Woorden uit de ROOMS-KATHOLIEKE WERELD

HOME | STUDIEBIJBEL | BIJBELSTUDIES | BIJBELATLAS | BIJBELSEGESCHIEDENIS | NIEUWS

Woorden uit de ROOMS-KATHOLIEKE WERELD

Lees ook eens: Compedium van de Sociale Leer van de Kerk

snel vinden op deze pagina ?

Bekijk - onderaan de pagina - ook eens het boek 1000 woorden

AALMOES	Vorm van hulp aan een in lichamelijke of geestelijke nood verkerende medemens, wordt in de theologie 'aalmoes' genoemd; wanneer het tegenwoordig over 'een aalmoes' gaat, is dat meestal in de meer beperkte betekenis van een materiële of geldelijke gift
AALMOEZENIER	Priester belast met het pastoraat voor een speciale groep, zoals militairen of gevangenen.
AANBIDDEN	Door gebed, God belangeloos eer bewijzen. Aanbidden wordt uitsluitend gebruikt voor gebed tot God, niet tot Maria of andere heiligen.
AANROEPEN	Bidden tot God of tot de heiligen, meestal om een gunst te verkrijgen.
AARTSBISDOM	Kerkjuridisch vastgesteld gebied van een aartsbisschop. Deze staat aan het hoofd van zijn eigen (aarts)bisdom, en heeft een leidende functie ten opzichte van de andere bisschoppen binnen een kerkprovincie.
AARTSENGEL	Bode Gods uit het achtste koor der engelen, zoals Gabriël - Hebreeuws 'Held van God' (Lukas 1,26), Michaël - Hebreeuws 'Wie is als god?' (Apocalyps 12,7) en Rafaël - Hebreeuws 'God heeft geheeld' (Tobias 5,17).
ABDIJ	Klooster van een contemplatieve orde met een abt of abdis aan het hoofd en een prior of priorin als plaatsvervang(st)er.
ABDIS	Hoofd van een vrouwen abdij
ABDICATIE	Afstand doen van troon of ambt. Zeer zeldzaam. In de geschiedenis van de kerk slechts enkele malen voorgekomen dat een Paus afstand deed.
ABSIS	Overwelfde, halfronde of veelhoekige koor-nis als uitbouw van het hoofdaltaar in sommige grote kerken (basilieken), vaak voorzien van zitbanken voor aan de plechtigheden deelnemende geestelijken.
ABSOLUTIE	Kwijtschelding van in de biecht beleden zonden, door de priester in Christus' naam verleend.
ABSOUTE	Liturgisch gebed dat na de requiemmis voor de overledene wordt uitgesproken of (meestal) gezongen.
ABT	hoofd van een mannenabdij
ACOLIET	Misdienaar, vroeger ook clericus die de laatste der kleine wijdingen heeft ontvangen.
AD LIMINA BEZOEK	Iedere diocesane bisschop is verplicht om elke vijf jaar een bezoek aan Rome te brengen, teneinde de graven van de apostelen Petrus en Paulus te vereren en bij de paus verslag uit te brengen over de toestand van zijn bisdom. Dit wordt het Ad-liminabezoek genoemd
ADVENT	De eerste vier weken van het kerkelijk jaar, voorafgaand aan het Kerstfeest, de komst (adventus) van de Heer. Tijd van inkeer en boete met paarse gewaden in de liturgie, waarin onder meer de Gregoriaanse hymne Rorate coeli desuper (Dauwt hemelen de Rechtvaardige) gezongen wordt. Zie ook: gaudete, gulden mis, kerstkring, liturgische kleuren, quatertemperdagen, roerende feestdagen.
ADVENTSKRANS	hangende ronde krans van gevlochten dennen- of sparrengroen als symbool van hoop, met vier kaarsen waarvan er elke week één meer wordt aangestoken.
ADVOCAAT VAN DE DUIVEL	Kerkjurist die bij een kerkelijk proces als aanklager optreedt. promotor fidei.
AFLAAT	Kerkelijke kwijtschelding van straf. Thans zo goed als verouderd begrip, dat berust op het onderscheid tussen de vergeving der zonden door de biecht, en de daarvoor opgelegde straf. Die straf kon voor sommige zonden zeer zwaar uitvallen. Na verloop van tijd ging de kerk dergelijke straffen vervangen door aflaten, kwijtscheldingen, te verkrijgen door allerlei gebeds- of boetehandelingen. Het verlenen van aflaten is in de loop der eeuwen ontaard tot een soort handel die door de kerk officieel werd afgewezen.
AGAPE-VIERING	Grieks: agapè: liefde (vgl. l Cor. 13,13): gemeenschappelijk liefdesmaal van (de eerste) christengemeenten ter gedachtenis aan het Laatste Avondmaal; thans met de betekenisonderscheiding dat er geen consecratie van brood en wijn plaats vindt en ook geen geconsacreerd brood en wijn uitgedeeld worden.
AGNUS DEI	Latijn: lam Gods: driemaal herhaald gebed of gezang op het einde van de mis (met tweemaal de toevoeging: dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons, en de derde maal met de toevoeging: dat wegneemt de zonden der wereld, geef ons de vrede).
ALBE	Lang, witlinnen liturgisch gewaad, onderhemd tot aan de voeten, opgeschort door een koord (cingel), waaroverheen stola en kazuifel of koorkap worden gedragen.
ALLELUJA	Van oorsprong Joodse uitroep met de betekenis 'Looft de Heer met vreugde'.
ALLERHEILIGEN	Gedachtenis(viering) van alle heiligen op 1 november, op het eind van het kerkelijk jaar. Zie ook: geboden feestdagen.
ALLERZIELEN	Gedachtenis(viering) van alle overledenen op 2 november, op het eind van het kerkelijk jaar.
ALTAAR	Liturgische offertafel, centrale plaats van de eucharistieviering in katholieke kerken.
ALTIJDDURENDE AANBIDDING	Door sommige religieuze congregaties beoefend ononderbroken gebed tot het heilig sacrament, dat in de vorm van een geconsacreerde hostie in een monstrans ten toon wordt gesteld.
ALTIJDDURENDE BIJSTAND	Predicaat, toegekend aan een populaire en zeer vaak vereerde icoon van Maria met Jezus: Onze Lieve Vrouw van altijddurende bijstand.
AMBO	Verhoging(en) in sommige grote kerken (basilieken) opzij vooraan het hoofdaltaar, voor de verkondiging en het voorlezen van het evangelie (aan de noordzij, links vanuit de kerk) en de rest van de heilige schrift (aan de zuidzij, rechts vanuit de kerk)
AMICT	Witlinnen liturgische schouderdoek , waaroverheen een kazuifel wordt gedragen.
AMPUL	klein kannetje of kruikje voor gewijde olie
ANACHOREET	kluizenaar
ANDRIESKRUIS, SINT	Kruis met schuine balken in X-vorm. Volgens de traditie zou de apostel Andreas aan zo'n kruis gekruisigd zijn. De naam wordt o.a. gebruikt voor een dergelijk kruis op verkeersborden.
ANGELUS	Latijn: engel, daarvan afgeleid: het angelus, als beginwoord van het Latijnse gebed Angelus Domini, in het Nederlands De Engel des Heren. Die werd vroeger driemaal daags gebeden (om zes uur's morgens, om twaalf uur's middags en om zes uur's avonds). Voor het angelus werd de kerkklok geluid, telkens driemaal kort en eenmaal lang, ter aanduiding van de duur der onderdelen van het gebed. Zie ook: engelen, regina coeli.
ANNUNCIATEN	orde gesticht in 1501 door H Jeanne de Valois Kledij: witte mantel, zwarte sluier, zwart habijt, rode scapulier
ANNUNCIATIE	Latijn: aankondiging, namelijk de boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria, dat zij van de heilige Geest zou ontvangen en moeder zou worden van Jezus Christus. Het feest van de Annunciatie, oftewel Maria Boodschap, wordt gevierd op 25 maart.
ANTIFOON	Refrein of beurtzang, onder andere vóór en na een psalm, maar ook als zelfstandig gezang.
ANTONIETEN	klooster orde gesticht in 1095 door Franse edelman uit dankbaar hedi voor genezing van zoon die leed aan zgn Antoniusvuur.
APOCRIEF EVANGELIE	door de kerk niet als gezaghebbend erkend evangelie
APOLOGETIEK	De leer van de geloofsverdediging
APOSTOLAAT	In het algemeen de verspreiding van het geloof; vaak met nadere specificatie, b.v. apostolaat des gebeds, apostolaat der hereniging, e.d.
APOSTOLISCHE KAMER	De Apostolische Kamer is het administratieve lichaam dat de tijdelijke goederen en rechten van de paus beheert in de periode tussen het overlijden van de paus en de keuze van een nieuwe paus. Aan het hoofd staat de camerlengo.
APOSTOLISCH VICARIS	Hoofd van een apostolisch vicariaat, d.w.z. van een missiegebied waaraan nog niet de status van aartsbisdom is toegekend. De apostolisch vicaris wordt rechtstreeks door de paus benoemd en heeft binnen zijn vicariaat dezelfde bestuursbevoegdheden als een bisschop.
APOSTOLISCHE STOEL	Ook wel Heilige Stoel: de Romeinse bisschopszetel van de paus, hoofd van de gehele katholieke kerk.
ARMBESTUUR	(Voormalig) college belast met de zorg voor de armen, meestal binnen de parochie.
ARIANISME	stroming binnen het christendom die werd genoemd naar haar stichter Arius (256-336), presbyter van Alexandrië. In het arianisme wordt het dogma van de drie-eenheid niet geaccepteerd. Zowel Jezus als de Heilige Geest worden gezien als scheppingen van God de Vader, die ondergeschikt zijn. Jezus is hierbij alleen ondergeschikt aan God, terwijl de Heilige Geest ondergeschikt is aan zowel Jezus als God
ASCESE	Ascese (van het Griekse 'askèsis' = oefening) is het streven naar of het beoefenen van een reine levenswandel door de eigen hartstochten en begeerten te beteugelen en zelftucht toe te passen. Ascese kan gepaard gaan met zelfkastijding. In de bijbel is ascese geen doel op zich, aangezien de schepping als goed wordt voorgesteld en de mens daarin geen minderwaardig wezen is. Wel wordt in het Nieuwe Testament matigheid gepredikt. Het Christendom kent vormen van ascese zoals het kluizenaars- en kloosterbestaan, gebaseerd op geloften van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid.In zuidelijke Europes landen wordt tijdens zo genaamde boete processies nog aan zelfkastijding gedaan.
ASKRUISJE	Op Aswoensdag, de eerste dag van de vasten, tekent de priester tijdens de boeteviering het voorhoofd van de gelovige met een kruisje van gewijde as van verbrande palmtakken; daarbij zegt hij: Gedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren. Soms wordt de gelovigen ook wel de gelegenheid geboden zichzelf met deze as te tekenen.
ASPERGES ME	Liturgisch gezongen gebed gezongen bij de water besprenkeling door priester tijdens de viering.
ASSUMPTIE	ten-hemel-opneming.
ASWOENSDAG	De eerste dag van de vasten, zes en een halve week vóór Pasen, daags na vastenavond.
AUGUSTIJNEN	orde ontstaan in 1256 .leven volgens de regel van H Augustinus van Hippo. Vrouwen (Augustinessen) kledij volledig zwart

BARET	lfuweel hoofddeksel met vier hoeken meestal zwart
BARNABIETEN	orde gesticht door de H. Antonius Zacharia (1530)
BAPTISTERIUM	Plaats waar gedoopt wordt: in de oudheid een aparte ruimte, later deel van de kerk zelf, of als aparte doopkapel.
BASILISK	slangdraak :Jesaja 1:8 reptiel dat komt uit een ei dat gelegd is door een haan en uitgebroed door een pad.(vaak afgebeeld bij de H Ammonius de grote)
BASILIEK	Grote kerk van bijzondere bouwstructuur en met bepaalde voorrechten.
BASISGEMEENTE	Christelijke gemeenschap als alternatief voor parochie; term die zich afzet tegen de vervreemdende invloed en het verre gezag van de officiële hiërarchische kerk
BEDELMONNIK	Lid van een religieuze orde waarvan de leden oorspronkelijk door bedelen in hun onderhoud moesten voorzien, zoals de franciscanen en de capucijnen.
BEDEVAART	Individuele, maar meestal gezamelijke gebedstocht naar een plaats waar een heilige of een bijzondere gebeurtenis wordt herdacht, bijvoorbeeld de (verschijning van) de heilige Maagd Maria te Lourdes, Fatima of Kevelaer, of de apostel Jacobus in Compostella. Databank Bedevaart en Bedevaartplaatsen in Nederland
BEDIENEN	Een zwaar zieke of stervende de laatste sacramenten toedienen, te weten - naast biecht en communie - met name het heilig oliesel oftewel de Ziekenzalving
BEGIJNEN	Vroeger meestal in een hofje samenwonende godvruchtige vrouwen, niet in kloosterverband maar wel met de beloften van kuisheid en gehoorzaamheid aan een overste
BELIJDENIS	(1) openlijke en plechtig uitgesproken aanvaarding van de volledige geloofsinhoud; (2) bekentenis van de zonden in de biecht.
BELIJDER	Heiligverklaarde persoon die een bijzonder leven volgens het evangelie heeft geleid.
BELOFTE	Formele toezegging, mondeling of op schrift: algemeen gebruikt woord, te onderscheiden van gelofte, term die kerkrechtelijke inhoud heeft.
BELOKEN PASEN	De eerste zondag na Pasen waarop de viering van het Paasfeest - die acht dagen, dus een octaaf, duurde - wordt afgesloten ( luiken look geloken = sluiten).
BENEDICTIJNEN	orde gesticht door St Benedictus van Nursia ( in 530) Zijn zuster St scholasta stichtte de benedicinessen (kleding volledig zwart, benedictinessen witte ondersluier)
BEBEVICIE	Kerkelijk ambt waaraan het recht op materiële voordelen en inkomsten verbonden is
BERGREDE	Toespraak van Jezus op een berg bij het meer van Genesareth waarin Hij de acht zaligsprekingen heeft verkondigd (Mattheus 5, 1-10; Lukas 6,20-23).
BESCHERMENGEL	engelbewaarder
BESCHERMHEILIGE	Heilige als bijzondere bescherm(st)er en patroon of patrones van een land (b.v. Willibrord van Nederland, Bonifatius van Duitsland, Jeanne d'Arc van Frankrijk), een stad (b.v. St. Nicolaas van Amsterdam, St. Servaas van Maastricht), een kerk (b.v. de Sint Pieter, de Sint Jan) een beroep (b.v. St. Lukas van kunstschilders) of van een persoon die zijn of haar naam draagt (naamheilige met naamdag, zoals die o.a. in Limburg wordt gevierd).
BESNIJDENIS	Het feest van de Besnijdenis des Heren wordt gevierd op de octaafdag van Kerstmis, dus op 1 januari.
BIBLIA PAUPERUM	Latijn: armenbijbel, officiële naam van een middeleeuws prentenboek met platen uit houtsneden voor het aanschouwelijk bijbels onderricht van de armen die niet konden lezen.
BIDPRENTJE	Gedachtenisprentje van een overledene met aan de voorzijde een foto of een religieuze afbeelding en aan de achterkant een In Memoriam met persoonsgegevens en eventueel een kort gebed of bijbeltekst.
BIECHT	Sacrament waarin door de priester in Christus' naam zonden vergeven worden uit kracht van de evangelietekst: Ontvangt de Heilige Geest, wier zonden gij zult vergeven hun zijn zij vergeven, wier zonden gij zult houden hun zij ze gehouden (Johannes 20, 23): woorden van Jezus tot de apostelen op de dag van zijn verrijzenis.
BIECHTSTOEL	Plaats om te biechten in de kerk. Veelal van hout en gesloten. bestaande uit drie delen. Een voor de biechtvader(priester) en twee voor gelovigen.
BIECHTGEHEIM	Overal en altijd te bewaren geheim door de biechtvader, ook bij doodsgevaar voor hemzelf of anderen, waarop zonder uitgesproken toestemming van de biechteling geen enkele uitzondering mogelijk is.
BIECHTVADER	Priester in zijn functie van toediener van het sacrament van de biecht.
BISDOM	Kerkjuridisch vastgesteld gebied van een bisschop.
BISSCHOP	Als opvolger der apostelen door de paus benoemde priester die onder diens gezag een bisdom bestuurt en daarbinnen volledige wijdingsmacht heeft en kerkbestuurlijk recht uitoefent.
BLASIUSZEGEN	Zegen op 3 februari, feest van de heilige Blasius, de patroon tegen keelziektes, waarbij de priester met twee kruislings gehouden kaarsen de keel van de gelovige aanraakt en zegt: Door tussenkomst van de heilige Blasius, bisschop en martelaar, behoede de Heer U tegen alle keelziektes en tegen alle ander kwaad, in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, amen.
BLIJDE GEHEIMEN	De vijf eerste geheimen van Maria die bij het bidden van het eerste deel van de rozenkrans overwogen worden, namelijk (1) de boodschap van de engel Gabriël aan Maria; (2) het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth; (3) de geboorte van Jezus in een stal te Bethlehem; (4) de opdracht van Jezus in de tempel; (5) de wedervinding van de twaalfjarige Jezus in de tempel.
BLOEDGETUIGE	Martelaar, heilige die omwille van het geloof gemarteld en ter dood gebracht is.
BLOEDPROCESSIE	Processie te Brugge, vroeger op de eerste maandag na de tweede mei, tegenwoordig op Hemelvaartsdag, met de reliek van het heilig bloed, door graaf Diederik van den Elzas ca. l150 uit Jeruzalem meegebracht en in 1260 voor het eerst in een archief vermeld.
BLOEDWONDER	Het tweemaal per jaar vloeibaar worden van het in een ampul bewaarde bloed van de heilige Januarius in de aan hem toegewijde kerk te Napels; in tweede instantie ook hetzelfde verschijnsel elders, b.v. te Boxmeer.
BOETEPSALMEN	De zeven door de kerk gekozen psalmen als liturgische gebeden op dagen van boete en rouw, nl. Ps. 6, 31, 37, 50, l0l, 120, 142.
BONNET	Vierkant liturgisch hoofddeksel in zwart voor priester en priesterstudent, paars voor hoge prelaten en bisschoppen, rood voor kardinalen , wit voor de paus en voor norbertijnen (die ook wel witheren genoemd worden).
BREVARIUM	zie brevier
BREVIER	Volledig officieel liturgisch gebedenboek in het Latijn (ook wel vertaald), in vier delen, voor elk jaargetijde één; het bidden ervan door de priester wordt brevieren genoemd.
BROEDER	Een niet tot priester gewijd religieus die in een orde of congregatie de geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid heeft afgelegd.
BUL	Pauselijk schrijven van belangrijk geachte inhoud, door hem zelf ondertekend en van zijn zegel voorzien.
BURSA	Latijn: beurs, foudraal in liturgische kleur waarin de opgevouwen linnen doek wordt bewaard, waarop tijdens de eucharistieviering hostie, kelk en ciborie worden geplaatst.

