19 Er was eens een rijke man die gewoon was zich te kleden in purperen gewaden en fijn linnen en die dagelijks uitbundig feestvierde. 20 Een bedelaar die Lazarus heette, lag voor de poort van zijn huis, overdekt met zweren. 21 Hij hoopte zijn maag te vullen met wat er overschoot van de tafel van de rijke man; maar er kwamen alleen honden aanlopen, die zijn zweren likten. 22 Op zekere dag stierf de bedelaar, en hij werd door de engelen weggedragen om aan Abrahams hart te rusten. Ook de rijke stierf en werd begraven. 23 Toen hij in het dodenrijk, waar hij hevig gekweld werd, zijn ogen opsloeg, zag hij in de verte Abraham met Lazarus aan zijn zijde. 24 Hij riep: “Vader Abraham, heb medelijden met mij en stuur Lazarus naar me toe. Laat hem het topje van zijn vinger in water dompelen om mijn tong te verkoelen, want ik lijd pijn in deze vlammen.” 25 Maar Abraham zei: “Kind, bedenk wel dat jij je deel van het goede al tijdens je leven hebt ontvangen, terwijl Lazarus niets dan ongeluk heeft gekend; nu vindt hij hier troost, maar lijd jij pijn. 26 Bovendien ligt er een wijde kloof tussen ons en jullie, zodat wie van hier naar jullie wil gaan dat niet kan, en ook niemand van jullie naar ons kan oversteken.” 27 Toen zei de rijke man: “Dan smeek ik u, vader, dat u hem naar het huis van mijn vader stuurt, 28 want ik heb nog vijf broers. Hij kan hen dan waarschuwen, zodat ze niet net als ik in dit oord van martelingen terechtkomen.” 29 Abraham zei: “Ze hebben Mozes en de profeten: laten ze naar hen luisteren!” 30 De rijke man zei: “Nee, vader Abraham, maar als iemand van de doden naar hen toe komt, zullen ze tot inkeer komen.” 31 Maar Abraham zei: “Als ze niet naar Mozes en de profeten luisteren, zullen ze zich ook niet laten overtuigen als er iemand uit de dood opstaat.”

Een gelijkenis die Jezus vertelt.

Hieraan vooraf gaat een stukje tekst over het gezag der wet. Misschien is het goed als we eerst even kijken, waarom Jezus deze gelijkenis vertelt. Jezus is in gesprek met de Farizeeën. Hij zegt: “gij zijt het die uzelf rechtvaardigt voor de mensen, maar God kent het hart, want… wat hoog is onder de mensen, is een gruwel voor God.” De Farizeeën vonden het erg belangrijk, wat de mensen van hen vonden. Daarbij vergaten ze voor het gemak, wat Jezus hier aanhaalt. Daarom vertelt Jezus het verhaal van de rijke man, en arme Lazarus.

We zien een rijke man, die tevreden is met alles wat hij heeft. Hij leeft er op los, en denkt niet na over wat er volgen zal. Samen met hem zien we Lazarus. Lazarus betekent letterlijk: Mijn God helpt”. Hij is bedelaar aan de poort van de rijke man. Hij heeft niets, en is totaal afhankelijk. Of hij echt arm is valt nog te betwijfelen. Hij was wel afhankelijk van wat de rijke man hem gaf.

Ineens komt er dat moment. “Het geschiedde, dat de bedelaar stierf, en van de engelen weggedragen werd in de schoot van Abraham.” Hij kreeg het goed in de hemel. Echt arm was hij dus niet. Hij was rijk gezegend met Gods genade. Hier wordt de betekenis van zijn naam voor hem werkelijkheid.

Ook de rijke man sterft. Het verhaal gaat verder in de eeuwigheid. De rijke man sloeg zijn ogen op in de hel. Hij ziet Lazarus zitten, in de schoot van Abraham. Pas daar zág hij Lazarus. Op aarde was hij hem nooit opgevallen. We lezen niet van enig contact tussen Lazarus en de rijke man. In de hemel ook niet. De rijke man spreekt met Abraham, niet me Lazarus. Hij roept om hulp. Eerst voor zichzelf, voor verkoeling en verlichting van de pijn. Abraham legt hem uit, dat hij door eigen schuld in de hel moest zijn.  Op aarde had hij alle goed ontvangen, en Lazarus het kwade. Nu wordt Lazarus vertroost en de rijke man “lijdt smarten”.

