Uit het evangelie volgens Johannes:

48 De Joden riepen: ‘Zeggen we soms ten onrechte dat u een Samaritaan bent, en dat u bezeten bent?’ 49 ‘Ik ben niet bezeten,’ zei Jezus. ‘Ik eer mijn Vader, maar u eert mij niet. 50 Ik ben niet uit op eigen eer; iemand anders is uit op mijn eer en hij zal oordelen. 51 Waarachtig, ik verzeker u: als iemand mijn woord bewaart zal hij de dood nooit zien.’ 52 Toen zeiden de Joden: ‘Nu weten we zeker dat u bezeten bent! Abraham is gestorven, en de profeten ook, en u zegt: “Wie mijn woord bewaart zal de dood nooit proeven”! 53 Bent u soms meer dan onze vader Abraham, die gestorven is? Ook de profeten zijn gestorven. Wie denkt u wel dat u bent?’ 54 Jezus antwoordde: ‘Wanneer ik mezelf zou eren, zou mijn eer niets betekenen, maar het is de Vader die mij eert, de Vader van wie u zegt dat hij onze God is, 55 hoewel u hem niet kent. Ik ken hem. Als ik zou zeggen dat ik hem niet ken, zou ik een leugenaar zijn, net als u. Maar ik ken hem wel, en ik bewaar zijn woord. 56 Abraham, uw vader, verheugde zich op mijn komst, en toen hij die meemaakte was hij blij.’ 57 De Joden zeiden: ‘U bent nog geen vijftig en u zou Abraham gezien hebben?’ 58 ‘Waarachtig, ik verzeker u,’ antwoordde Jezus, ‘van voordat Abraham er was, ben ik er.’ 59 Toen raapten ze stenen op om naar hem te gooien. Maar Jezus wist onopgemerkt uit de tempel te ontkomen.
    
 
De volksleiders, de Joden, tonen zich geërgerd
 
Er wordt wel gezegd: een modekwaal tegenwoordig is stress. Maar er is om het met Prediker te zeggen: "Niets nieuws onder de zon." In de hoofdstukken voor Johannes 8 is er sprake van een groot rumoer rond de Here Jezus: Dat is stress ten top! Zijn manier van optreden geeft velen aanstoot. Trouwe volgelingen keren zich van Hem af. Zijn halfbroers, vier in getal, drijven de spot met Hem. De volksleiders, de Joden, tonen zich geërgerd, omdat zij geen vat op Hem kunnen krijgen. En het volk weet niet waar het met Hem aan toe is; de meningen zijn verdeeld.
Zelfs de discipelen zijn er na aan toegeweest, de trouw aan hun Meester op te zeggen. Petrus heeft dit gevaar bezworen door op 't kritieke moment naar voren te treden met de woorden: "Heer, tot wie zouden wij kunnen gaan? U hebt woorden van eeuwig leven!" Prachtig, maar toch, 't was wel even héél spannend geweest!
                 
En als dan al dat rumoer, al die stress rond Jezus de revue is gepasseerd, begint ons tekstgedeelte met de opmerking:
"En zij begaven zich ieder naar zijn huis, maar Jezus begaf zich naar de Olijfberg."
De mensen trekken zich dus terug in de sfeer waarin zij zichzelf kunnen zijn, wellicht om daar hun woede of teleurstelling af te reageren op hun huisgenoten. En vervolgens vergetelheid te zoeken in de slaap. Alleen de Heer gaat de Olijfberg op, waar Hìj thuis is, in de stilte, waar Hij God vindt.

De volgende morgen vroeg verzamelen zij zich dan weer in de voorhof van de tempel: De mensen vanuit hun huizen beneden en de Here Jezus vanuit het gebedscontact met Zijn Vader daarboven.
Geladen met nieuwe kracht voor een lange dag onder het volk, zet Hij Zich neer, zoals dat de gewoonte is bij rabbi's,  om allen, die zich om Hem heen groeperen, vooraan zitten ze op de grond, achteraan staan er wat, te onderwijzen. En dan nadert daar plotseling een groep druk gebarende schriftgeleerden, met in hun midden een vrouw, die op heterdaad betrapt werd bij het plegen van overspel. De mensen wijken eerbiedig uiteen voor hun leidslieden. Ja want die schijnen van edele verontwaardiging vervuld te zijn. Zij duwen een zondares naar voren. En vormen als bij afspraak een cordon rondom haar en rabbi Jezus, waarmee zij willen zeggen: Nou hèbben we jullie allebei.
"Meester", begint er één, "deze vrouw is op heterdaad betrapt bij het plegen van overspel; en in de wet heeft Mozes ons bevolen zo iemand te stenigen.  Wat zegt U daar nou van? "
                    
Let wel: wat hier gezegd wordt klòpt. De wet van Mozes is strèng. Israël is, als het er op aankomt, een heilig volk en daarom moet het kwaad ten strengste bestraft worden.
Waarschijnlijk is de op heterdaad betrapte geen getròuwde vrouw, want die werd in een geval als dit doorgaans gewùrgd.
Omdat hier sprake is van gestenigd worden, zal het hier gaan om een verloofd meisje, dat zich t.a.v. haar verloofde aan ontrouw schuldig heeft gemaakt.