CALENDARIUM	Lijst van alle kerkelijke feestdagen inclusief tabel ter vaststelling van de datum van de roerende feestdagen Pasen, Hemelvaart en Pinksteren. Deze feestdagen worden vastgesteld vanaft de datum waarop jaarlijks Pasen valt
CAMALDULENZERS	Ook wel witte benedictijnen genoemd. Gesticht door Romuladis van Ravenna in 1012 (witte kledij)
CAMERLENGO	Kardinaal die de zorg heeft voor de administratie van goederen en rechten van het Vaticaan; een van zijn belangrijkste functies is het beheer van de kerk tijdens de periode na de dood van de paus
CANON	(1) vaste reeks misgebeden van prefatie tot Onze Vader; (2) reeks als authentiek erkende bijbelboeken; (3) reeks door de kerk erkende heiligen; (4) vastgestelde regel(s) van een concilie.
CANONISATIE	heiligverklaring
CANONIST	Kerkelijk jurist.
CANTICUM CANTICORUM	Hooglied.
CAPUCE	monnikskap
CARITAS	(1) christelijke naastenliefde; (2) de organisatie daarvan.
CARNAVAL	Van Latijn: carnem levare, het wegnemen van het vlees (komt dus etymologisch niet van carne vale, het vlees vaarwel): de vier dagen die aan de veertigdaagse vasten voorafgaan, of alleen de dinsdag vóór Aswoensdag; dagen van feestelijkheden, optochten, verkleedpartijen, enz
CATACOMBEN	Ondergronds begraafplaats. Tijdens de Romeinse Christenvervolging werden de catacomben gebruikt om samen te komen. Beroemd zijn de catacomben van Callixtus in Rome.
CATECHEET	Persoon die godsdienstonderricht geeft.
CATECHISMUS	Leer- en lesboek van de christelijke leer, vaak in vraag- en antwoordvorm.
CATECHIST	Persoon die in missiegebieden als assistent van een missionaris optreedt en onder andere godsdienstonderricht geeft.
CATECHUMEEN	doopleerling.
CATENA	Boeteketting.
CATHEDRA	Latijn: zetel: in ex cathedra, vanaf de leerstoel, aanduiding van een pauselijke uitspraak met beroep op diens onfeilbaarheid.
CEFALOFOOR	Afbeelding van een onthoofde heilige met het hoofd in de hand (joh de Doper, Dyonisius van parijs)
CELEBRANT	Voorganger in liturgische plechtigheid.
CELIBAAT	Ongehuwde staat, voor priesters en kloosterlingen verplicht.
CHAPELLE ARDANTE	rouwkapel met brandende kaarsen rond de kist.
CHARISMA	Genadegave van de heilige Geest, gegeven voor de dienst aan anderen of voor de uitbreiding van Gods rijk op aarde.
CHERUBIJNEN	engelen van het tweede koor, de ark des verbonds werd versierd met deze engelen. Zij worden ook wel beschermers genoemd.
CHRISMA	Olie die op Witte Donderdag door een bisschop wordt gewijd voor de zalving bij doopsel en vormsel, ook gebruikt bij de wijding van een kerkgebouw, kerkklok, altaar, miskelk, e.d. De olie voor het heilig oliesel (ziekenzaving) wordt niet gewijd, maar gezegend.
CHRISTOFFEL	Grieks: Christophoros, Christusdrager, en zo ook Christofoor: populaire legendarische heilige van wie het verhaal gaat dat hij pelgrims op zijn sterke schouders de rivier overdroeg, tot een kind (het Jezuskind) hem bijna te zwaar werd omdat het de last van de hele wereld droeg. Patroon van veilig verkeer, met name van bestuurders van motorvoertuigen, Vgl. Sint Christoffelmedaille, Sint Christoffelbeeldje, enz.
CHRISTUSMONOGRAM	De twee Griekse beginletters van Christus' naam, namelijk de CH (geschreven X) en de R (geschreven P), als monogram dooreen afgebeeld
CIBORIE	Gewijde vergulde of gouden beker met deksel voor het bewaren van geconsacreerde hosties.
CLAUSUUR	Besloten gedeelte van een klooster, slot waar personen van het andere geslacht niet zonder geldige reden naar binnen mogen gaan en dat de kloosterlingen niet zonder verlof van de overste mogen verlaten. .
CLERGYMAN	Priesterkostuum van donkere stof met witte ronde boord en zwart front daaronder.
CLERUS	Verzamelnaam van alle clerici, te weten zij die in de katholieke kerk een wijding hebben ontvangen en bij een bisdom of een kloostergemeenschap horen.
COADJUTOR	Bisschop, die vicaris (assistent) van een residerend bisschop, soms met recht van opvolging.
CODEX	Volledig: Codex Iuris Canonici): wetboek van de katholieke kerk.
COLLAAR	Ronde priesterboord.
COMMUNE SANCTORUM	Latijn: het gemeenschappelijke der heiligen: vaste reeks gebeden op feestdagen van heiligen.
COMMUNIE	Nuttiging van geconsacreerd brood, soms ook wijn, aan een daartoe bestemde knielbank (communiebank) tijdens een eucharistieviering; bij uitzondering ook daarbuiten, bijvoorbeeld de ziekencommunie. Rond zeven jaar ontvangen kinderen de Eerste Communie; rond het twaalfde levensjaar wordt soms ook de Plechtige Communie gevierd met hernieuwing van de doopbeloften. Zie: doopsel, eucharistie, mis, nuchter blijven, paasplicht, plechtige geloften, postcommunio, tafel des Heren, heilige tafel, teerspijze, vijf geboden der heilige kerk.
COMPLETEN	Zie: getijden.
CONCEPTIO IMMACULATA	onbevlekte ontvangenis.
CONCILIE	Plechtige vergadering van de hele kerk (algemeen) of van een kerkprovincie (provinciaal).
CONCLAAF	(1) besloten verblijf binnen het Vaticaan; (2) de kardinalen bijeen voor de pauskeuze.
CONCORDAAT	Verdrag tussen de katholieke kerk en een staat.
CONGREGATIE	(1) religieuze kloostergemeenschap met alleen eenvoudige (tijdelijke, daarna eeuwige) geloften (in tegenstelling tot een orde, die plechtige geloften kent); (2) (Maria-)congregatie, kerkelijk goedgekeurde vereniging van leken met als doel speciale verering van Maria; (3) bestuurslichaam van het Vaticaan, te vergelijken met een ministerie. Zie ook: derde orde, eenvoudige geloften, exempt, frater, kapittel, regulieren, scholasticaat, seculier.
CONSECRATIE	Latijn: toewijding: (1) eucharistische wijding van brood en wijn tot het Lichaam en Bloed van Christus; (2) aan een bisschop voorbehouden wijding van persoon of zaak.
CONTEMPLATIEF	Latijn: beschouwend: gezegd van een kloostergemeenschap die zich vrijwel alleen richt op gebed en weinig of geen direct apostolaat uitoefent.
CONVENT	(1) samenkomst van stemgerechtigde leden van een kloostergemeenschap; (2) huis van vrouwelijke religieuzen of begijnen.
CONVICT	Huis waar meerdere (toekomstige) priesters zonder kloostergeloften samenleven.
CORPORALE	Uitvouwbare linnen doek waarop tijdens de eucharistieviering kelk, hostie en eventueel ciborie(s) worden geplaatst. Zie: eucharistie
CORPUS CHRISTI	Latijn: het Lichaam van Christus: het heilig sacrament.
CREDENS	Tafel naast het altaar met benodigdheden voor de eucharistieviering.
CREDO	Latijn: ik geloof; eerste woord van de geloofsbelijdenis.
CRUCIFIX	Kruisbeeld met corpus.
CRYPTE	Onderaardse ruimte onder het hoofdaltaar, soms met graftombe
CUM LICENTIA SUPERIORUM	Zie: imprimatur
CURIE	Ambtelijk bestuursapparaat ten dienst van paus of bisschop

DAGELIJKSE ZONDE	Kleine overtreding van Gods wet.
DAGERAADSMIS	De tweede der drie missen die vroeger op Kerstmis werden opgedragen, tussen de Nachtmis en de Dagmis.
DALMATIEK	Liturgisch bovenkleed van diaken, oorspronkelijk van Dalmatische wol. Zie ook: kazuifel, tuniek.
DECALOOG	Synoniem voor de tien geboden,
DECANAAT	Ambt, woning of rechtsgebied van een deken (dat wil zeggen een pastoor die tevens leiding geeft aan meerdere parochies in een stad of streek). Het rechtsgebied wordt gewoonlijk 'dekenaat' genoemd.
DECRETALE	Pauselijk bericht aangaande kerkdiscipline
DEKEN	Pastoor die tevens leiding geeft aan meerdere parochies in stad of streek.
DEPOSITUM FIDEI	Latijn: het vastgestelde van het geloof: het onveranderlijke geheel der geopenbaarde waarheden.
DERDE ORDE	Vereniging van personen die in navolging van en geleid door de leden van een orde of congregatie de christelijke deugdzaamheid beoefenen.
DEVOTIEPRENTJE	Gedachtenisprentje ter herinnering aan bijvoorbeeld een priesterwijding of eerste communie. Bij overlijden wordt de term bidprentje gebruikt.
DEVOTIE LAMP/KAARS	Lamp of kaars die brandt bij een devotie object heiligenbeeld o.i.d. (kruislampje.noveenkaars)
DIACONAAT	(1) het ambt van diaken, een rang lager dan het priesterschap en niet per se tot het celibaat verplichtend; (2) kerkelijke dienstbaarheid, oorspronkelijk vooral met betrekking tot lichamelijke werken van barmhartigheid.
DIASPORA	Grieks: verspreiding: gebied waar een minderheid woont met een van de meerderheid afwijkend geloof; oorspronkelijk gezegd van de joden die buiten Israel woonden.
DIATESSERON	Grieks: door vier: middeleeuwse samenvoeging van de vier evangeliën tot één verhaal.
DIOCEES	Synoniem van bisdom.
DISCIPLIEN	Boetegesel.
DISPENSATIE	Ontheffing van een kerkelijke wet.
DODENOFFICIE	Liturgische gebeden voor overledenen.
DOGMA	Geopenbaarde waarheid, door de kerk als zodanig bevestigd.
DOGMATIEK	Onderdeel van de theologie dat de geloofswaarheden bestudeert
DOM	Oude naam voor de woning van een bisschop of van diens kerk.
DONKERE METTEN	Metten en lauden van Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag, waarbij na elk der 15 psalmen een kaars méér wordt gedoofd.
DOODZONDE	Zware overtreding van Gods wet.
DOOPBELOFTEN	Beloften tot afwijzing van het kwaad en trouw aan het geloof bij het ontvangen van het doopsel. Voor kleine kinderen worden zij namens hen afgelegd door peter en meter; soms worden zij door het kind zelf op ongeveer twaalfjarige leeftijd hernieuwd.
DOOPCEEL	Schriftelijk doopbewijs.
DOOPHEILIGE	Heilige van wie men bij het doopsel de naam ontvangt, ook wel patroonheilige geheten
DOOPKAARS	Kaars die word aan gestoken aan de brandende kaars tijdens de doopplechtigheid.
DOOPSEL	Eerste en noodzakelijke sacrament dat door de afwassing met water en de aanroeping van de Heilige Drievuldigheid (Ik doop U - met de toevoeging van de voornaam - in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest) de erfzonde en de vóór het doopsel bedreven zonden vergeeft, en de dopeling(e) tot lid van de christelijke gemeenschap maakt. Het doopsel met water kan vervangen worden door het doopsel van bloed (van een niet gedoopte om het geloof vermoorde martelaar) of het doopsel van begeerte (van een niet gedoopte persoon die God erkent en goed leeft).
DOOPVONT	Bekken met gewijd doopwater, soms in een nis of een hoek van de kerk, soms in een aparte doopkapel
DOORNENKROON	De doornenkroon is een van de lijdenswerktuigen (zie aldaar). Een doornenkroon behoorde soms tot de processie-attributen, zie aldaar. Een kroontje, gevlochten van doorntakken, werd binnen sommige (vrouwen)orden gedragen op de dag van de kleine professie, zie kroon, professiekroon. De doornenkroon diende ook wel bij verstervingsoefeningen en kon dan gevochten zijn van harig touw. Beelden van het Kindje Jezus kunnen zijn gekroond met een doornenkroon, vooruitwijzend naar het Lijden.
DOXOLOGIE	Grieks: eerbetuiging: lofprijzing van de heilige Drievuldigheid, onder andere aan het eind van psalmen en gebeden, bijvoorbeeld: Ere aan de Vader, de Zoon en de heilige Geest, in alle eeuwen der eeuwen, amen.
DRIEKONINGEN t	Op 6 januari wordt het feest gevierd van Epifanie (Grieks, 0penbaring), de openbaring van de Heer aan niet-Joden, in de personen van de drie Wijzen uit het oosten, van wie de latere traditie de drie koningen Caspar, Melchior en Balthasar heeft gemaak
DRIEKONINGENBROOD	(Of Driekoningenkoek): gebak waarin een driekoningenboon is verwerkt; wie die treft mag de driekoningenkroon op en die dag verder de baas zijn.
DRIEKONINGENSTER	De ster die de Wijzen uit het oosten de weg wees naar Jeruzalem en naar de stad van Bethlehem. In de folklore rond het driekoningenfeest wordt een ster door drie als koningen verklede kinderen onder het zingen van liedjes rondgedragen, vaak van huis tot huis om kleine giften op te halen.
DRIEVULDIGHEID	(Of Drieëenheid): het geloof dat de ene God bestaat in drie Personen, de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Drievuldigheidszondag wordt gevierd op de zondag na Pinksteren.
DROEVIGE GEHEIMEN	De vijf geheimen van Maria, te overwegen bij het bidden van het tweede deel van de rozenkrans: (1) Jezus bidt in doodsangst tot zijn hemelse Vader, (2) Jezus wordt gegeseld; (3) Jezus wordt met doornen gekroond; (4) Jezus draagt zijn kruis; (5) Jezus sterft aan het kruis.