Daarboven is er een grote kloof aanwezig, die onmogelijk overbrugt kan worden. Abraham weigert dus. De rijke man
gooit het over een andere boeg. Hij denkt aan al zijn broers die nog op aarde zijn. Hij wil dat er iemand naar de levenden gaat, om te vertellen, hoe het af zal lopen, als mensen zich niet willen laten bekeren. Hij ziet nu zelf wel in, dat het een gevolg is van je leven op aarde. Opnieuw spreekt Abraham. “Zij hebben Mozes en de profeten, dat zij die horen.”

Hoevaak lezen we niet in de Bijbel van profeten en richters die met gevaar voor eigen leven aan iedereen vertellen dat men zich moet bekeren, omdat je dan pas echt gelukkig zult zijn. De rijke man antwoord: nee, maar als er iemand uit de doden opstaat, dan zal iedereen die het ziet geloven. Zij zouden zich bekeren.

Voor de laatste keer weerlegt Abraham wat de rijke man vraagt. Als zij niet naar Mozes luisteren zullen ze ook niet onder de indruk zijn, als er iemand uit de doden opstaat. Hier eindigt de gelijkenis van Jezus, maar voor ons heeft dit nog heel veel te zeggen. Is dit niet een geweldige waarschuwing voor ons? Hoevaak wordt het er bij ons niet ingeprent? Je weet het, en misschien denk je wel honderd keer: vanaf nu ga ik beter leven, beter mijn best doen. Mag ik vragen, is het je al eens gelukt, om een hele dag alleen maar goed te doen? Heb je naar je eigen idee een hele dag geen zonden begaan?

Juich niet te vroeg. Jezus vertelt het ons zelf. We kunnen niet uit eigen kracht onszelf bekeren. Daar voor hebben we God Zelf nodig. Juist daardoor leer je in afhankelijkheid te leven. De kloof die we bij de gelijkenis zien, kan op aarde nog overbrugt worden. De kloof, die Jezus overbrugde door het kruis. We hoeven alleen maar te volgen. Eenmaal in de eeuwigheid kun je die kloof onmogelijk nog overbruggen. Dan ben je voor eeuwig te laat! Had Abraham niet gelijk? Er zijn genoeg mensen, die weten dat Jezus is opgestaan, dat Hij leeft en nu regeert over alles wat er leeft. Toch geloven ze niet dat Hij de Zaligmaker is. Wij zijn al niets beter als de rijke man en al zijn broers. Hebben wij ook eerst een wereld wonder nodig, voordat we echt zeker weten, dat Jezus redt? Bedenk wel, dat Lazarus zichzelf heel arm moet hebben gevoeld. Hij bleek rijk te zijn in God. Misschien denk je wel, ik maak er niets van, ik kan nooit voldoen aan Gods wetten.

Maar door Jezus kun je het wel. Geef het over aan Hem en belijd je zwakte. Hij zal je sterk maken, om Hem te volgen.

Over hemel en hel

In het evangelie komt ook een verhaal voor, verteld door Christus zelf, over het verblijf in het rijk van de doden. Het is de bekende gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus in Lukas 16:19-31.

 Die rijke man leeft in overvloed en Lazarus in bittere armoede.

Dan sterft de arme en wordt door de engelen gedragen in de schoot van Abraham. Ook de rijke sterft en slaat zijn ogen op in het dodenrijk onder de pijnigingen van de vlam.

Maar dan komt het: die rijke man kan zo vanuit de vlammen zien wat er gebeurt in het andere deel van het dodenrijk. Hij ziet daar Lazarus, die hij nog kende uit de tijd, dat hij op aarde leefde, in de schoot van Abraham. Hij vraagt dan om wat water, maar dat blijkt onmogelijk omdat er een onoverkomelijke kloof is tussen het ene deel van het dodenrijk en het andere.

