaduw van het onkruid te staan.
Maar dat is geen reden om wanhopig te worden.
Het koninkrijk van God gaat niet verloren.
Het heeft een geweldige groeikracht, net als een mosterdzaadje.
Dat zal vroeg of laat zichtbaar en merkbaar zijn.
En het onkruid van satan zal uitgeroeid worden.
Het spreekwoord zegt dat onkruid niet vergaat, maar het onkruid van satan wel.
Daar zorgt onze God voor.

Koren en onkruid mogen samen opgroeien.
Dat zien we in de jaren waarin Christus op aarde was.
We zien het door de hele geschiedenis heen.
Zo zal het blijven tot de dag van de oogst, de voltooiing van deze wereld.
Dat zullen de engelen het onkruid bundelen en verbranden.
Het onkruid, dat zijn allen die anderen ten val hebben gebracht.
Allen die de wetten van Gods koninkrijk hebben verkracht.
“Dan zullen de rechtvaardigen in het koninkrijk van hun Vader stralen als de zon.”
Tot die dag groeien koren en onkruid samen op.

Er zijn heel wat pogingen gedaan om koren en onkruid concreet toe te passen.
Calvijn past onze tekst toe op de kerk.
In de kerk zijn de bozen en huichelaars vermengd met de goeden en oprechten.
Dat lijkt me geen goede toepassing.
De akker uit de gelijkenis is immers niet de kerk, maar de wereld.
Ook zou het dan een aansporing lijken om huichelaars maar met rust te laten.
Dat kan niet de bedoeling zijn van de Here.
Dan zou Hij zichzelf immers tegenspreken.

Laat het onkruid maar opgroeien samen met het koren, zegt de Zaaier.
Is dat een oproep om het kwaad in onze maatschappij maar z’n gang te laten gaan?
Het kwaad van onbarmhartigheid, liefdeloosheid en wetteloosheid.
Het kwaad van seksuele zonden en ontrouw.
Het kwaad van materialisme en egoïsme.
Is dat het onkruid wat we gewoon moeten laten doorgroeien?
Ook dat kan niet de bedoeling zijn van de Here.
Ook dan zou Hij zichzelf tegenspreken.
Luister maar naar zijn onderwijs.
Met scherpe woorden vertelt Hij wat God wil.

Het valt niet mee om onze tekst concreet toe te passen.
Misschien moeten we dat ook maar niet proberen.
We kunnen niet alle onderdelen van de gelijkenissen direct vertalen
naar ons leven van vandaag.
Elke gelijkenis heeft een boodschap in zich.
Het is voor ons belangrijk om die boodschap eruit te halen.
Dan hoeven we niet elk detail in te vullen.

De boodschap van deze gelijkenis is vooral een bemoediging.
Soms lijkt het erop dat het koninkrijk van God er slecht voor staat.
Gods tegenstander lijkt terrein te winnen.
Met zijn onkruid lijkt hij het koren te verstikken.
Dat gevoel kun je hebben in ons eigen Nederland.
De ledenaantallen van de kerken lopen nog steeds terug.
Steeds minder landgenoten dienen de God van de Bijbel.
De wetten van de Here worden steeds vaker aan de kant gezet.
Daar kun je moedeloos van worden.
Gods koninkrijk lijkt soms net zo klein als een mosterdzaadje.
Wat stelt het voor?

Maar het onkruid zal het koren niet verstikken.
God zelf beschermt zijn kinderen.
We leven midden in de wereld.
Een wereld vol onkruid.
Hier hebben we onze plek.
Dat zegt de Here Jezus ook in het gebed voor zijn mensen.
“Ik vraag niet of U hen uit de wereld weg wilt nemen,
maar of U hen wilt beschermen tegen de duivel.” (Johannes 17: 15)
Die bescherming hebben we nodig.
En we hebben bemoediging nodig.
Het onkruid zal niet overwinnen.
Dat staat vast.

Onze Here Jezus heeft veel gelijkenissen verteld.
Sommige daarvan zijn heel bekend en geliefd.
De gelijkenis van het onkruid zal wel niet bij de meest geliefde verhalen horen.
Toch zit er een verrassend mooie boodschap in.
Het onkruid van satan zal vergaan.
En Gods koninkrijk breekt zich baan.
Met die zekerheid kunnen wij verder in een wereld vol onkruid.
Die zekerheid geeft ons moed om het goede zaad van het evangelie te zaaien.
We staan niet voor een verloren zaak.
We horen bij de Overwinnaar!