ECCE HOMO	Latijn: zie de mens!: woorden waarmee Pilatus de lijdende Christus aan het Joodse volk voorstelde; zo ook de voorstelling van Christus met doornenkroon en spotmante
ECCLESIOLOGIE	Onderdeel van de theologie dat stichting, wezen en structuur van de kerk bestudeert.
EDEN	Synoniem voor het aards paradijs.
EENVOUDIGE GELOFTEN	Geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid, tijdelijk of eeuwig afgelegd in een religieuze congregatie.
EERHERSTEL	Herstel van de door het kwaad te kort gedane eer van God door daarop gericht gebed en boete
EERSTE COMMUNIE	Eerste maal dat een gedoopte deelneemt aan het bruiloftsmaal van de heer.
ELEVATIEBEL	altaarbel/schel die wordt geluid tijdens de viering van de eucharistie
EMINENCE GRISE	(1) oorspronkelijk vertrouweling van kardinaal Richelieu; (2) vertrouweling van (kerk)vorst; (3) ouder persoon die hoog gezag heeft op bepaald gebied
EMINENCE ROUGE	Bijnaam van kardinaal Richelieu
EMMAUSGANGERS	De twee leerlingen, Cleophas en diens niet bij naam genoemde metgezel, aan wie Jezus na zijn verrijzenis verscheen, toen zij op weg waren van Jeruzalem naar Emmaus: zij herkenden Hem aan het breken van het brood (Lukas 24, 13-36).
ENCYCLIEK	Meest officiële pauselijke rondzendbrief over zaken van geloof en zeden, genoemd naar hun Latijnse beginwoorden, zoals Rerum Novarum, Quadragesimo Anno, enz.
ENGEL DES HEREN	Gebed om twaalf uur middags ook wel het angelus. genoemd
ENGELBEWAARDER	Naar vrome traditie door God gezonden geest die waakt over persoon of groep: de feestdag der engelbewaarders valt op 2 oktober.
ENGELEN	Onsterfelijke, door God geschapen geesten, genoemd in de heilige Schrift, onder andere in de Paulusbrieven, en naar traditie ingedeeld in negen koren: Serafijnen, Cherubijnen, Tronen, Heerschappijen, Vorsten(dommen), Machten, Krachten, Aartsengelen en Engelen.
ENGELENMIS	Rouwmis voor zeer jong gestorven kind.
EPIFANIE	driekoningen
EPISTEL	Lezing die in een woorddienst aan de evangelielezing voorafgaat en vaak uit de handelingen of de brieven (epistels) van de apostelen genomen wordt.
EREMIET	kluizenaar
ERFZONDE	Zonde die vanaf het begin der mensheid door ieder mens met uitzondering van Maria wordt overgeërfd en door het doopsel weggewassen wordt. Zie ook: onbevlekte ontvangenis, vergiffenis, verlossing.
EUCHARISTIE	Grieks: dankzegging: sacrament waarin brood en wijn gewijd worden door de instellingswoorden die Jezus tijdens het Laatste Avondmaal uitgesproken heeft: Dit is mijn Lichaam, dit is de kelk van mijn Bloed; ten gevolge van Zijn opdracht herhaald: Doet dit tot mijn gedachtenis.
EVANGELISCHE RADEN	Door Jezus uitgesproken adviezen voor wie volmaakt wil leven, met name gehoorzaamheid, zuiverheid en armoede.
EVANGELISTEN	De vier auteurs van de evangeliën: Mattheus (symbool Mens), Marcus (symbool Leeuw), Lukas (symbool Rund) en Johannes(symbool Adelaar).
EX CATHEDRA	onfeilbaarheid, paus
EX VOTO	Latijn: krachtens belofte: voorwerp dat als teken van dankbaarheid voor een gebedsverhoring publiek ten toon gesteld wordt, meestal in de kerk en bij het altaar van de heilige van wie de voorspraak is ingeroepen.
EXCOMMUNICATIE	Kerkelijke ban die uitsluit van sacramenten en kerkelijk verkeer maar niet van het lidmaatschap van de kerk.
EXEGESE	Onderdeel van de theologie dat de teksten van de heilige Schrift bestudeert
EXEMPT	Latijn: exemptus: wat uitgezonderd is, nl. het in bepaalde opzichten niet vallen onder het bisschoppelijke gezag van (leden van) een religieuze orde of congregatie.
EXORCISME	Handelingen en gebeden van een door de bisschop benoemde exorcist die de uitdrijving van een duivel uit een bezetene ten doel hebben.
EXULTET	Latijn : Juicht !: eerste woord van het gezang uit de liturgie van de Paaswake

FELIX CULPA	Latijn: gelukkige schuld. Bij de wijding van de paaskaars tijdens de Paasnachtviering wordt de exultet - of de Nederlandse vertaling ervan - gezongen; daarin wordt de schuld van de mensheid 'gelukkig' genoemd omdat die (schuld) Jezus als verlosser heeft gekregen.
FILEMONBRIEF	De Brief aan Filemon is geschreven door de apostel Paulus en maakt deel uit van het Nieuwe Testament
FILIOQUE	Het Filioque is een Latijnse formule uit het Credo, de Geloofsbelijdenis van de Mis. De formule betekent: 'En de Zoon'. Bedoeld wordt dat de Heilige Geest voortkomt uit zowel de Vader als de Zoon. Het Filioque vormde lange tijd een twistpunt tussen de Latijnse Kerk en de Griekse Kerken, maar was niet de aanleiding voor het Oosters Schisma van 1054, zoals vaak gedacht wordt.
FILIPPENZENBRIEF	De Brief aan de Filippenzen maakt deel uit van het Nieuwe Testament en is geschreven door de apostel Paulus.
FISCAAL	Hoofd van de bisschoppelijke kerkelijke rechtbank.
FRATER	(1) evenals broeder: niet-gewijd religieus die in een orde of congregatie de geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid heeft afgelegd; (2) priesterstudent die lid is van een religieuze orde of congregatie.
FRANCISCANEN	Orde gesticht door de Heilige Franciscus van Asissi ook wel minderbroeders genoemd. De vrouwelijke tak zijn de clarissen. Bekende Franciscanen: Antonius van Padua
FRATERNITEIT	(1) verbroedering; (2) mannelijke kloostergemeenschap
FUNDAMENTALISME	Overdreven orthodoxie, een vaak anti-intellectuele tendens in de interpretatie van de kerkelijke leer

GALLICANISME	Vooral achttiende- en negentiende-eeuws streven om de katholieke kerk in Frankrijk (Gallië) dogmatische en politieke voorrechten te verlenen boven de rest van de kerk, in een zekere onafhankelijkheid van Rome.
GARDIAAN	Kloosteroverste bij de minderbroeders franciscanen of capucijnen
GAUDETE	Latijn: verheugt U, namelijk op het naderende Kerstfeest. Beginwoord van de misliturgie up de derde zondag van de advent, die daarom zondag Gaudete genoemd wordt
GAVEN VAN DE HEILIGE GEEST	Dat zijn, naar Jesaja 11,2-3, de volgende zeven: wijsheid, verstand, raad, sterkte, wetenschap, godsvrucht, vreze des Heren.
GEBED DES HEREN	Synoniem voor het Onze Vader.
GEBEDEN DER STERVENDEN	Vaste reeks liturgische gebeden bij een sterfbed
GEBODEN	Zie: tien geboden, vijf geboden der heilige kerk
GEBODEN FEESTDAGEN	Kerkelijke feestdagen waarop vroeger kerkbezoek en zondagsrust voorgeschreven waren, nl. Hemelvaart (9 dagen vóór Pinksteren, op wisselende datum), Maria-ten-hemel-opneming (15 augustus), Allerheiligen (1 november) en Kerstmis (25 december).
GEBOORTEHEILIGE	Zie: beschermheilige.
GEDAANTEVERANDERING	Term gebruikt om aan te geven dat brood en wijn na de consecratie hun uiterlijk waarneembare eigenschappen behouden, maar in wezen Christus aanwezig stellen.
GEESTELIJK ADVISEUR	Door de bisschop aangewezen priester als raadsman in een katholieke organisatie. .
GEESTELIJK VOORBEHOUD	Uit het Latijn: restrictio mentalis: een beperking bij een afspraak, toezegging of overeenkomst die men niet uitspreekt of vastlegt maar enkel mentaal bij zichzelf maakt
GEHEIM KAMERHEER	Pauselijke titel toegekend aan prelaat of leek uit hoofde van functie of verdienste; de titel heeft overigens niets met geheimhouding te maken
GEHEIMEN VAN DE ROZENKRANS	blijde geheimen, droevige geheimen, glorievolle geheimen.
GELOFTEN	Aan God gedane toezeggingen; de bekende, door de kerk erkende en aangenomen geloften zijn de eenvoudige geloften en plechtige geloften van tijdelijke of eeuwige armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid.
GELOOFSARTIKELEN	De twaalf artikelen van het geloof, zoals die in de zogenaamde geloofsbelijdenis van de apostelen, het credo, in de eerste eeuwen van het christendom in concilies (vanaf Nicea 325) zijn vastgelegd en sindsdien zo goed als onveranderd worden beleden en gebeden.
GELOOFSGEHEIM	Geloofswaarheid waarvan het wezen door de gelovigen niet te vatten is, zoals dat van de heilige Drievuldigheid.
GELOVIGE ZIELEN	overledenen die zich in een toestand van tijdelijke zuivering en uitboeting bevinden (het vagevuur), als voorbereiding op het eeuwige geluk in de hemel
GELUKZALIGE	Persoon die door de kerk zalig is verklaard; de zaligverklaring gaat vooraf aan de officiële heiligverklaring.
GEMEENSCHAP DER HEILIGEN	Het geheel van de kerk, bestaande uit (1) de gelovigen in de hemel, de zegepralende kerk; (2) de gelovigen die na hun dood een tijdelijke periode van zuivering en uitboeting in het vagevuur doormaken, de lijdende kerk; (3) de gelovigen op aarde, de strijdende kerk.
GENADE	Door de verdiensten van Jezus Christus aan de mensen geschonken gave, noodzakelijk voor het bereiken van het eeuwig geluk; van deze heilig-makende genade onderscheidt de kerk de dadelijke genade, oftewel de genade van bijstand, gegeven om de christelijke deugden te kunnen beoefenen.
GENADEOORD	Bedevaartplaats.
GENERALE ABSOLUTIE	(1) kwijtschelding van straffen die overblijven na de vergeving van de zonden; (2) kwijtschelding van straffen èn vergeving van de zonden, uitgesproken door een priester over een menigte in levensgevaar, bijvoorbeeld bij een ramp of in oorlogsgevaar.
GENERALE BIECHT	biecht over een langere periode van het leven waarin eventueel belijdenissen uit voorgaande biechten herhaald worden.
GESELPROCESSIE	Vooral in sommige zuidelijke landen gehouden processie waarbij deelnemers zich als boetedoening in het openbaar geselen.
GETIJDEN	Het officiële gebed van de kerk dat op vaste tijden de dag vult, gerekend naar de Romeinse dagindeling van telkens drie uur, namelijk de Metten ('s nachts), Lauden (dageraad), Terts (9 uur v m.), Sext (12 uur ' s middags), None (3 uur n.m.), Vespers ('s avonds). Later zijn daar nog de Prime (morgengebed) en de Completen (slotgebed voor het slapen gaan) bijgekomen
GEWIJDE AARDE	Het door een priester gewijd graf of geheel kerkhof.
GEZALFDE DES HEREN	Aanduiding van Christus.
GLORIA	Latijn: eer: naam van gebed of gezang tijdens de mis dat begint met Gloria in excelsis Deo (Eer aan God in de hoge), ontleend aan het gezang van de engelen bij de geboorte van Christus (Lukas 2, 14)
GLORIA PATRI EN FILIO EN SPIRITUI SANCTO	drievuldigheid
GLORIEVOLLE GEHEIMEN	De vijf laatste geheimen van Maria die bij het bidden van het derde deel van de rozenkrans overwogen worden, namelijk: (1) Jezus verrijst uit de dood; (2) Jezus stijgt op ten hemel; (3) de heilige Geest daalt neer over de apostelen; (4) Maria wordt ten hemel opgenomen; (5) Maria wordt in de hemel gekroond. Zie ook: blijde geheimen, droevige geheimen, rozenhoedje
GLOSSOLALIE	Grieks: spreken met tongen: het extatisch spreken van vele talen tegelijk onder bijzondere invloed van de heilige Geest, zoals de apostelen dat deden op Pinksteren (Handelingen 2, 4)
GNOSIS	Grieks: kennis: verdiepte kennis van de goddelijke waarheden
GODDELIJKE DEUGDEN	Geloof, hoop en liefde, als gaven van God
GODMENS	Predicaat van Jezus die naar de leer van de kerk de goddelijke en de menselijke natuur in één persoon verenigt.
GODSAKKER	Synoniem voor gewijd kerkhof
GODSLAMP	Altijddurend, op bijenwas of plantaardige olie brandend licht, in de buurt van het tabernakel, om van Gods bijzondere aanwezigheid te getuigen.
GODSVOLK	Alle nog levende gelovigeN
GOEDE VRIJDAG	De vrijdag vóór Pasen waarop de kruisdood van Christus wordt herdacht, in de liturgie onder meer door het voorlezen of zingen van het lijdensverhaal (vergelijk de Mattheauspassion, de Johannespassie, enz.), de kruisverering, de kruisweg, en het dragen van zwarte liturgische gewaden.
GOEDE WEEK	De week vóór Pasen met Palmzondag, Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag.
GRAAL	Grieks: krater, kom: (1) legendarische schotel die gebruikt zou zijn door Jezus bij het Laatste Avondmaal en door Jozef van Arimathea om het bloed van Jezus aan het kruis op te vangen; naar het bezit ervan zochten de Graalridders van de Tafelronde; (2) een door de jezuïet Jacques van Ginniken in 1921 begonnen beweging met als doel de eigentijdse beleving van het geloof door vrouwen in dienstbaarheid aan de medemens.
GREGORIAANS	officiële muziek in gezangen zonder begeleiding van de traditionele Romeinse liturgie, genoemd naar paus Gregorius de Grote (560-604), maar waarschijnlijk later - in de Karolingische tijd - ontstaan onder Italische, Joodse, Byzantijnse en Syrische invloeden. Guido van Arezzo (gestorven + l050) ontleende in de hoge bloei van het Gregoriaans de ook thans nog gebruikte muzieknoten aan de vesperhymne op het feest van Sint Jan de Doper, als volgt: UT queant laxis REsonare fibris MIra gestorum FAmuli tuorum SOLve pollutis LAbii reatum Sancte Ioannes (Neem de schuld weg van onze onreine lippen opdat uw dienaren met opgeruimd gemoed het wonder van uw grote daden kunnen verkondigen, heilige Johannes).
GRIEKS KRUIS	kruis met vier balken, horizontaal en verticaal van gelijke lengte
GROOT-SEMINARIE	Theologie-opleiding voor de diocesane clerus.
GULDEN MIS	Mis op quatertemper-woensdag na de derde zondag van de Advent waarvan de liturgie begint met Rorate coeli desuper (Dauwt hemelen de Rechtvaardige), opgedragen aan het Maria-altaar met een overvloed aan brandende kaarsen; aan deze mis werd bijzondere kracht en 'gouden' zegen toegeschreven, vanwege het gedenken van Maria's blijde verwachting.

HABIJT	Lang opperkleed van kloosterlingen.
HAGIOGRAAF	Schrijver van heiligenleven
HALFVASTEN	De vierde zondag van de vasten waarvan de misliturgie begint met Laetare Jerusalem (Verheug U, Jerusalem), als vreugdeboodschap over de komende verrijzenis van Christus.
HANDELINGEN	Verzamelnaam voor het boek uit het nieuwe testament dat verhaalt over de handelingen der apostelen na Jezus' dood, verrijzenis en hemelvaart.
HANDOPLEGGING	Liturgisch gebaar bij de toediening van sommige sacramenten en wijdingen dat het doorgeven van de Heilige Geest symboliseert.
HANDWASSING	Liturgische handeling als symbool voor het zuiveren van de geest.
HEEROOM	Evenals 'heerneef' verouderde benaming van een familielid dat priester is.
HEERSCHAPPIJEN	: engelen. in een bepaalde rangorde
HEILAND	Aanduiding voor Christus.
HEILIG HART VAN JEZUS	Devotie tot Jezus' hart als symbool van liefde; de populariteit ervan vindt haar oorsprong in de visioenen van de heilige Maria Margaretha Alacoque (1647-1690) in een klooster te Paray-le-Monial.
HEILIG JAAR	Door de kerk vastgestelde periode met bijzondere betekenis in de kerkgeschiedenis, zoals het jaar 2000 na Christus' geboorte
HEILIG OLIESEL	Officiële, traditionele naam van het sacrament van de ziekenzalving.
HEILIG PUTJE	(Of sacrarium) zinkput bij sacristie waarin gewijd water en water dat gebruikt is voor rituele wassing weggegooid wordt.
HEILIG SACRAMENT	Synoniem voor eucharistie.
HEILIG UUR	Gebedstijd ter aanbidding van het uitgestalde heilig sacrament of ter herdenking van het lijden van Christus
HEILIG-LANDSTICHTING	Bijbels openluchtmuseum te Groesbeek bij Nijmegen inclusief het woongebied eromheen
HEILIGAVOND	avond vóór een groot kerkelijk feest
HEILIGDOMSVAART	Van de tweede tot de vierde zondag van juni in Maastricht om de zeven jaar gevierd feest met plechtige processie; daarbij worden de relieken rondgedragen en getoond uit de schatkamers van de Sint Servaas en de Onze Lieve Vrouwe kerk
HEILIGE DEUR	Speciaal tijdens een heilig jaar te openen deur van elk der vier grote basilieken te Rome, nl. de Sint Pieter, Sint Paulus, Sint Jan van Lateranen en de Sint Maria Maggiore.
HEILIGE OLIE	chrisma.
HEILIGE STEDE	Benaming van de stad Amsterdam naar het wonder (mirakel) dat in 1345 plaats vond, toen een door een zieke genuttigde maar daarna uitgebraakte hostie boven het vuur bleef zweven waarin het braaksel was geworpen. De hostie werd in grote eerbied terug gebracht naar de Oude Kerk. Ter herinnering aan deze gebeurtenis werd in 1345 tussen het Rokin en de Kalverstraat een kapel gebouwd (de eigenlijke Heilige Stede) die in 1908 is afgebroken. Sindsdien wordt jaarlijks de Stille Omgang gelopen via de weg waarlangs vroeger de Amsterdamse sacramentsprocessie trok.
HEILIGE STOEL.	apostolische stoel Dit woord wordt ook wel als aanduiding van "Het Vaticaan"gebruikt
HEILIGE TIJDEN	Verzamelnaam voor alle kerkelijke feestdagen, vasten- en onthoudingsdagen.
HEILIGVERKLARING	officiële verklaring door de paus dat een persoon, als martelaar voor het geloof gedood, of na een heilig leven gestorven, zonder twijfel de hemelse glorie deelachtig is en in het openbaar aangeroepen en vereerd mag worden. Aan een heiligverklaring gaat een zaligverklaring vooraf, gevolgd door een proces waarin onder meer - tegen de argumenten van de zogenaamde advocaat van de duivel - de echtheid bewezen moet worden van tenminste drie wonderen, die na de aanroeping van de heilig te verklaren persoon en op diens of haar voorspraak bij God gebeurd zijn
HEL	(1) leven van verschrikking en foltering waarin gevallen engelen en verdoemde zondaars voor eeuwig van de aanschouwing Gods uitgesloten zijn; (2) gesloten afdeling van een kloosterbibliotheek waarin de door het kerkelijk gezag verboden boeken opgeslagen worden.
HEMEL	Leven in eeuwig geluk van engelen en heiligen in de aanschouwing van God. Zie ook: paradijs, uitersten, vagevuur, voorgeborchte.
HEMELVAARTSDAG	De donderdag 9 dagen vóór Pinksteren waarop de hemelvaart van Christus herdacht wordt
HERDERLIJK SCHRIJVEN	Officiële brief van de bisschop (pen) aan de gelovigen.
HERDOPEN	Opnieuw dopen in geval van twijfel over de geldigheid van de eerste doop.
HEREMIET	kluizenaar.
HERNIEUWING VAN DE DOOPBELOFTEN	Dit is een belangrijk onderdeel van de vormselviering. Het vormsel bevestigt het geloof waarin we gedoopt zijn. Toen we nog klein, onmondig kind waren hebben onze ouders ons laten dopen, maar nu mogen we zelf ons geloof belijden.
HIERARCHIE	Rangorde van kerkelijke gezagdragers waarbinnen men gewoonlijk onderscheidt paus, bisschop en priester
HIËRATISCH	De priester of de eredienst betreffende
HODIE MIHI CRAS TIBI	Latijn: Heden ik morgen gij: grafschrift of tekst boven dodenlijst in klooster.
HOF VAN EDEN	Het aards paradijs
HOF VAN OLIJVEN	Tuin waarin Jezus na het Laatste Avondmaal bad tot Zijn hemelse Vader voordat Hij daar gevangen genomen
HOGERE WIJDINGEN	De wijdingen tot subdiaken, diaken, priester en bisschop.
HONGERDOEK	Beschilderd doek, vroeger in de vastentijd opgehangen voor het hoofdaltaar; thans hier en daar opnieuw in gebruik met afbeeldingen die herinneren aan de honger in de ontwikkelingslanden.
HOOFDDEUGDEN	De vier voornaamste deugden, nl. voorzichtigheid, rechtvaardigheid, sterkte en matigheid; deze worden ook wel kardinale deugden genoemd.
HOOFDZONDEN	De zeven voornaamste zonden, vaak oorzaak van andere zonden, te weten: hovaardigheid, gierigheid, onkuisheid, nijd, gulzigheid, gramschap en traagheid. Zie ook: doodzonde, wraakroepende zonden.
HOOGEERWAARDE	Titel van priester in hogere functie, b.v. hoogleraar in de theologie, algemene overste van orde of congregatie, of priester met de titel monseigneur.
HOOGLIED	Latijn: Canticum canticorum, het Lied der liederen: bijbelboek dat de gezangen bevat die aan koning Salomo worden toegeschreven; onder het beeld van de liefde tussen bruidegom en bruid bezingen zij de verhouding van Jahwe tot het uitverkoren volk
HOOGMIS	Plechtige, gezongen mis.
HORIZONTALISME	Theologische zienswijze die meer accent legt op onderlinge menselijke verhoudingen dan op de relatie tot God
HOSPITIUM	Gastverblijf in een klooster buiten de besloten afdeling (het zgn. slot of clausuur)
HOSTIE	Latijn: offer: schijfje ongedesemd brood dat in de mis geconsacreerd wordt. Zie ook: altijddurende aanbidding, consecratie, corporale, monstrans, ons Heer, pateen, repositorium, heilig sacrament, sacramentsaltaar, tabernakel, velum.
HUBERTUSBROOD	Gewijd brood gegeten op 3 november, feestdag van Sint Hubertus, patroon van jagers en beschermer tegen hondsdolheid om door zijn voorspraak voor hondsdolheid behoed te blijven
HUISWIJDING	Ook wel huiszegening: toewijding aan God en zegening van een huis en zijn bewoners door gebed en besprenkeling met wijwater; ten teken ervan werd door de priester soms een oorkonde uitgereikt.
HUWELIJK	Sacrament dat de partners elkaar toedienen en door de priester ingezegend en kerkrechtelijk geregistreerd wordt; de voltrekking en voltooiing ervan vinden plaats door de geslachtsgemeenschap.
HYMNE	Grieks: hymnos, gewijde lofzang, met name de psalmen