Wat valt ons op?

Waarom is die rijke man in die vlammen terechtgekomen? Heeft hij geweigerd de Here Jezus Christus als zijn Verlosser aan te nemen? Heeft hij wellicht zwaar gezondigd, dat hij zo moet lijden na zijn dood?

Abraham zegt het zo:

“Kind, herinner je, hoe je het goede in je leven hebt ontvangen en insgelijks Lazarus het kwade; nu wordt hij hier vertroost en jij lijdt pijn.”

Ja, denk je dan, zullen er dan mensen na hun dood in de vlammen terechtkomen, omdat ze rijk waren en feest vierden? Wat gaat er dan met ons gebeuren, die een leven in grote welvaart leiden? Waarin ligt mijn toekomst vast? Toch niet in een mate van welvaart of armoede, maar in Christus en in Hem alleen?!

Bovendien was het Abraham, die zelf grote rijkdom kende tijdens zijn leven, die hem die mededeling komt doen: “Je ligt in het vuur, want je was op aarde rijk.”

Als iemand op aarde de rijke man zijn rijkdom had moeten verwijten, dan toch zeker Abraham niet.

Dat doet vermoeden dat deze gelijkenis een diepere betekenis heeft.

Die rijke man kwam terecht in het dodenrijk en niet in de hel. We wezen er in een eerder hoofdstuk al op, dat in de grondtekst het Griekse woord “gehenna” wordt gebruikt om het dal van Hinnom aan te duiden. In onze bijbel is dat woord vertaald met “hel”. De rijke belandde na zijn sterven niet in dat dal bij Jeruzalem, dat gehenna, die hel, zoals de Statenvertaling het weergeeft, maar in “hades”, dat is het Griekse woord voor dodenrijk. En wie bevond zich ook in dat dodenrijk, zij het in het goede gedeelte aan de andere kant van de kloof? Inderdaad, Abraham en ook Lazarus!

Is dat dodenrijk een plaats, die er altijd zijn zal? Zeker niet. In Openbaring 20 wordt dat rijk in de poel van vuur geworpen, dat is de tweede dood. Hades is er dan niet meer. Al in Hosea 13:14 klinkt de profetische vraag:

“Dood, waar zijn je pestziekten? Dodenrijk, waar is je verderf?”

En Paulus neemt die vragen over als hij schrijft over de dood, die verzwolgen is in de overwinning van Christus. Die vlam, die de rijke zo pijnigde, zal dan zijn gedoofd. Dat betekent, dat we aan deze gelijkenis nooit de altijddurende hellestraf kunnen ontlenen. Integendeel.

“Kind, herinner je, hoe jij het goede tijdens je leven hebt ontvangen en insgelijks Lazarus het kwade; nu wordt hij hier vertroost en jij lijdt pijn.”

Worden ze met dezelfde maat gemeten? Duurt de kwelling van de rijke eindeloos en Lazarus’ lijden slechts een mensenleven lang, dan kunnen we niet zeggen, dat er gemeten wordt met dezelfde maat. Stel je voor dat de arme en de rijke allebei op zeventigjarige leeftijd zijn gestorven.

Dan zou Abraham hebben gezegd tegen de rijke zoiets als: “Jij hebt zeventig jaar feest gevierd en Lazarus heeft in die tijd in de ellende geleefd. Hier in het dodenrijk gaan we de zaken recht trekken: jij moet nu voor altijd de vlammen in en Lazarus wordt getroost.” Hoe zou Abraham zo’n vergelijking kunnen maken? De Here Jezus laat hem deze vergelijking maken, omdat Hij wist, dat een mens zal worden geoordeeld op grond van zijn werken en omdat Hij niets wist van een straf, die nooit eindigen zou.

Ook hieruit is op te maken, dat de leer van een straf na de dood, die altijd maar doorgaat, niet naar de Schriften is.