Twee dingen voor een beter begrip:
a: Het verloofd zijn houdt voor de Jood uit Jezus' dagen heel wat meer in dan voor òns. Het staat eigenlijk gelijk aan getrouwd zijn.
b: Het meisje verlooft zich in die tijd op ruim 12 jarige leeftijd. Dus gaat het hier om een jong ding.
Of.....eigenlijk gáát het helemaal niet over háár. Voor de hoge heren is zij slechts 'een geval', een geval dat ze zelfs menen te kunnen gebruiken, want dit kan als val voor de gehate rabbi dienen: Hier moet Hij wel inlopen!
Wàt Hij ook doet: veroordelen of vijrspreken, nou hebben ze Hem te pakken!
 
Veroordeelt Hij haar, dan blijft Hij wel trouw aan de wet van Mozes, maar gaat Hij in tegen de romeinse wet: alleen Rome mag ter dood veroordelen. Bovendien verliest HIj dan mededogen voor het verlorene.
Spreekt Hij daarentegen vrij, dan blijkt zonneklaar, dat Hij de heilig wet van Mozes met voeten treedt en kan Hij zonder meer voor het Sanhedrin gedaagd worden ter veroordeling.
Hoe zal deze vriend van zondaren zich uit dit lastige parket redden?  Ademloos wachten de heren op Zijn uitspraak. En Jezus? Dat is weer iets van die humor die ons steeds weer tegemoet komt uit de Bijbel. Jezus laat hen voorlopig wachten.                                     

Hij bukt zich en- alsof Hij helemaal niet bij de zaak betrokken is- schrijft Hij op de grond. Wat schrijft Hij?
Volgens een oude overlevering schrijft Jezus: Terra terrum accusat. Letterlijk: De aarde beschuldigt de aarde. Wij zouden zeggen: De pot verwijt de keteldat ie zwart ziet.
Volgens een andere overlevering schrijft Jezus de namen van de Joden die voor Hem staan, op de grond. Dit naar het woord van Jeremia 17 : "Die van Mij afwijken zullen in de aarde geschreven worden."
Allemaal mooi bedacht, maar zeker weten doen we niets. Door zijn bukkende houding weten we trouwens wèl dat de Heer Zich niet op een voetstuk plaatst, al zit Hij op een voetenbank. Hij verheft Zich noch boven 't meisje, ook niet boven haar aanklagers. Hij wil alleen maar even wèg zijn en... de mensen om Zich heen in de stilte zetten. Hun gelegenheid geven om tot bezinning te komen: waar zijn we eigenlijk mee bezig?  "We wroeten als een varken in de grond- bij voorkeur in de vuilste levenswond". Maar de Joden doorbreken ruw de stilte. Zij willen deze rabbi zó graag klem zetten dat zij zichzelf geen moment van bezinning gunnen. Zij dringen áán op een uitspraak. Nu direct!                

Dan richt de gebogen gestalte zich op. De schrijvende vinger komt lòs van de grond en richt zich op de aanklagers: "Wie van u zonder zonde is op dit punt, die mag nu de eerste steen gooien.
Het spijt me, er moet even een opmerking tussendoor: Bij Jeruzalem ligt in die dagen de "heuvel der steniging", een heuveltje waar de veroordeelde vanàf wordt geduwd en dan moet de belangrijkste getuige als eerste een steen gooien.
Jezus houdt zich dus aan de oude wetsregel- Hij is niet gekomen om de wet te ontbinden- maar Hij voegt er een persoonlijke noot aan toe, want de gerechtigheid is bij Hem oneindig overvloediger dan bij de Farizeeën.
Hij zegt: "Laat diegene van jullie, die zich in sexueel opzicht niets te verwijten heeft, laat die zodadelijk als we op dat heuveltje zijn gekomen, eerste getuige optreden.                   

En daarmee keert Hij de rollen in deze openluchtzitting radicaal om:
1 De aanklagers worden de beschuldigden.
2 De beklaagde wordt publiek, een verbaasde toeschouwster.
3 En Hij Die verstrikt moest raken in de schertsrol van rechter, treedt serieus op als Rechter en doet een uitspraak, waar ànderen verstrikt in raken.
 
En dan lees ik: "Weer bukt Jezus neer en schrijft op de grond." Wéér plaatst Hij de belagers van het meisje in de stilte die nu heilzaam werkt, want nu slaan de heren een blik in 't eigen hart. Met als gevolg, de humor van de bijbel, dat de verwarring compleet wordt: te beginnen bij de oudsten-hoogst ongebruikelijk, want de gewoonte is dat van jongste af aan, die mag eerst, gereageert wordt!  Schuifelen zij- zo ongemerkt mogelijk- één voor één wèg uit de kring. Hebben de oudsten niet het langste geleefd en hebben zij niet het meeste op hun kerfstok?
Dan het schitterende: Jezus bespaart hun gezichtsverlies. Gezichtsverlies is in het Oosten onoverkomelijk. Als ze zo aan het schuifelen zijn ziet Hij niets. Hij lijkt bezig met die letters en lijntjes.
En dan staat er "En zij lieten Jezus alleen en de vrouw in het midden." 'Welk midden', vraag je dan. Er staat niemand meer omheen; er zijn slechts de sporen van voeten, die daar zoëven nog stonden.
                