ICHTUS	Grieks: vis: door de eerste christenen als geheim symbolisch letterwoord gebruikt voor de Griekse woorden Iesous CHristos Theou HUios Sotèr (Jezus Christus, Zoon van God, Verlosser
IHS	De eerste drie letters van de naam Jezus in de Griekse spelling IHSOUS; daarna ook als afkorting geïnterpreteerd van b.v. Iesus Hominum Salvator (Jezus, redder van de mensheid), In Hoc Signum (In dit teken), enz.
IJSHEILIGEN	De heiligen Pancratius (12 mei), Servatius (13 mei) en Bonifatius (14 mei). De naam wijst er op dat het op die dagen vaak koud weer is; soms wordt ook de heilige Mamertus (11 mei) aan dit folkloristische rijtje toegevoegd. Dat de eerste drie namen van AASheiligen (PancrAAS, ServAAS en BonifAAS) tot IJSheiligen zouden zijn geworden, zoals wel eens beweerd wordt, blijkt etymologisch nergens uit.
IMPRIMATUR	Latijn: kan gedrukt worden: vooral in het verleden verleend verlof tot uitgave van een publicatie onder kerkelijk toezicht en met dit woord op een voorpagina vermeld. Ook wel geformuleerd als Imprimi potest (Kan gedrukt worden), Nihil obstat (Geen bezwaar) of Cum licentia superiorum (met verlof van de overheden).
IN MEMORIAM	Latijn: ter herinnering (nl. aan een overledene)
IN PACE	Latijn: in vrede: grafschrift, onder andere in de catacomben
IN PARTIBUS INFIDELIUM	Latijn: in de gebieden der ongelovigen: oude titulatuur van een bisschop zonder eigen bisdom (afgekort IPI achter de naam), sinds 1882 vervangen door Titulair Bisschop.
INAMOVIBILIS	Latijn: niet verplaatsbaar: recht van sommige kerkelijke waardigheidsbekleders op een functie waaruit ze niet zonder hun eigen instemming verplaatst kunnen worden.
INCARDINATIE	Opname van een priester in het diocees door de bisschop
INCARNATIE	menswording.
INDEX LIBRORUM PROHIBITORUM	Latijn: lijst van door de kerk verboden boeken.
INKLEDING	Plechtigheid waarbij postulanten het geestelijke kloosterkleed ontvangen en aan hun noviciaat beginnen.
INRI	Latijns letterwoord dat staat voor Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum (Jezus van Nazareth, Koning der Joden); dit was de tekst die Pilatus in drie talen (Hebreeuws, Grieks en Latijn) boven aan de kruisbalk liet ophangen.
INSIGNIA	Uiterlijke liturgische kentekenen van een waardigheid (b.v. ring, kruis en mijter van een bisschop).
INTERDICT	Kerkelijke straf waardoor persoon of regio uitgesloten wordt van de sacramenten, het ontvangen van wijdingen, kerkelijke begrafenis, enz.
INTERNUNTIUS	Plaatsvervanger van een nuntius als pauselijk ambassadeur.
INTROITUS	Latijn: intrede: het eerste, soms gezongen gebed van een mis.
INTRONISATIE	(1) toewijding van huis en gezin aan het Heilig Hart; (2) officiële installatie van bisschop of abt.
INVESTITUUR	Bekleding met een waardigheid door het overreiken van voorwerpen die de waardigheid van de persoon symboliseren, b.v. ring en staf van een bisschop.
ITE MISSA EST	Latijn: Gaat, de mis is uit: woorden waarmee de mis in het Latijn wordt afgesloten.
ITINERARIUM	Latijn: reisgebed, onder anderen gebaseerd op Lukas 1, 68-79.

JAARDIENST	Gedenkdienst voor overledene(n), ook jaarmis of jaargetijde geheten.
JAKOBSKRUIS	Kruis in de vorm van een dolk of zwaard, oorspronkelijk uit de tijd der ridders, thans vaak gebruikt in militaire context, bijvoorbeeld op oorlogsgraven. Orde van St jacob.
JAKOBSLADDER	De ladder uit de droom van aartsvader Jakob (Genesis 28,12) die tot aan de hemel reikte.
JAKOBSSCHELP	Schelp die pelgrims van Santiago di Compostella, de bedevaartsplaats van de apostel Sint Jakob, meenemen.
JAKOBSSTAF	Staf van de pelgrims naar Santiago di Compostella.
JANSENISME	Strenge stroming in de kerk onder anderen van de Belgische bisschop Kees Jansen (1585-1638), van wie sommige stellingen door Rome zijn veroordeeld, o.a. dat Jezus niet voor alle mensen zou zijn gestorven.
JANSENISTENKRUIS	Kruis waarvan het corpus de armen omhoog heft om zich als het ware van de aarde af te wenden, als uitdrukking van de leer dat Jezus niet voor alle mensen gestorven is.
JOZEFHUWELIJK	huwelijk waarbinnen de partners vrijwillig afzien van geslachtsgemeenschap, naar het voorbeeld van Maria en Jozef.
JUBELJAAR	heilig jaar.
JURISDICTIE	Toestemming om de sacramenten te bedienen, verleend door bisschop of abt.
JUVENAAT	Kloosterschool, opleidingsinternaat op niveau van middelbare school voor jongens die kloosterling willen worden.

KALOT	Mutsje op de kruin, ook Soli Deo - 'solideetje' - genaamd (alleen voor God af te nemen); zwart voor priester, paars voor monseigneur inclusief bisschop, rood voor kardinaal en wit voor paus (evenals voor norbertijnen die ook wel witheren genoemd worden) Ook wel pileolus genoemd
KAMERHEER	Zie: geheim kamerheer.
KANUNNIK	Priesterlid van kathedraal kapittel met soms bepaalde voorrechten, zoals vaste plaats in de kanunnikenbanken, het dragen van paars, enz.
KAPELAAN	(1) priester werkzaam onder pastoor; (2) priester verantwoordelijk voor de kapel aan het hof of bij een inrichting. Zie: parochie.
KAPITTEL	(1) vergadering van kanunniken van kathedrale kerk; (2) bijeenkomst van bestuur van sommige ordes en congregaties.
KAPITTELSCHOOL	Aan kathedraal verbonden jongensschool, meestal met speciale aandacht voor muziek- en zangopleiding
KAPITTELVICARIS	Door kapittel aangewezen (tijdelijke) vervanger van de bisschop.
KAPOETS .	Monnikskap.
KARDINAAL	Titel van de hoogste kerkelijke functionaris onder de paus, en aldus (1) hoofd van een Romeins departement; (2) aartsbisschop van een kerkprovincie; (3) door de paus verleende eretitel genietend.
KARDINAAL- STAATSSECRETARIS	Hoofd van het departement voor buitenlandse zaken van het Vaticaan.
KARDINALE DEUGDEN	Zie: hoofddeugden.
KATAFALK	Met zwarte doek bedekte constructie waarop tijdens de uitvaartdienst de lijkkist geplaatst wordt.
KATHEDRAAL	Kerk van de bisschopszetel.
KATHEDRAALSCHOOL	Zie: kapittelschool.
KATHOLIEKE ACTIE	Georganiseerde deelname van leken aan kerkelijke activiteiten onder leiding van priesters
KAZUIFEL	Mouwloos zijden opperkleed in liturgische kleur gedragen door de priester als voorganger bij de eucharistieviering.
KELK	Liturgisch vaatwerk van goud of verguld zilver.
KELKDOEKJE	Wit linnen doekje om de kelk droog te wrijven.
KELKKLEEDJE	Doek in liturgische kleur die over de kelk wordt gelegd.
KERKELIJK BAN	Zie: excommunicatie.
KERKELIJK JAAR	Periode die begint met de eerste zondag van de Advent en verdeeld wordt in (1) de kerstkring; (2) de paaskring en (3) de zondagen na Pinksteren tot aan de Advent.
KERKELIJK WETBOEK	codex. Juris Cannonici : Boek met alle kerkelijke reglementen en wetten
KERKELIJKE RECHTBANK	Aan het Vaticaan verbonden zijn (1) de Rota voor kerkjuridische geschillen en (2) de Penitentiarie voor gewetenszaken; bij de bisschoppelijke curie is de fiscaal het hoofd van de kerkelijke rechtbank.
KERKELIJKE STAAT	Gebied van het Vaticaan waarover de paus het wereldlijk gezag uitoefent; de omvang ervan is vastgesteld in 1929 bij verdrag - concordaat - tussen Mussolini en paus Pius XI.
KERKLERAAR	Door de kerk aan schrijvers om hun heiligheid en wetenschap verleende eretitel, bijvoorbeeld Thomas van Aquino en Petrus Canisius.
KERKLERARES	In tegenstelling tot de Nederlandse vertaling geldt de Latijnse titel Doctor (Ecclesiae) zowel voor man als vrouw; sinds paus Pius XII aan Teresa van Avila en Catherina van Siëna deze eretitel verleende en paus Johannes Paulus II ook Theresia van Lisieux tot deze waardigheid verhief, zijn er naast vele kerkleraren thans ook drie kerkleraressen.
KERKMEESTER	Lid van een parochieel kerkbestuur
KERKPROVINCIE	Verzameling bisdommen, onder leiding van een aartsbisschop (wiens bisdom dan ook aartsbisdom heet). Zie: , bisschop.
KERKVADER	Door de kerk om hun heiligheid en wetenschap verleende eretitel aan schrijvers uit de eerste zeven eeuwen na Christus, zoals Augustinus en Joannes Chrysostomus.
KERKVERGADERING	concilie.
KERKVORST	Erenaam van bisschop
KERSTBOOM	Tijdens de kersttijd versierde en verlichte den of spar; in oorsprong Germaans symbool van leven (altijd groen), daarna als levens-, kruis- of Christusboom - dat is etymologisch kerstboom gekerstend ( vergelijk het woord kersten dat christen betekent). De kerstboom werd opgesteld bij middeleeuwse kerkelijke spelen in en rond het kerkgebouw en vanaf ca. 1550 vanuit Noord-Duitsland wereldwijd verspreid.
KERSTKRIBBE	Beeldengroep, oorspronkelijk ontstaan in de Maria Maggiore te Rome en vanaf 1223 door Sint Franciscus van Assisi gepopulariseerd.
KERSTKRING	Eerste periode van het kerkelijk jaar die loopt van de eerste zondag van de Advent tot de zondagen na Driekoningen.
KERSTMIS	Feest van de geboorte van Christus in een stal te Bethlehem; het woord betekent Christusmis.
KETTER	Grieks: katharos, zuivere: binnen de kerkgemeenschap gedoopt persoon die een of meer grondwaarheden van het geloof verwerpt; het woord is ontleend aan de Catari (Katharen), een sekte uit de 11de en 12de eeuw.
KEUVEL	Wijde koorkap met mouwen in sommige monniksordes, b,v. die van de benedictijnen.
KINDJE WIEGEN	Kerkdienst met Kerstmis speciaal voor kinderen rond de kribbe.
KINDSHEID	(1) de eerste 12 jaren van Jezus' leven; (2) een van de drie pauselijke missiegenootschappen speciaal gericht op kinderen tot 12 jaar.
KLEINE GETIJDEN	Verkorte vorm van het officiële gebed van de kerk
KLEINE WIJDINGEN	In het verleden door bisschop of priester toegediende wijdingen voorafgaand aan de hogere (subdiaken, diaken, priester, bisschop), nl. deurbewaarder (ostiarius), lezer (lector), bezweerder (exorcista) en misdienaar (acolythus), ook wel lagere of mindere wijdingen genoemd.
KLOOSTERNAAM	Naam die men aanneemt bij intrede in een orde of congregatie waar de gewoonte bestaat om de eigen doopnaam te vervangen, soms met de motiverinmg dat het leven in de wereld en de eigen identiteit ophoudt te bestaan bij het begin van het kloosterleven.
KLOOSTERORDE	orde. bijvoorbeeld, Kapucijners, Franciscanen, Clarissen, etc
KLOOSTERPROVINCIE	Gebied waarbinnen meerdere kloosters vallen, bestuurd door een provinciaal.
KLUIZENAAR	Persoon die zich uit religieuze overwegingen terugtrekt uit de samenleving, ook wel (h)eremiet genaamd. Bijvoorbeeld sint Gerlach, Franciscus van Assisi.
KOORGEBED	brevier.
KOORKAP	Mouwloos mantelvormig liturgisch gewaad, gedragen bij lof, vespers, processie, enz ook wel pluviale genoemd.
KOORKNAAP	Synoniem voor misdienaar.
KOSTER	Persoon belast met de zorg voor het kerkgebouw en alles wat voor de kerkdienst nodig is
KRACHTEN	engelen
KROMSTAF	Staf van bisschop of abt als teken van waardigheid ('onder de kromstaf is het goed leven')
KRUINSCHERING	Het ritueel wegscheren van het haar zodat alleen een rand overblijft (grote tonsuur) of enkel een kleine cirkel op de kruin kaal wordt (kleine tonsuur) ten teken van de afstand van de wereld en de toetreding tot de geestelijke stand.
KRUISDAGEN	De maandag, dinsdag en woensdag vóór Hemelvaart als boete- en smeekdagen voor een goede oogst
KRUISGEBED	Gebed met de armen uitgestrekt
KRUISHEREN	Orde gesticht in de 12e eeuw leven volgens de regels van Augustinus, Doelstelling: evangelisatie. In 1814 opgeheven.
KRUISJE	Kruisteken, zoals in (1) 'een kruisje maken' = even bidden, b.v. vóór of na het eten; (2) het tekenen in kruisvorm van iemands voorhoofd, b.v. op Aswoensdag; (3) door priester op de revers gedragen kruisspeldje; (4) sieraad aan ketting om de hals.
KRUISONTBLOTING	Onderdeel van de liturgie op Goede Vrijdag.
KRUISPROCESSIE	Optocht met het kruis voorop, met name door de velden om een goede oogst af te smeken, b.v. op de kruisdagen
KRUISTEKEN	Het achtereenvolgens aanraken van voorhoofd, borst, linker en rechter schouder, onder het uitspreken van de woorden In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
KRUISTOCHTEN	middeleeuwse religieus gemotiveerde militaire ondernemingen vanuit het westerse christendom tegen niet-christenen of ketters (vijandelijke groepen waren bijvoorbeeld katharen of Albigenzen, moslims en hussieten); In totaal hebben er negen kruistochten plaatsgevonden De eerste in de 1096 en de laatste in 1271
KRUISVERBOND	Organisatie die in het verleden het drankmisbruik bestreed.
KRUISWEG	Godsdienstoefening waarbij men onder gebed of gezang langs de veertien afbeeldingen (staties) van de lijdensweg van Christus trekt.
KYRIALE	Boek dat alle vaste Gregoriaanse gezangen van de mis bevat.
KYRIE ELEISON	Grieks: Heer ontferm U over ons: gebed of gezang tot de heilige Drievuldigheid aan het begin van de woorddienst van een eucharistieviering.

LAATSTE AVONDMAAL	Maaltijd van Jezus met de apostelen op de donderdag vóór Zijn lijden, herdacht op Witte Donderdag. Tijdens deze maaltijd stelde Jezus de sacramenten van de eucharistie en het priesterschap in
LAATSTE EVANGELIE	Het voorlezen van de proloog van het Sint-Jansevangelie (1, 1-14) waarmee sinds de 13de eeuw tot voor kort de mis besloten werd.
LACRIMAE CHRISTI	Latijn: tranen van Christus: donkerrode Italiaanse wijn, oorspronkelijk uit de streek rond de Vesuvius.
LAETARE	halfvasten.
LAM GODS	Symbolische naam voor Jezus; liggend voorgesteld verbeeldt het lam Jezus als zoenoffer, staand als overwinnaar van de dood (soms met zegevaan).
LAUDA SION	Latijn: Prijs Sion: beginwoorden van de lofzang op Sacramentsdag, naar de tekst van Thomas van Aquino.
LAUDEN	getijden.
LAUS DEO	Latijn: Ere aan God: gebruikt als aanhef of besluit van kerkelijk schrijven
LECTOR	Latijn: voorlezer.
LEERGEZAG	Door de kerk aan God ontleend gezag om de ware leer te verkondigen en te bewaren
LEERHUIS	Theologische of godsdienstige discussiegroep
LEGERBISSCHOP	Tot bisschop gewijd hoofd van de aalmoezeniers van de krijgsmacht.
LIBERA NOS DOMINE	Latijn: Bevrijd ons Heer: herhaalde aanroeping, bijvoorbeeld in de Litanie van Alle Heiligen.
LICHTMIS	Feest op 2 februari ter herdenking van het zuiveringsoffer dat Maria na de geboorte van Jezus volgens de Joodse wet moest brengen (Leviticus 12, 2-4): de naam lichtmis komt van de kaarsenwijding en de lichtprocessie vóór de mis.
LIJDENSWEEK	goede week.
LIMINA	In Ad Limina, Latijn: Naar de drempels: naam van het bezoek van de bisschoppen dat om de vijf jaar in Rome dient te worden gebracht om aan de paus verantwoording van het beleid af te leggen.
LITANIE	Liturgisch beurtgebed bestaande uit een reeks korte aanroepingen en antwoorden, besloten met een gebed; de oudste en meest bekende is de litanie van Alle Heiligen.
LITURGIE	Het geheel van de kerkelijke eredienst.
LITURGISCHE GEWADEN	Zie: albe, dalmatiek, kazuifel, koorkap, manipel, tuniek.
LITURGISCHE KLEUREN	Zijn groen voor gewone (zon)dagen en als kleur van de hoop, wit voor de feesten van Christus, Maria en heilige niet-martelaren, rood voor Pinksteren en martelaren, paars voor boetedagen (Advent, vastentijd b.v.), zwart voor rouw en de Goede week, en roze voor de derde zondag van de advent en vierde zondag van de vasten
LOF	Namiddag- of avonddienst zonder eucharistieviering, wel met gebed en gezang ter ere van het tentoongestelde heilige sacrament.

MAANDSTONDE	Mis voor een overledene een maand na de sterfdatum.
MACHTEN	engelen.
MAGISTER	(1) doctor in de theologie; (2) novicenmeester.
MAGNIFICAT	Latijn: dat (mijn ziel de Heer) moge prijzen: eerste woord van Maria's lofzang bij haar bezoek aan Elisabeth (Luk.1,46-56)
MANDEMENT	Officiële brief van de bisschop(pen) aan de gelovigen
MANIPEL	Latijn: manipulus, handvol: tijdens de mis door de priester (eventueel ook de diaken en de subdiaken) in het verleden aan de linkerarm gedragen doekje, in de liturgische kleur van de dag, oorspronkelijk bedoeld als zakdoek.
MARIA BOODSCHAP	annunciatie
MARIA GEBOORTE	Sinds de achtste eeuw gevierd feest, om onbekende reden vastgesteld op 8 september.
MARIA HEMELVAART	Maria-ten-hemel-opneming.
MARIA ONBEVLEKTE ONTVANGENIS	Zie: onbevlekte ontvangenis
MARIA-OFFICIE	(1) officieel kerkelijk gebed ter ere van Maria, groot officie (officium magnum); (2) dagelijks devotiegebed van sonmige congregaties, klein officie (officium parvum).
MARIA-TEN- HEMEL-OPNEMING	Of assumptie, feest op 15 augustus van de lichamelijke ten-hemel-gang van Maria, ook wel Maria Hemelvaart genoemd; deze laatste, populaire benaming is theologisch onterecht omdat die zou kunnen suggereren dat Maria dit, zoals Jezus, uit eigen kracht vermocht
MARIAMAAND	De in het bijzonder aan Maria toegewijde maanden mei en oktober.
MARIAMONOGRAM	Naamteken door ineenstrengeling van de letters M en R.
MARIANUM	Dubbelzijdig, meestal vanaf het gewelf van de kerk afhangend Mariabeeld, staande op wolken of maansikkel en omgeven door stralen (vgl. Vondel in de Gijsbrecht: "Het Marianum dat te pronck hing van 't gewelf.")
MARIOLOGIE	Onderdeel van de theologie dat Maria als voorwerp van studie heeft.
MARTELAAR	bloedgetuige
MARTELAREN VAN GORCUM	De negentien reguliere en seculiere geestelijken die na de bestorming van Gorcum in 1572 gevangen genomen werden en in Den Briel opgehangen om hun geloof in de eucharistie en het primaatschap van de paus; hun feestdag is op 9 juli.
MARTYROLOGIUM	Latijn: martelaarsboek: liturgische lijst in kalendervolgorde van hun dagviering met de namen en een korte biografie van alle martelaren en andere heiligen; het martyrologium wordt per dag tijdens het koorgebed (de prime) voorgelezen.
MATER DOLOROSA	Latijn: bedroefde moeder: titel van de treurende Maria en de afbeelding daarvan; minder gebruikelijk is de complementaire titel Mater Gloriosa, glorievolle moeder.
MEMENTO	Latijnse gebiedende wijs: Gedenk! (1) beginwoord van de beide misgebeden voor de levenden en voor de overledenen; (2) elk gebed in het algemeen voor een persoon; (3) in de uitdrukking Memento mori: (Mens,) gedenk te sterven!
MENSENZOON	Hebreeuwse naam voor de Messias (Dan.7,13), door Jezus vaak op zichzelf toegepast.
MENSWORDING	Of incarnatie: het aannemen van de menselijke gedaante door Gods Zoon waardoor Hij de goddelijke en de menselijke natuur in één Persoon verenigt.
MERKTEKEN	Eeuwig blijvend kenmerk, gegeven door de sacramenten doopsel, vormsel en priesterschap, die daarom maar één keer toegediend worden.
MESSIAS	Hebreeuwse naam voor de gezalfde, door Jezus op zichzelf toegepast (b.v. Luk.4,21)
METER	Doopmoeder of peettante.
METROPOLIET	Synoniem van aartsbisschop.
METTEN	getijden.
MIDDELARES VAN ALLE GENADEN	Eretitel van Maria die aangeeft dat zij het eeuwig heil van de mensen bij haar Zoon Jezus bepleit.
MIJTER	Latijn: mitra, hoofdband: tweepuntig liturgisch hoofddeksel van een bisschop, een abt en sommige andere prelaten, soms versierd met edelstenen en goudbrocaat.
MIRAKEL	Wonder. Bij heiligverklaringen wordt als leidraad gebruikt dat er twee wonderen plaatsgevonden moeten hebben op voorspraak van de zalige.
MIS	Of misoffer: eucharistieviering bestaande uit (1) de woorddienst (vroeger voormis geheten) met gebeden en lezingen, onder meer uit het evangelie; (2) de tafeldienst met het tafelgebed (canon) waarin de consecratie gevolgd wordt door de communie; (3) de afsluitende gebeden en de slotzegen. In een gezongen mis onderscheidt men de vaste gezangen (Kyrië Eleison, Gloria, Credo, Sanctus met Benedictus en Agnus Dei) van de wisselende gezangen; beide kunnen in het Latijn (vaak het Gregoriaans) of het Nederlands gezongen worden. Het bijbehorend werkwoord voor de taak van de priester die voorgaat is: de mis opdragen of de mis lezen.
MIS-MET-DRIE-HEREN	Plechtige mis met naast de priester de diaken en subdiaken.Ook mis met extra priester ipv een subdiaken.
MISERICORDIA	Latijn, barmhartigheid: klapstoeltje in koorbank voor wie moe wordt van het lange staan
MISINTENTIE	Speciaal aanbevolen gedachtenisgebed van een mis.
MISSAAL	Officieel liturgisch boek met alle vaste en wisselende lezingen en gebeden van het gehele kerkelijke jaar.
MISSIE	Latijn: missio, zending: (1) verzamelnaam voor alle kerkelijke werkzaamheden in gebieden waar het gewone kerkelijke bestuur (nog) niet is gevestigd; (2) enige dagen durende prediking en boetedoening binnen een parochie onder leiding van bezoekende reguliere priesters (paters) die komen preken en biechthoren.
MISSIEKRUIS	(1) aan missionaris uitgereikt kruis bij vertrek naar missie sub (1); (2) kruis, opgericht bij gelegenheid van een missie sub (2).
MISSIEPOST	Vaste standplaats in een missiegebied
MISSIEPREEK	(1) bedelpreek van een missionaris; (2) boetepreek tijdens een missie sub (2)
MISSIEPROCUUR	Administratief bureau van een missie sub (1), meestal gevestigd in het moederland.
MISSIOLOGIE	Onderdeel van de theologie dat vraagstukken van de missionering bestudeert.
MISWEEK	Zeven dagen durende bezinning op de betekenis van de mis
MODERATOR	Officiële titel van geestelijk adviseur van een katholieke organisatie.
MODERNISME	Door paus Pius X in 1907 veroordeelde stroming in de katholieke kerk die aanpassing aan de moderne samenleving voorstond.
MOEDER VAN SMARTEN	Mater Dolorosa.
MOEDERMAAGD	Naam van Maria die haar beide eretitels combineert
MOLINISME	Leer van de Spaanse Jezuiet Molina (1535-1600) die de werking van de genade meer afhankelijk stelt van de menselijke wil dan de scholastieke leer van Thomas van Aquino dat doet.

MONIALEN	Tot koorgebed verplichte slotzusters die als lid van een orde plechtige geloften hebben afgelegd.
MONITA SECRETA	Latijn: geheime vermaningen: vermeende verzameling van geheime instructies binnen de jezuïetenorde om meer wereldlijke macht te verkrijgen; het bestaan ervan is steeds ontkend en nooit aangetoond
MONITUM	Latijn: waarschuwing; officiële kerkelijke vermaning.
MONOTHEïSME	het geloof aan één God.
MONSEIGNEUR	Algemene aanspreektitel voor prelaat, hogere geestelijke.
MONSTRANS	Gouden of verguld zilveren vaatwerk waarin de geconsacreerde hostie op zichtbare wijze ten toon gesteld of in processie rondgedragen wordt
MOTU PROPRIO	Latijn: uit eigener beweging: pauselijk schrijven met voorbijgaan aan de procedures van de kanselarij.
MOZAISCHE WET	De wet van Mozes zoals neergelegd in het oude testament en uitgewerkt in de joodse traditie.
MOZARABISCHE RITUS	Liturgie in de kerken (o.a. in Toledo) afkomstig van de uit de Islam en het joodse geloof tot het christendom overgegane gelovigen.
MOZETTA	Italiaans, schoudermanteltje: rituele dracht van bisschop
MUNSTERKERK	Oorspronkelijk bij een klooster (Latijn: monasterium = munster) horende kerk.
MYSTAGOGIE	Inwijding in de mysteriën, in casu van de geloofswaarheden.
MYSTIEK	Bijzondere vereniging in gebed en beschouwing met God; mystici, zoals Johannes van het Kruis en Ruusbroec, beschrijven deze vereniging in termen van zuivering, gevolgd door verlichting en tenslotte totaal opgaan in God.
MYSTIEKE LICHAAM VAN CHRISTUS	De mystieke eenheid van Christus en de kerk waarbij de kerk de fysieke aanwezigheid van Christus in de wereld representeert.

NAAMDAG	Zie: beschermheilige.
NACHT-	Er zijn binnen de kerkelijke terminologie veel samenstellingen met Nacht-. zoals Nachtkoor (Metten en Lauden), Nachtmis (eucharistieviering met Kerstmis, ook wel Nachtwake of Nachtofficie geheten), enz.
NACHTDUIVEL	Demon die naar oud volksgeloof slapende vrouw 's nachts zwanger maakt (Latijn: incubus)
NATUURWET	Het geheel van morele beginselen zoals die de mens door de schepping, dus van nature, eigen is.
NAZARENER	(1) persoon uit Nazareth, met name Jezus; (2) vertegenwoordiger van 19e-eeuwse, religieus georiënteerde Duitse schildersschool.
NEDERDALING TER HELLE.	Term ontleend aan de geloofsartikelen waarin het woord hel niet de strafplaats der verdoemden noemt, maar het voorgeborchte.
NEOFIET	(1) nieuwgedoopte (vgl. l Timotheus 3,6); (2) pasgewijd priester; (3) recent in klooster ingetreden persoon.
NEOMIST	Pasgewijd priester
NEOSCHOLASTIEK	Zie: neothomisme
NEOTHOMISME .	Officieel door de kerk aanbevolen wijsgerig en theologisch stelsel, in hoofdzaam gebaseerd op de werken van Thomas van Aquino en sinds het midden van de 19e eeuw vernieuwd en aan eigentijds denken aangepast.
NEUM	Globale notatie van kerkelijke gezangen, historisch voorafgaand aan de volledige Gregoriaanse notatie.
NIHIL OBSTAT	Kerkelijke goedkeuring
NIMBUS	Stralenkrans rond hoofd of lichaam in afbeeldingen van God of heiligen
NOCTURNE	Nachtgezang, als bij het nachtofficie.
NON	Volkse aanduiding van kloosterzuster
NON POSSUMUS	Latijn: Wij kunnen niet ... : aan Handelingen 4,20 ontleende formule van afwijzing van persoon of zaak door de kerkelijke overheid.
NONPASCHANTEN.	Gelovigen die met Pasen niet biechten en te communie gaan; tegenwoordig ook wel breder gebruikt voor gelovigen die niet meer naar de kerk gaan.
NOODDOOP	Doopsel van persoon in stervensgevaar, meestal een pasgeboren kind; in die situatie mag eenieder, ook een niet-katholiek, dopen.
NOVEEN	Latijn, novena, negendaags: gebed of godsdienstoefening gedurende negen dagen achtereen; devotie die stoelt op de negen dagen dat de apostelen tussen Hemelvaart en Pinksteren in gebed bijeen waren
NOVICE	Persoon die vóór de intrede in een klooster een proeftijd van een of twee jaar doormaakt tijdens het noviciaat
NOVICENMEESTER	Geestelijk leidsman van novicen (ook magister genaamd).
NUCHTER BLIJVEN	Voormalig, met de nodige jurisprudentie omkleed voorschrift om zich vanaf 12 uur 's nachts van spijs en drank te onthouden vóór het te communie gaan
NUNC DIMITTIS	Latijn: Laat nu Uw dienaar gaan, Heer: gezang uit de completen naar het gebed van de oude Simeon toen hij in de tempel het kind Jezus had mogen
NUNTIATUUR	Residentie van de nuntius.
NUNTIUS	Pauselijk ambassadeur die het Vaticaan vertegenwoordigt bij de desbetreffende regering en toeziet op de kerkelijke gang van zaken binnen dat gebied.