Zo staat dan voor de gevangene de celdeur open. Zij kan er nu tussenuit knijpen, maar... zij doet het niet. De Heer kijkt namelijk op en, ik stel me zo voor, dat Hij haar vasthoudt met zijn ogen. Hij zou haar ook anders kunnen vasthouden, met Zijn handen om haar mee te sleuren naar "de heuvel van de steniging," en daar de eerste en de tweede en de derde steen te gooien. Is Hij niet de enige die zonder zonde is, ook op sexueel gebied?
                 
Maar niets daarvan. Hij kijkt alleen wat om zich heen en zegt dan alsof Hij het nog niet gemerkt had. " Vrouw waar zijn ze? Heeft niemand je veroordeeld?" "Niemand Heer". De enige woorden, die ons van dit kind zijn overgebleven. En, zij vormen de aanzet tot het bevrijdende woord van Jezus: " Ook Ik veroordeel je niet".
Wonderlijk: deze opmerking uit de mond
van Hem, Die in Zijn Bergrede zo'n scherp oordeel uitspreekt t.a.v.overspel: zelfs wie een vrouw aanziet om haar te begeren hééft er zich al schuldig aan gemaakt. Wie siddert er niet bij zo'n uitspraak? Ik wel. En nu dìt...: "Ook Ik veroordeel u niet."
                  
Gemeente, hier komt aan het licht dat- waar wij mensen slechts twee mogelijkheden kennen: veroordelen of vrijspreken, Jezus nog over een derde mogelijkheid beschikt: Hij veroordeelt de zonde keihard, maar heeft de zondaar even intens lief. En is gekomen om de zondaar te behouden: de Rechter is de Redder, Die het vonnis( de dóódstraf) op eigen hoofd zal laten neerkomen als Hij zich binnenkort bukt onder de balk van het kruis. Dan draagt Hij het oordeel, dat de mensen had moeten treffen, waaronder ook de steniging, het verdiende loon van het meisje zonder naam. Omdat Hij straks de heuvel Golgotha op zal gaan, hoeft zij nu de heuvel van de steniging niet op.
                    
Daarom staat er ook bij herhaling in dit verhaal dat Jezus zich bukt. Voor de ogen van de Joden is Hij nu al lichamelijk bezig uit te beelden, dat Hij Zich bukken gaat onder het overspel van dit kind, dat Hij haar zonde tot de Zijne zal maken. Dat Hij het niet bij woorden zal laten, maar Zich daadwerkelijk gaat inzetten voor mijn verlossing.
De Joden hebben dit niet begrepen. Zo- min als het meisje het vermoedelijk be- grepen heeft, waarom zij zomaar kon gaan.  Maar Johannes vertelt het omdat wij het wèl kunnen begrijpen en opdat wij erdoor gesterkt zullen worden in ons geloof:
-"Ook Ik veroordeel u niet"-want Ik draag uw oordeel;
- "Ga heen", want Ik blijf op mijn post...tot de dood er op volgt.
- Zondig van nu af niet meer."
 
"Van nu af", daar gaat het om. Nu je Mij in de ogen hebt gezien, nu je gevoeld hebt hoe mijn hart voor jou klopt- van nu af mag je weten, dat er een Redder is in nood en een kracht die je sterk kan doen staan tegen de verleiding van de duivel.
Dat geldt voor dit meisje, en voor deze meneer, voor die jongen en voor die mevrouw. Dat geldt voor ons allemaal. "Ga heen" zegt de Heer om... Farizeeër te worden! In die zin dat je, zoals de Farizeeërs het destijds deden met dat meisje, de gevallen medemens opneemt en bij Jezus brengt.
              
De Farizeeërs deden dat met een onoprechte bedoeling. Maar, denk nou eens in, als Jezus van hun boze opzet nog iets goeds weet te maken, hoeveel te meer zal Hij dan goèd kunnen doen, als wij de ander met oprèchte bedoelingen bij Hem brengen en biddend voor Hem neerleggen.
Zoals een reeds overleden collega van mij, de dominee-dichter Geert Bogaard indertijd gedaan heeft. Hij is rond de 60 jaar nog predikant geworden; in Enkhuizen, meen ik. Daar had hij in zijn wijk 'een dame van lichte zeden', die wel als NH stond ingeschreven, maar, om begrijpelijke redenen, niet aan het Heilig Avondmaal ging (of mocht gaan). Op een gegeven moment besloot de kerkenraad, biddend tot Jezus, haar de helpende hand toe te steken.