OBLATEN	Leken die zich door tijdelijke belofte van gehoorzaamheid binnen een kloostergemeenschap binden tot geestelijk leven en werken.
OBSERVANTEN	Kloosterlingen die aan een strenge uitleg van de regels vasthouden; tegenover deze stricte observantie staat de ruime observantie.
OCTAAF	Uit de joodse traditie overgenomen gebruik om de naviering van een groot religieus feest tot op de achtste dag te laten voortduren
OECUMENE	Grieks: oikumènè, bewoonde wereld: (het streven naar) de eenheid van alle christenen
OECUMENISCH CONCILIE	Algemene kerkvergadering.
OEFENING	(1) vaste gebedsformule tot het uitdrukken van religieuze overtuiging of deugd, b.v. de oefeningen van berouw, geloof, hoop en liefde, vroeger actes geheten; (2) (meestal in het meervoud) godsdienstige exercitie, b.v. de geestelijke oefeningen van Ignatius.
OFFERANDE	Opdracht van brood en wijn, in de mis voorafgaand aan het tafelgebed (de canon), en gewoonlijk samenvallend met de collecte, dat wil zeggen het verzamelen van de offergaven van de gelovigen in geld,- in vroeger tijd ook in natura
OFFERBLOK	Kistje of kastje in de kerk met gleuf voor geldelijke bijdragen
OFFICIAAL	Hoofd van bisschoppelijke rechtbank.
OFFICIE	(1) het volledige breviergebed; (2) Romeinse congregatie (ministerie); (3) elk willekeurig kerkelijk ambt; (4) heilig officie: met een ministerie te vergelijken Romeinse bestuurscongregatie, tegenwoordig congregatie van de geloofsleer geheten, die tot taak heeft het behartigen van de zuiverheid van geloof en zeden
ONBEVLEKTE ONTVANGENIS	(Latijn: Conceptio Immaculata) leerstuk van Maria's vrijwaring van de erfzonde en alle andere zonden, als voorrecht aan haar als enige mens geschonken omdat zij de moeder van Jezus is geworden
ONDERPASTOOR	Vlaamse naam voor kapelaan
ONFEILBAARHEID	Leerstuk dat het gezag van de kerk op Gods gezag berust waardoor zij niet kan dwalen in zaken van geloof of zeden mits de paus daarover een uitspraak doet ex cathedra.
ONGESCHOEID	Kenmerk van enkele ordes die sandalen dragen, zoals de karmelieten
ONNOZELE KINDEREN	De jongetjes van twee jaar en jonger die (naar Mattheus 2, 16-18) op last van Herodes te Bethlehem werden vermoord om zo ook het kind Jezus te doden; op hun feest van 28 december is het hier en daar nog de gewoonte dat de jongste van het gezin of van de kloostergemeenschap zogenaamd de baas mag zijn.
ONS HEER	Naam voor de gewijde hostie, soms ook voor God.
ONTHECHTING	Het afstand doen van wereldse genoegens en materiële bezittingen.
ONTHOUDING	Het niet eten van vlees en vleesnat op sommige dagen, zoals dat vroeger b.v. op vrijdag voorgeschreven was. Zie: quatertemperdagen, heilige tijden, vasten, vijf geboden der heilige kerk.
ONZE LIEVE HEER	Vertrouwelijke naam voor God; vergelijk Onze Lieve Vrouw voor Maria.
ONZE VADER	Eerste woorden van het meest bekende gebed van de christenheid, gegeven en gebeden door Jezus zelf (Mattheus 6, 9-13) latijn Pater Noster
OOSTERS SCHISMA	de scheuring binnen de Christelijke kerk tussen de Oosters-Orthodoxe Kerken aan de ene kant en de Rooms-Katholieke Kerk aan de andere kant.
OOSTERSE KERKEN	De christelijke kerken die de oosterse ritus volgen; sommige zijn met Rome verbonden, andere niet, nl. de zgn. orthodoxe kerken
OPENBARING	Het bekend maken van waarheden die het menselijke verstand kan achterhalen (natuurlijke openbaring) of niet kan achterhalen (bovennatuurlijke openbaring)
OPENBARING DES HEREN	Het hoogfeest van Openbaring des Heren of Epifanie herdenkt drie belangrijke momenten uit het leven van Jezus: dat Hij als kind aanbeden werd door wijzen uit het Oosten; dat God Hem bij zijn doopsel in de Jordaan zijn zoon noemt; dat Hij als gast op een bruiloft water in wijn veranderde. Dit belangrijke feest wordt op 6 januari gevierd. In de Nederland rk-kerkprovincie kan het ook gevierd worden op de zondag tussen 2 en 8 januari.
ORA ET LABORA	Latijn, bid en werk!, devies van sommige ordes, b.v. die der Benedictijnen.
ORATE FRATRES	Latijn: Bidt broeders, uitnodiging van de priester tot gezamenlijk gebed tijdens de mis bij het begin van de dienst van de tafel, de offermis of canon.
ORATIE	Latijn: oratio, gebed; specifiek het eerste gebed van de voormis. .
ORATORIUM	(1) niet-openbare gebedsruimte; (2) plaats waar men vanaf 1564 te Rome bijeenkwam om te bidden, en zo ook de vereniging van hen die bijeenkwamen; (3) gewijd muziekstuk, meestal gebaseerd op het oude of nieuwe testament dat zonder toneelrequisieten wordt uitgevoerd (het eerste was het oratorium van Filippo Neri te Rome).
ORDE	Gemeenschap van kloosterlingen vóór 1550 gesticht, waarin deze gezamenlijk naar de christelijke volmaaktheid streven en daartoe onder meer de plechtige geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid afleggen; na het midden der 16e eeuw heten deze gemeenschappen congregaties; daarin worden geen plechtige maar eenvoudige geloften afgelegd.
ORDINARIUM	Vaststaande delen van de mis
ORDINARIUS	Persoon die krachtens het ambt zelf, dus niet gedelegeerd, het bestuur uitoefent.
OREMUS	Latijn: Laat ons bidden: liturgische uitnodiging tot gebed.
ORTHODOXIE	(1) rechtzinnigheid in de leer; (2) verzamelnaam van niet met Rome verbonden oosterse kerken.
OSTIARIUS	Latijn: deurbewaker.
OUD-KATHOLIEKE KERKEN	Kerkgenootschappen die zich sinds 1724 na conflicten over het centrale gezag van Rome afgescheiden hebben. Deze kerkgenootschappen erkennen niet de celibaatsverplichting, de leer der aflaten en de nadien afgekondigde dogma's van de pauselijke onfeilbaarheid en van de onbevlekte ontvangenis

PAAP	Spotnaam voor katholiek (papa is Italiaans voor paus).
PAASKAARS	Grote, versierde kaars die wordt gewijd bij het begin van de Paasnachtviering als symbool van de verrijzenis van Christus en vervolgens wordt gebruikt bij de wijding van het doopwater als onderdeel van die viering; de paaskaars heeft vijf ingeboorde gaten in kruisvorm waarin wierookkorrels worden gestoken als herinnering aan de kruiswonden; de paaskaars wordt tot na het evangelie van Hemelvaart tijdens de eucharistievieringen ontstoken.
PAASKRING	Tweede periode van het Kerkelijk Jaar die loopt van Septuagesima, drie-en-een-halve week vóór Aswoensdag, via Pasen, Pinksteren en alle zondagen na Pinksteren tot aan de eerste zondag van de Advent.
PAASLAM	Symbolische naam voor Christus als het weerloze Wezen dat met Pasen geslachtofferd werd
PAASPLICHT	De plicht om in de paastijd te communie te gaan (z'n Pasen houden).
PAASTIJD	Periode van Paaszaterdag tot Drievuldigheidszondag (laatste dag van het oktaaf van Pinksteren).
PAASVIGILIE	(1) de dag vóór Pasen; (2) synoniem voor Paasdienst of Paaswake
PAASVUUR	(1) vuur dat aan het begin van de Paasnachtviering ontstoken wordt; (2) vuur dat rond Pasen in de openlucht ontstoken wordt, al of niet op het Paasfeest betrokken
PAASWAKE	Synoniem voor de Paasdienst tijdens de Paasnacht
PAASZATERDAG	De dag vóór Pasen, ook wel stille of heilige zaterdag genoemd, waarop vroeger in de morgen de liturgische plechtigheden van de vigilie van Pasen gevierd werden; deze zijn nu naar de avond van Paaszaterdag verplaatst en worden gevolgd door de eucharistieviering van Pasen zelf
PALLA	Met wit linnen overtrokken vierkant karton waarmee de kelk tijdens de mis bedekt wordt.
PALMPASEN	(1) de zondag vóór Pasen waarop palmtakken worden gewijd (in Nederland takjes van de buxuspalm), ter herinnering aan de wijze waarop de joden Jezus bij zijn intocht in Jerusalem hebben begroet; (2) versierde tak of stok in kruisvorm, met koek en snoep behangen, soms met een haantje van brood erbovenop, die op Palmzondag door kinderen in processie wordt rondgedragen: folklore ontstaan uit vermenging van kerkelijk gebruik en meiboomviering.
PALMZONDAG	De zondag vóór Pasen waarop de intocht van Jezus in Jerusalem wordt herdacht, naar Mattheus 21, 1-3.
PAPABILIS	Kardinaal die geschikt lijkt om paus te worden.
PARADIJS	(1) aards paradijs, tuin van Eden, waar Adam en Eva vóór de zondeval in natuurlijk volmaakt geluk leefden; (2) hemels paradijs, synoniem voor hemel.
PARADIJSVERHAAL	Het verhaal van Genesis 2 en 3 over Adam en Eva.
PARAMENTEN	Verzamelnaam voor alle liturgische gewaden.
PAROCHIE	Regionaal omschreven kerkelijke gebied als onderdeel van een bisdom, met aan het hoofd een pastoor eventueel met assistenten (vroeger kapelaans geheten); tegenwoordig worden zij allen, ook de niet-priesters en de vrouwelijke assistenten, pastores genoemd.
PAROUSIA	Grieks: glorieuze verschijning: wederkomst van Christus in macht en majesteit op het einde der tijden.
PASEN	Feest van de verrijzenis van Jezus Christus op de zondag na Goede Vrijdag. Pasen is een naar de datum veranderlijke feestdag die valt op de zondag onmiddellijk na de eerste volle maan op of na 21 maart, dus op z'n laatst op 25 april. Zie: nonpaschanten, paaskaars, paaskring, paaslam, paasplicht, paastijd, paasvigilie, paasvuur, paaswake, Paaszaterdag, Palmpasen, Palmzondag, passietijd, Pinksteren, Quadragesima, Quinquagesima, roerende feestdagen, Septuagesima, Sexagesima, triduum, vasten, vijf geboden der heilige kerk, Witte Donderdag.
PASSIEKRUIS	Kruis zonder corpus met de afbeelding van de verschillende lijdenswerktuigen zoals lans, doornenkroon, hamer, spijkers,enz.
PASSIETIJD	De twee weken vóór Pasen, vanaf Passiezondag (passie = lijden).
PASSIEZONDAG	Zie: passietijd
PASTOOR	Zie: parochie.
PASTOR	Zie: parochie.
PASTOR BONUS	Latijn: Goede Herder: naam van (de afbeelding van) Jezus als herder (Johannes,10,11), vaak met een verloren schaap op Zijn schouders. (vgl. het beeld van Michelangelo)
PASTORAAL CONCILIE	(1) concilie gericht op het pastoraal functioneren; (2) specifiek: het pastoraal concilie van de Nederlandse kerkprovincie van 1966 tot 1971.
PASTORAALBRIEVEN	De twee brieven van Sint Paulus aan bisschop Timotheus, handelend over taak en functie van de pastores, herders, van de kerk.
PASTORAALTHEOLOGIE	Onderdeel van de theologie betreffende de studie van de zielzorg
PASTORALIA	financiële inkomsten van de pastoor als juridisch hoofd van de parochie.
PATEEN	Latijn patina, schotel: gewijde gouden of vergulde schaal die op de kelk meegedragen wordt en waarop de geconsacreerde hostie wordt neergelegd.
PATER	Latijn: vader: mannelijke priester-kloosterling.
PATERNOSTER	Latijn: Onze vader: (1) beginwoorden van het eucharistisch gebed; (2) rozenkrans; (3) lift met rondgaande kooien als kralen van een rozenkrans.
PATRIARCH	(1) oudtestamentische aartsvader zoals Abraham, Izaak en Jakob; (2) titel van aartsbisschop op belangrijke zetel in de oosterse kerken; (3) eretitel van aartsbisschop van belangrijk gebied in de westerse kerk
PATRISTIEK	Onderdeel van de kerkgeschiedenis handelend over de kerkvaders
PATROON	Beschermheer of vrouwe. Ook wel als beschermheilige aangeduid
PAULIJNS VOORRECHT	Latijn: Privilegium Paulinum: de mogelijkheid tot ontbinding van een huwelijk tussen ongedoopten als na het doopsel van de ene partij de andere partij niet langer in vrede wil samenleven; na een dergelijke ontbinding kan de gedoopte partij opnieuw en binnen de kerk huwen.
PAUS	De bisschop van Rome, opvolger van Sint Petrus en hoofd van de katholieke kerk. De Paus wordt binnen de katholieke kerk betiteld als plaatsbekleder van Christus, opvolger van Petrus en bisschop van Rome. Hij wordt ook wel aangeduid als Heilige Vader, of papa (de vertaling van vader uit het Latijn). De huidige Paus is paus Franciscus. Hij is de 266ste paus sinds de heilige Petrus: 1 Petrus 26-67 2 Linus 67-76 3 Anacletus 76-88 4 Clemens I 88-97 5 Evaristus 97-105 6 Alexander I 105-115 7 Sixtus I 115-125 8 Telesphorus 125-136 9 Hyginus 136-140 10 Pius I 140-155 11 Anicetus 155-166 12 Soterus 166-175 13 Eleutherius 175-189 14 Victor I 189-199 15 Zephyrinus 199-217 16 Callixtus I 217-222 17 Urbanus I 222-230 18 Pontianus 230-235 19 Antherus 235-236 20 Fabianus 236-250 21 Cornelius 251-253 22 Lucius I 253-254 23 Stephanus I 254-257 24 Sixtus II 257-258 25 Dionysius 259-268 26 Felix I 269-274 27 Eutychianus 275-283 28 Gaius 283-296 29 Marcellinus 296-304 30 Marcellus I 308-309 31 Eusebius 309-310 32 Miltiades 311-314 33 Silvester I 314-335 34 Marcus 336 35 Julius I 337-352 36 Liberius 352-366 37 Damasus I 366-384 38 Siricius 384-399 39 Anastasius I 399-401 40 Innocentius I 401-417 41 Zosimus 417-418 42 Bonifatius I 418-422 43 Caelestinus I 422-432 44 Sixtus III 432-440 45 Leo I 440-461 46 Hilarius 461-468 47 Simplicius 468-483 48 Felix II 483-492 49 Gelasius I 492-496 50 Anastasius II 496-498 51 Symmachus 498-514 52 Hormisdas 514-523 53 Johannes I 523-526 54 Felix III 526-530 55 Bonifatius II 530-532 56 Johannes II 533-535 57 Agapitus I 535-536 58 Silverius 536-537 59 Vigilius 537-555 60 Pelagius I 556-561 61 Johannes III 561-574 62 Benedictus I 575-579 63 Pelagius II 579-590 64 Gregorius I 590-640 65 Sabinianus 604-606 66 Bonifatius III 607 67 Bonifatius IV 608-615 68 Deusdedit I 615-618 69 Bonifatius V 619-625 70 Honorius I 625-638 71 Severinus 640 72 Johannes IV 640-642 73 Theodorus 642-649 74 Martinus I 649-655 75 Eugenius I 655-657 76 Vitalianus 657-672 77 Deusdedit II 672-676 78 Donus 676-678 79 Agathon 678-681 80 Leo II 682-683 81 Benedictus II 684-685 82 Johannes V 685-686 83 Conon 686-687 84 Sergius I 687-701 85 Johannes VI 701-705 86 Johannes VII 705-707 87 Sisinnius 708 88 Constantinus 708-715 89 Gregorius II 715-731 90 Gregorius III 731-741 91 Zacharius 741-752 – Stephanus II 752 – stierf voordat hij werd geïnstalleerd, ontbreekt daardoor op sommige lijsten. 92 Stephanus III 752-757 93 Paulus I 757-767 94 Stephanus IV 768-772 95 Hadrianus I 772-795 96 Leo III 795-816 97 Stephanus V 816-817 98 Paschalis I 817-824 99 Eugenius I 824-827 100 Valentinus 827 101 Gregorius IV 827-844 102 Sergius II 844-847 103 Leo IV 847-855 104 Benedictus III 855-858 105 Nicolaas I 858-867 106 Hadrianus II 867-872 107 Johannes VIII 872-882 108 Marinus I 882-884 109 Hadrianus III 884-885 110 Stephanus VI 885-891 111 Formosus 891-896 112 Bonifatius VI 896 113 Stephanus VII 896-897 114 Romanus 897 115 Theodorus II 897 116 Johannes IX 898-900 117 Benedictus IV 900-903 118 Leo V 903 119 Sergius III 904-911 120 Anastasius III 911-913 121 Lando 913-914 122 Johannes X 914-928 123 Leo VI 928 124 Stephanus VIII 928-931 125 Johannes XI 931-935 126 Leo VII 936-939 127 Stephanus IX 939-942 128 Marinus II 942-946 129 Agapitus II 946-955 130 Johannes XII 955-964 131 Leo VIII 964-965 132 Benedictus V 965 133 Johannes XIII 965-972 134 Benedictus VI 973-974 135 Benedictus VII 974-983 136 Johannes XIV 983-984 137 Johannes XV 985-996 138 Gregorius V 996-999 139 Silvester II 999-1003 140 Johannes XVII 1003 141 Johannes XVIII 1004-1009 142 Sergius IV 1009-1012 143 Benedictus VIII 1012-1024 144 Johannes XIX 1024-1032 145 Benedictus IX 1032-1044 146 Silvester III 1045 – volgens sommigen was Silvester II een tegenpaus. 147 Benedixtus IX 1045 148 Gregorius VI 1045-1046 149 Clemens II 1046-1047 150 Benedictus IX 1047-1048 151 Damasus II 1048 152 Leo IX 1049-1054 153 Victor II 1055-1057 154 Stephanus X 1057-1058 155 Nicolaas II 1059-1061 156 Alexander II 1061-1073 157 Gregorius VII 1073-1085 158 Victor III 1087 159 Urbanus II 1088-1099 160 Paschalis II 1099-1118 161 Gelasius II 1118-1119 162 Callixtus II 1119-1124 163 Honorius II 1124-1130 164 Innocentius II 1130-1143 165 Caelestinus II 1143-1144 166 Lucius II 1144-1145 167 Eugenius III 1145-1153 168 Anastasius IV 1153-1154 169 Hadrianus IV 1154-1159 170 Alexander III 1159-1181 171 Lucius III 1181-1185 172 Urbanus III 1185-1187 173 Gregorius VIII 1187 174 Clemens III 1187-1191 175 Caelestinus III 1191-1198 176 Innocentius III 1198-1216 177 Honorius III 1216-1227 178 Gregorius IX 1227-1241 179 Caelestinus IV 1241 180 Innocentius IV 1243-1254 181 Alexander IV 1254-1261 182 Urbanus IV 1262-1264 183 Clemens IV 1264-1268 184 Gregorius X 1271-1276 185 Innocentius V 1276 186 Hadrianus V 1276 187 Johannes XXI 1276-1277 188 Nicolaas III 1277-1280 189 Martinus IV 1281-1285 190 Honorius IV 1285-1287 191 Nicolaus IV 1288-1292 192 Caelestinus V 1294 193 Bonifatius VIII 1294-1303 194 Benedictus XI 1303-1304 195 Clemens V 1305-1314 196 Johannes XXII 1316-1334 197 Benedictus XII 1334-1342 198 Clemens VI 1342-1352 199 Innocentius VI 1352-1362 200 Urbanus V 1362-1370 201 Gregorius XI 1370-1378 202 Urbanus VI 1378-1389 203 Bonifatius IX 1389-1404 204 Innocentius VII 1404-1406 205 Gregorius XII 1406-1415 206 Martinus V 1417-1431 207 Eugenius IV 1431-1447 208 Nicolaas V 1447-1455 209 Callixtus III 1455-1458 210 Pius II 1458-1464 211 Paulus II 1464-1471 212 Sixtus IV 1471-1484 213 Innocentius VIII 1484-1492 214 Alexander VI 1492-1503 215 Pius III 1503 216 Julius II 1503-1513 217 Leo X 1513-1521 218 Adrianus VI 1522-1523 Hij is de enigste Nederlandse paus geweest, maar die had weinig succes op het gebied van hervorming 219 Clemens VII 1523-1534 220 Paulus III 1534-1549 221 Julius III 1550-1555 222 Marcellus II 1555 223 Paulus IV 1555-1559 224 Pius IV 1559-1565 225 Pius V 1566-1572 226 Gregorius XIII 1572-1585 227 Sixtus V 1585-1590 228 Urbanus VII 1590 229 Gregorius XIV 1590-1591 230 Innocentius IX 1591 231 Clemens VIII 1592-1605 232 Leo XI 1605 233 Paulus V 1605-1621 234 Gregorius XV 1621-1623 235 Urbanus VIII 1623-1644 236 Innocentius X 1644-1655 237 Alexander VII 1655-1667 238 Clemens IX 1667-1669 239 Clemens X 1670-1676 240 Innocentius XI 1676-1689 241 Alexander VIII 1689-1691 242 Innocentius XII 1691-1700 243 Clemens XI 1700-1721 244 Innocentius XIII 1721-1724 245 Benedictus XIII 1724-1730 246 Clemens XII 1730-1740 247 Benedictus XIV 1740-1758 248 Clemens XIII 1758-1769 249 Clemens XIV 1769-1774 250 Pius VI 1775-1799 251 Pius VII 1800-1823 252 Leo XII 1823-1829 253 Pius VIII 1829-1830 254 Gregorius XVI 1831-1846 255 Pius IX 1846-1878 256 Leo XIII 1878-1903 257 Pius X 1903-1914 258 Benedictus XV 1914-1922 259 Pius XI 1922-1939 260 Pius XII 1939-1959 261 Johannes XXIII 1958-1963 262 Paulus VI 1963-1978 263 Johannes Paulus I 1978 264 Johannes Paulus II 1978-2005 265 Benedictus XVI 2005-2013 266 Franciscus 2013-
PAUSELIJKE GARDE	Gezelschap dat bestaat uit de pauselijke eregarde, de Palatijnse eregarde en de Zwitserse garde: de laatste is het meest bekend; in de door Michelangelo ontworpen uniformen functioneert zij als de ceremoniële ordebewaking van het Vaticaan.
PAUSELIJKE KROON	Kroon die werd gebruikt door de Paus. Ook wel Tiara genoemd. Deze kroon wordt niet meer gebruikt.
PAUSELIJKE STAAT	Het grondgebied van het Vaticaan waar de paus wereldlijk gezag over uitoefent. Ook wel Vaticaan stad genoemd.
PAUSELIJKE ZEGEN	Zegen van de paus, soms met de officiële toevoeging urbi et orbi (aan de stad Rome en de orbis terrarum, de kring der landen oftewel de hele wereld); onder bepaalde voorwaarden kan elke priester gedelegeerd en privé de pauselijke zegen geven.
PAUSKEUZE	Verkiezing van paus door kardinalen in geheime vergadering (conclaaf) bijeen, bij acclamatie of via stemming(en); bij het oude ritueel hoort o.m. de zwarte ( 'nog geen paus' ) of witte ( 'we hebben een paus' ) rook uit een bepaalde schoorsteen van het Vaticaan; daarna volgt de kroning.
PAUSMOBIEL	Voertuig waarin de paus goed zichtbaar en beveiligd rondgereden wordt.
PAX CHRISTI	Latijn: de vrede van Christus: naast bekende vredesgroet ook naam van een christelijke organisatie.
PAX VOBIS	Latijn: Vrede zij U: vredeswens, onder andere door Jezus zelf uitgesproken bij de verschijningen na de verrijzenis
PECULIUM	Latijn: door anderen beheerd vermogen: toegestaan klein materieel bezit van religieus die gelofte van armoede heeft afgelegd.
PENTATEUCH	Grieks, vijfrollenboek: de vijf eerste boeken van het oude testament (van Mozes), nl. Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium, tesamen in de joodse traditie de Thora geheten.
PETER	Doopvader, peetoom.
PETRUSKETTING	Zilveren horlogeketting, vroeger veel gedragen door priesters, in de vorm van de ketenen waarmee de apostel Petrus volgens de overlevering in Rome geboeid werd.
PETRUSKRUIS	Omgekeerd kruis omdat de apostel Petrus volgens de overlevering met het hoofd naar beneden gekruisigd is.
PIETA	Beeld van Maria met de van het kruis afgenomen Jezus op schoot.
PIETERSPENNING	Verzamelnaam van alle giften der gelovigen ten bate van het bestuur van de kerk te Rome.
PIJ	Habijt van monnik.
PILAARHEILIGE	Kluizenaar die als boetedoening boven op een zuil leefde, zoals Simon de Styliet.
PINKSTEREN	Grieks: Pentekostè, vijftigste (dag): het feest, vijftig dagen na Pasen, ter herinnering aan de nederdaling van de Heilige Geest over de apostelen. Zie: drievuldigheid, glossolalie, Hemelvaartsdag, kerkelijk jaar, liturgische kleuren, noveen, paaskring, quatertemperdagen, Sacramentsdag, sequentia, springprocessie.
PINKSTERVUUR	(1) de vurige tongen boven de hoofden der apostelen ten teken van de nederdaling van de Geest; (2) vreugdevuur op of rond Pinksteren (vgl. Paasvuur).
PINKSTERWONDER	Het spreken van vele talen tegelijk door de apostelen op Pinksteren, volgens Handelingen 2,4.
PIUSALMANAK	Jaarboek met uitgebreide informatie over de katholieke kerk in Nederland; verscheen van 1879 tot 1971 en wordt sinds 1984 opnieuw uitgegeven.
PLEBAAN	Pastoor die namens de bisschop de kathedrale parochie leidt.
PLECHTIGE COMMUNIE	Nadat kinderen rond hun zevende verjaardag hun Eerste Communie gedaan hebben, als ze voldoende begrip van de betekenis ervan hebben, doen ze rond hun twaalfde hun Plechtige Communie, gewoonlijk met de persoonlijke hernieuwing van hun doopbeloften, die bij de toediening van het doopsel na hun geboorte namens hen door peter en meter gedaan waren.
PLECHTIGE GELOFTEN	Geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid, voor eeuwig afgelegd in een religieuze orde.
PONTIFEX	Latijn: bruggenbouwer: titel van bisschop als bemiddelaar tussen God en de mensen. pontifex maximus: de paus.
PONTIFICALIA	Alle bisschoppelijke liturgische en kerkrechtelijke functies en voorrechten.
PONTIFICEREN	Het vervullen van liturgische functies door bisschop of abt.
PORTA SANCTA	heilige deur.
PORTIUNCULA	Latijn: deeltje, plekje: zesde-eeuws kerkje bij Assisi, in 1208 door Sint Franciscus gerestaureerd en bekend geworden door de Portiuncula-aflaat; die kon men aldaar - later ook elders - telkens opnieuw (toties quoties) verdienen door kerkbezoek en gebed op 1 of 2 augustus. 'Pesjonkelen' heette in de volksmond het zo de nodige keren achter elkaar de kerk in- en uitgaan, met de intentie om de aldus telkens opnieuw verdiende volle aflaat op diverse al of niet dierbare overledenen in het vagevuur toe te passen om hen zodoende sneller uit hun lijden te verlossen.
POSTCOMMUNIO	Misgebed na de communie.
POSTULAAT	De eerste proeftijd gedurende zes maanden van een postulant(e), toekomstig kloosterling(e), voorafgaand aan het noviciaat
POSTULATOR	Officiële aanvrager van een proces tot heiligverklaring die onder meer de bewijsvoering terzake de wonderen dient te verzorgen die, onder voorspraak van de heilig te verklaren persoon, zijn gebeurd.
PREDIKER	(1) andere naam voor het bijbelboek Ecclesiastes; (2) predikant.
PREFATIE	Gebeden of gezongen gebed als inleiding op de canon, het tafelgebed
PREFECT	(1) Voorzitter van een Romeinse congregatie; (2) lekenvoorzitter van een Mariacongregatie; (3) disciplinair priester-hoofd van jongenscollege of seminarie, de zgn. prefectus disciplinae
PRELAAT	Verzamelnaam voor hogere geestelijkheid, als patriarch, primaat, metropoliet, aartsbisschop, bisschop, die allen rechtsmacht hebben; dit geldt niet voor ereprelaten met titels als protonotarius apostolicus, huisprelaat of pauselijk kamerheer; curiale prelaten tenslotte zijn de hogere ambtenaren van de Romeinse curie.
PRESBYTER ASSISTENS	Latijn: assisterende priester, namelijk bij een liturgische plechtigheid.
PRESBYTERIUM	(1) priesterkoor, verhoogd deel vóór in de kerk; (2) verzamelde priesters, b.v. van een bisdom
PRIESTER	Hij die het sacrament van het priesterschap heeft ontvangen
PRIESTERARBEIDER.	Priester die bewust kiest voor het leven en werken als arbeider, b.v. Abbé Pierre te Parijs.
PRIESTERSCHAP	Sacrament dat door handoplegging en gebed van de bisschop de persoon machtigt tot uitoefening van het ambt van geloofsverkondiging en toediening van de sacramenten.
PRIMAAT	Titel van het hoofd van een kerkprovincie (aartsbisschop) of van de hele kerk (de paus)
PRIOR	(1) kloosteroverste van een priorij; (2) onderoverste van abdij.
PRO ECCLESIA ET PONTIFICE	Latijn: voor de kerk en de paus: pauselijk(e) onderscheiding(skruis) beneden de rang van pauselijke ridderorde.
PROCESSIE	Plechtige omgang van geestelijken en gelovigen in of buiten het kerkgebouw waarbij vaak het heilig sacrament wordt meegevoerd.
PROCURATOR	Latijn: verzorger: (1) persoon belast met de stoffelijke belangen van een klooster, ook wel provisor of minister genaamd; (2) tussenpersoon tussen kerkprovincie of religieuze orde en het centrale bestuur te Rome.
PROFES	Persoon die openbare kloostergeloften heeft afgelegd, de zogenaamde professie.
PROMOTOR FIDEI	Latijn: bevorderaar van het geloof: getuige à charge bij een heiligverklaring, tegenpool van de advocaat van de duivel
PROOSDIJ	Residentie van een proost.
PROOST	Voorzitter van het kapittel van kanunniken.
PROPRIUM	Latijn: het eigene: liturgische tekst die vast bij een bepaald soort viering hoort, b.v. van een heilige, of van een feestdag op een bepaalde plaats.
PROTONOTARIUS APOSTOLICUS	Notaris van de pauselijke kanselarij.
PROVINCIAAL	Algemene overste van kloosterprovincie.
PSALMEN	De 150 liederen zoals die in vijf boeken van het Oude Testament geschreven staan en in de kerken gebeden en gezongen worden.
PSALMODIEREN	Het in beurtzang zingen van de psalmen
PSALTERIUM	Boek dat alle psalmen bevat.

QUADRAGESIMA	Latijn: veertigste: de eerste zondag van de vasten als de veertigste dag vóór Pasen.
QUATERTEMPERDAGEN	Latijn: quator tempora, de vier jaargetijden: tot in het recente verleden viermaal per jaar op woensdag, vrijdag en zaterdag voorgeschreven vasten- en onthoudingsdagen aan het begin van elk jaargetijde om Gods zegen over de oogst en de nieuw te wijden priesters af te smeken; zij vielen in de eerste week van de vasten, de week van Pinksteren, de week na het feest van kruisverheffing en in de derde week van de Advent.
QUILT	Engels: doorstikte doek, soms gebruikt als dekkleed over doodskist
QUINQUAGESIMA	Latijn: vijftigste: de zondag vóór Aswoensdag, als de vijftigste dag vóór Pasen.

RATEL	Geluidmaker van hout, liturgisch gebruikt ter vervanging van de altaarschel op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag.
RECOLLECTIE	Latijn: recollectio, herdenking: korte periode van bezinning.
RECTOR	Bestuurder en zielzorger van niet-parochiële gemeenschap, b.v. van een kloostercommunauteit of inrichting.
REFECTORIUM	Latijn: refter: eetzaal in een klooster.
REGINA COELI	Latijn: koningin van de hemel: (1) eretitel van Maria; (2) gebed driemaal daags ter vervanging van het Angelus in de Paastijd.
REGULIEREN	Leden van religieuze orde of congregatie.
RELIEK	Of relikwie: Latijn reliquia: overblijfsel: (delen van) het lichaam van een heilige of voorwerpen die daarmee in aanraking zijn geweest, soms gevat of geborgen in kostbare reliekschrijnen, die ter verering kunnen worden uitgestald of ter aanraking met hand of mond worden aangeboden.
RELIGIEUS	(1) algemene naam voor kloosterling(e); (2) tot de religie behorend of daarvan getuigend.
REPOSITORIUM	Latijn: bewaarkast, rustplaats: plaats in de monstrans waar de geconsacreerde hostie wordt bewaard.
REQUIEM AETERNAM DONA EIS DOMINE	Latijn: Heer geef hun (hem/haar) de eeuwige rust: gebed tijdens uitvaartdienst
REQUIESCA(N)T IN PACE	Latijn: moge(n) zij (hij/zij) rusten in vrede: gebed bij de uitvaartdienst of spreuk op graf, afkorting R.I.P
RESPONSORIUM	Latijn: antwoordvers.
RETABEL	Tafel achter het altaar.
RIJMBIJBEL	Bijbel op rijm, vooral populair in de middeleeuwen vóór de boekdrukkunst omdat de tekst zó gemakkelijker te onthouden was; een bekende rijmbijbel is die van Jacob van Maerlant uit 1372.
RITENSTRIJD	Langdurig meningsverschil tussen de jezuïeten en andere ordes, zoals die der dominicanen en franciscanen in de 17e en 18e eeuw over het al of niet in missiegebieden aanpassen van westerse kerkelijke rituelen aan plaatselijke en landelijke gewoontes. De jezuïeten waren vóór aanpassing maar werden in 1744 door paus Benedictus in het ongelijk gesteld; van toen af moest alles weer op z'n Romeins.
RITUALE ROMANUM	Boek met rituele teksten bij de toediening der sacramenten.
RITUS	Voorgeschreven wijze van liturgisch handelen
ROCHET	Kort liturgisch koorhemd met nauwe mouwen
ROEPING	Het zich voorbestemd voelen of weten tot een bepaalde levenstaak
ROERENDE FEESTDAGEN	Kerkelijke feestdagen op vaste dag maar wisselende datum, nl. de eerste zondag van de Advent, Aswoensdag, de dagen van de Goede Week, Pasen, Hemelvaart, Pinksteren en Sacramentsdag.
ROMA LOCUTA CAUSA FINITA	Latijn: als Rome gesproken heeft is de zaak beslist: uitspraak van Augustinus (Sermones 131,10) over het kerkelijk gezag.
ROMA MORA	Latijn: Rome betekent uitstel: verzuchting over het soms lang uitblijven van een beslissing vanuit Rome
ROMEINSE CURIE	Zie: curie.
RORATE COELI .	Gezang tijdens de Advent
ROTA	Zie: kerkelijke rechtbank.
ROZENHOEDJE	of Rozenkrans: (1) bidsnoer van vijfmaal tien kralen, telkens onderbroken door grote kraal en voorafgegaan door kruisje plus één grote, drie kleine en wederom één grote kraal; (2) het gebed zelf, als volgt: aan het kruisje wordt de geloofsbelijdenis gebeden, aan de grote kralen het Onze Vader (met de formule Ere zij de Vader, enz. ), en aan alle kleine kralen het Weesgegroet; het aldus eenmaal rondbidden wordt ook wel rozenhoedje genaamd. Het volledige rozenkransgebed omvat het drievoud daarvan. Bij elk tiental kralen wordt een geheim uit het leven van Maria overwogen. Het rozenkransgebed met sterke nadruk op de Mariadevotie dateert uit de l5e eeuw en diende oorspronkelijk in hoofdzaak als plaatsvervanger van het officiële kerkelijk gebed der getijden, dat voor de ongeletterde gelovigen te moeilijk gevonden werd. Met de opkomst van de liturgische beweging in het midden van de 20e eeuw is deze vorm van gebed op de achtergrond geraakt. Het feest van de rozenkrans is op de eerste zondag van oktober.
RUBRIEKEN	Van Latijn: ruber, rood: de in rood gedrukte toelichtingen op het liturgisch handelen en bidden.

SACRAMENTALIEN	Latijn: Sacramentalia, dat wat tot wijding strekt: door de kerk ingesteld wijdingen of zegeningen van personen of zaken.
SACRAMENTELE GENADE	De specifieke zegening, genade, die elk sacrament geeft.
SACRAMENTEN	Tekenen van bijzondere genade, door Christus ingesteld en door de kerk nader vastgesteld in de vorm van zeven rituele handelingen elk met begeleidende taal, waardoor een specifieke zegening, wijding of genade wordt gegeven. De zeven sacramenten zijn: doopsel, vormsel, biecht, eucharistie, priesterschap, huwelijk en heilig oliesel,
SACRAMENTSALTAAR	Hoofd- of zijaltaar met tabernakel waar de geconsacreerde hosties bewaard worden.
SACRAMENTSDAG	Door paus Urbanus in 1264 ingesteld feestdag van het heilig sacrament op de tweede donderdag na Pinksteren omdat het boetekarakter van Witte Donderdag het feestelijk herdenken van het Laatste Avondmaal en de instelling van de eucharistie in de weg stond.
SACRAMENTSPROCESSIE	Processie waarin het heilig sacrament wordt meegedragen.
SACRARIUM	Latijn: heilige ruimte
SACRISTIE	Kleed- en bewaarruimte bij een kerk
SALVAM FAC REGINAM NOSTRAM	Latijn: Behoed onze koningin: gebed dat na een plechtige mis werd gezongen voor het heil van het staatshoofd.
SALVE REGINA	Latijn: Gegroet Koningin: eerste woorden van de langste Maria-antifoon (lofzang) uit de vespers
SANCTUARIUM	Latijn: heiligdom: (1) priesterkoor in kerk; (2) bewaarplaats van reliek(en); (3) het hele kerkgebouw.
SANCTUS	Latijn: Heilig: driemaal herhaalde beginwoorden van gezang of gebed bij het begin van de canon, het tafelgebed.
SCHAPULIER	(Of Scapulier) van Latijn: scapulae, schouders: (1) door sommige kloosterordes op borst en rug tot aan de voeten neerhangende lap stof, over het habijt heen gedragen; (2) in navolging daarvan uit devotie door leken gedragen lapjes stof, verbonden door een lint; (3) ter vervanging daarvan: de (schapulier)medaille, aan een kettinkje om de hals gedragen.
SCHIETGEBED	Kort gebed uit devotie, in nood, of ter bevestiging van het geloof. (b.v. Geloofd zij Jezus Christus; O God, Help mij, enz.)
SCHISMA	Grieks: scheur, onenigheid: het zich - met behoud van de geloofsleer - onttrekken aan het gezag van de paus van Rome. Een voorbeeld is het Oosters Schisma van Photius (876), zo ook het Westers Schisma (van 1378 tot 1417) en het Anglicaanse Schisma van Hendrik de Achtste in 1553.
SCHOLASTICAAT	(1) synoniem voor groot- seminarie, in het bijzonder de studieperiode der filosofie en theologie; (2) algemene naam voor de studieperiode vóór de priesterwijding in sommige ordes en congregaties.
SCHOLASTIEK	Latijn: scholasticus, geleerde: (1) verzamelnaam voor het in de middeleeuwen ontwikkelde filosofische en theologische stelsel, vooral op basis van Aristoteles en te onderscheiden in een augustijnse, franciscaanse en dominicaanse richting; de laatste - met als voornaamste auteur Thomas van Aquino - beleefde een opbloei in de negentiende eeuw; (2) studerende kloosterling die nog niet tot priester is gewijd.
SCHRIFTUUR	De bijbel of heilige schrift
SCHUILKERK	Ook schuurkerk: geheime plaats voor de eredienst om aan de vervolging van de overheid te ontkomen.
SCHULDBELIJDENIS	Het bekennen van de zonden als onderdeel van de biecht
SECRETA	Latijn: geheimen: stil gebed in de mis voorafgaand aan de canon.
SECULIER	Latijn: saecularis, werelds: aanduiding van priester die geen lid is van een orde of congregatie, een zogenaamde wereldheer.
SEDE VACANTE	Latijn: terwijl de zetel onbezet is: periode waarin de zetel van paus of bisschop vacant is.
SEDIA GESTATORIA	Latijn: draagstoel: namelijk van de paus, waarin hij de Sint Pieter wordt binnengedragen
SEDILIA	Latijn: zetels: brede bank aan de epistelkant (rechts vanuit de kerk) voor de celebranten.
SEPTUAGESIMA	Latijn: zeventigste: de eerste zondag van de Paaskring, 70 dagen vóór Pasen (gevolgd door Sexagesima, Quinquagesima en Quadragesima).
SEPTUAGINT(A)	Latijn: zeventig: de, volgens de traditie, door 70 joodse geleerden te Alexandrië gemaakte vertaling van het oude testament uit het Hebreeuws naar het Grieks.
SEQUENTIA	Latijn: vervolgen: hymnen in dichtvorm gebeden of gezongen tussen de lezingen van het epistel en het evangelie, zoals Victimae Paschales (Paastijd), Veni Sancte Spiritus (Pinkstertijd), Lauda Sion (Sacramentsdag), Stabat Mater (feest der zeven smarten van Maria), en Dies Irae (rouwdienst).
SERAFIJNEN	Zie: engelen. de Heilige Franciscus van Assisi werd bezocht door een serafijn
SERVUS SERVORUM	Latijn: dienaar der dienaren (Gods): kenschetsing van de paus door Augustinus. Gregorius de Grote was de eerste paus die deze titel in het jaar 600 op zichzelf toepaste.
SEXAGESIMA	Latijn: zestigste: zondag de zestigste dag vóór Pasen, tussen Septuagesima en Quinquagesima.
SEXT SIC TRANSIT GLORIA MUNDI	Latijn: zo vergaat wereldse roem: spreuk, onder andere toegepast op de paus tijdens diens kroning.
SIGILLUM	Latijn: zegel: (1) het biechtgeheim; (2) zegel op brief of reliek.
SIMONIE	Verboden verkoop van geestelijke goederen (naar de handel van Simon de Tovenaar uit Handelingen 8, 18).
SINT ANNA-TE-DRIEEN	Afbeelding van de heilige Anna met haar dochter Maria en haar kleinkind Jezus.
SINT-JANSPROCESSIE	Openbare processie buiten de kerk op het feest van Sint Jan de Doper 24 juni, zoals die b.v. te Laren NH jaarlijks gehouden wordt
SLOTKLOOSTER	Klooster met clausuur, afdeling verboden voor andere sexe.
SLOTZUSTER	Religieuze die zich niet buiten de clausuur mag begeven
SOLIDEO	Latijn: voor God alleen (af te nemen mutsje).
SOUTANE	Lange toog van priester (zwart), bisschop (paars), kardinaal (rood), paus (wit). Ook sommige ordes dragen een wit habijt, zoals de norbertijnen, die daarom ook wel witheren genoemd worden
SPRINGPROCESSIE	Boeteprocessie tegen epilepsie, jaarlijks op de derde pinksterdag te Echternach gehouden, waarbij de deelnemers op de maat van de muziek telkens drie stappen vooruit en twee achteruit zetten.
STABAT MATER DOLOROSA	Latijn: de moeder stond (onder het kruis): Mariahymne van Jacopone da Todi uit 1306; van hem is ook de minder bekende pendant Stabat Mater Gloriosa (in tegenstelling tot Dolorosa).
STATIE	Latijn: stilstaan, plaats, (1) een van de oude kerken te Rome; (2) standplaats van een missionaris; (3) een der 14 afbeeldingen van een kruisweg.
STICHT	Of Stift: (1) klooster; (2) gebied plus bewoners onder bisschop of abt.
STIGMATISATIE	Het getekend worden met de wonden van Christus bij diep extatische of mystieke ervaring, onder anderen bij Franciscus van Assisi en Catharina van Siëna.
STIPENDIUM	Aalmoes aan priester voor het opdragen van een heilige mis.
STOLA	Of Stool: om de schouders gehangen brede band in liturgische kleur, gedragen bij de eredienst en de toediening van sacramenten.
SUBDIAKEN	Geestelijke die de eerste en laagste van de hogere wijdingen heeft ontvangen.
SUFFRAGAAN	Of Suffragaanbisschop: bisschop die onder gezag van een aartsbisschop zijn ambt uitoefent.
SUISSE	Frans: Zwitserland: ordebewaker in de kerk tijdens de dienst, soms met sjerp, steek, hellebaard of degen; de naam van deze ceremoniële lekenfunctie is ontleend aan de Zwitserse garde van het Vaticaan.
SUMMA THEOLOGICA	Latijnse naam voor een theologisch overzichtswerk door sommige klassieke kerkelijke theologen, met name van Thomas van Aquino.
SUPERIOR	Officiële titel voor overste van een kloostergemeenschap.
SUPERPLIE	Latijn: superpellicum, bovenkleed: wit linnen koorhemd tot aan de knieën met wijde mouwen.
SUPPEDANEUM	Latijn: voetbodem: verhoging vóór in de kerk, waar het altaar zich bevindt.
SUSPENSIE	Latijn: suspensio, ophanging, opschorting: straf waardoor kerkelijk bedienaar tijdelijk of blijvend uit zijn ambt wordt ontzet, gesuspendeerd wordt.
SYLLABUS	Lijst van door de kerk veroordeelde stellingen, in 1864 door Pius IX en in 1907 door Pius X uitgevaardigd tegen het Modernisme.
SYLVESTERAVOND	Synoniem voor oudejaarsavond, genaamd naar paus Sylvester (314-337) wiens feest valt op 31 december.
SYMBOLUM	Aan het Grieks ontleend synoniem voor de geloofsartikelen, het credo
SYNODE	Kerkvergadering, als in bisschoppelijke of diocesane synode.
SYNOPTICI	De evangelisten Mattheus, Marcus en Lukas van wie de teksten min of meer parallel naast elkaar gelezen kunnen worden voor een vollediger overzicht, een synopsis.

TABERNAKEL	Kluis op hoofd- of zijaltaar, soms binnenin bekleed met zijde en van buiten omhangen met gordijnen in liturgische kleur, waarin de geconsacreerde hostie bewaard worden.
TAFEL DES HEREN	Synoniem voor altaartafel of communiebank.
TAFELDIENST	deel van de heilige mis.
.TANTUM ERGO	Latijn: derhalve een zo groot (sacrament): beginwoorden van de laatste strofe van de officële sacramentshymne
TE DEUM	Latijn: U God (loven wij): eerste woorden van plechtige feestzang
TEERSPIJZE	Voedsel voor op reis, met name de communie voor een stervende.
TEGENPAUS	In de middeleeuwen was er tweepalt binnen de Rooms Kahtolieke kerk waardoor er naast de paus door de andere partij een tegenpaus werd gekozen/genistalleerd. zie ook Westers Schisma.
TELEOLOGIE	Grieks: teleios, laatste, en: logos, woord: leer van de in alles op één doel gerichte schepping Gods.
TENEBRAE	donkere metten.
TERMIJN	In de uitdrukking 'Op termijn gaan': het rondgaan van een bedelmonnik een zgn. terminans, om aalmoezen te verzamelen.
TERTIARIS	(1) lid van derde orde; (2) religieus die een derde jaar noviciaat doet.
TERTS	Zie: getijden
TETRARCH	Grieks: viervorst: ondergeschikte lokale heerser onder Romeins oppergezag, zoals Herodes.
THABOR	Berg bij Nazareth waar Jezus werd verheerlijkt door Zijn Vader ten aanschouwe van Petrus, Johannes en Jacobus (Luk. 9, 28).
THEODICEE	Natuurlijke godsleer, met als een van de thema's het probleem van de verklaring van het kwaad.
THEOFANIE	Godsverschijning.
THEOLOGAAT	Of theologicum: studiehuis voor theologie
THEOLOGANT	Student in de theologie
THEOLOGIE	Godgeleerdheid.
THEOLOOG	Godgeleerde.
THEOMANIE	Godsdienstwaanzin.
TIARA	Pauselijke driekroon die de drie functies van priester, koning en leraar symboliseert; de tiara wordt niet gedragen tijdens de eredienst zelf
TIEN GEBODEN	Uitspraken van God tot het volk van Israël, vastgelegd in Exodus 20, 1-17 en Deuteronomium 5, 6-21, in een zekere parallelie tussen die twee boeken. Volgens Deuteronomium 4,13 en 10,4 zijn deze uitspraken door God zelf op twee stenen tafelen gegrift en op de berg Sinaï aan Mozes ter hand gesteld. Het de eeuwen door erkende belang van deze uitspraken ligt in de diepe, algemeen menselijke waarheden voor een ethisch verantwoord bestaan die zij bevatten. Als zodanig worden zij wel gezien als een van de mogelijke formuleringen van de zogeheten natuurwet, meer dan als geboden waaraan men zich te houden heeft, maar zich ook aan zou kunnen onttrekken. De eerste drie der tien geboden bevatten voorschriften voor het gedrag tegenover God zelf, de zeven volgende regelen het gedrag van de mensen onderling. De nummering van de oosterse kerken en van de reformatie wijkt af van die der lutherse en katholieke kerken. De in de traditie gegroeide, enigszins ingekorte formulering die in de katholieke kerk ingeburgerd is, luidt: Ik ben de Heer uw God. 1. Gij zult geen afgoden vereren maar Mij alleen aanbidden en boven alles beminnen. 2. Gij zult de naam van de Heer, uw God, niet zonder eerbied gebruiken. 3. Wees gedachtig dat gij de dag des Heren heiligt. 4. Eer uw vader en uw moeder. 5. Gij zult niet doden. 6. Gij zult geen onkuisheid doen. 7. Gij zult niet stelen. 8. Gij zult tegen uw naaste niet vals getuigen. 9. Gij zult geen onkuisheid begeren. 10.Gij zult niet onrechtvaardig begeren wat uw naaste toebehoort.
TIENTJE	Tien weesgegroeten, als deel van het Rozenkransgebed
TIJDEIGEN	Dat deel van het missaal en het brevier dat de loop van het kerkelijk jaar volgt.
TITULAIR BISSCHOP	Bisschop zonder eigen rechtsgebied
TONSUUR	kruinschering.
TOTIES QUOTIES	Latijn: zo vaak als: aflaat die men telkens opnieuw kan verdienen.
TRACTUS	Gezongen of gebeden misgebed tussen het voorlezen van het epistel en het evangelie in de vastentijd.
TRALIENONNEN .	Populaire naam van vrouwelijke contemplatieven, slotzusters.
TRANSEPT	Dwarsbeuk van kruiskerk.
TRANSFIGURATIE	Latijn: transfiguratio: gedaanteverandering
TRANSSUBSTANTIATIE	Verandering van brood en wijn in lichaam en bloed van Christus.
TREURMETTEN	Zie: donkere metten.
TRIDENTIJNS	Volgens het Tridentinum, het concilie van Trente
TRIDUUM	Driedaagse periode van gebed en bezinning; Triduum Sacrum worden de drie dagen vóór Pasen genoemd.
TRINITEIT	Zie: Drievuldigheid.
TRONEN	Zie: engelen.
TUNIEK	Liturgisch gewaad van subdiaken.

UITBANNING	duivelsuitdrijving
UITERSTEN	Verzamelnaam van dood, oordeel, hemel of hel.
UITLUIDEN	Het luiden van de kerkklok(ken) bij een begrafenis.
URBI ET ORBI	pauselijke zegen
UT OMNES UNUM SIT	Latijn: mogen allen één zijn: motto van de oecumene.
UT QUEANT LAXIS	gregoriaans.een variatie op de hymne van Sint Johannes Baptist "Ut queant laxis,", voor orkest en mannenstem of een mannenstem op geluidsband

VAGEVUUR	Plaats waar de overledenen de - na de vergiffenis in de biecht nog resterende - straffen voor hun zonden uitboeten, alvorens tot de hemel toegelaten te worden. Als Latijns purgatorium (zuiverend vuur) komt dit begrip al bij de vroegste kerkelijke schrijvers voor, o.a. bij Augustinus (Enchiridion 69, Migne Patr. Lat. 40, 265). De Franse, Engelse (etc.) talen hebben de Latijnse term overgenomen (purgatoire, purgatory), terwijl het Nederlandse woord reeds in het Middelnederlands Veghevuer was (WNT XVIII, 209-211& 1059-1070), samengesteld uit Veeg = ten sterve gedoemd, sterfelijk (vgl. het vege lijf) en Vuur (Duits Feghefeuer).
VASTEN	Het zich geheel of gedeeltelijk onthouden van spijs of drank, soms als boetedoening, soms ter gedachtenis aan het lijden van Christus. Niet te verwarren met onthouding. De grote of 40-daagse vasten duurt van Aswoensdag tot Pasen.
VASTENAVOND	Aswoensdag, carnaval
VASTENBRIEF	Schrijven van de bisschop(pen) aan de gelovigen ter gelegenheid van het begin van de 40-daagse vasten, meestal over een actueel onderwerp.
VASTENDOEK	hongerdoek.
VASTENMEDITATIE	Overweging of preek tijdens de 40-daagse vasten, vooral vóór de tweede wereldoorlog dinsdagsavonds over de radio populair.
VASTENTROMMELTJE	Doosje waarin kinderen tijdens de vasten hun snoep opspaarden
VATICAAN	Politiek onafhankelijke stadstaat in het centrum van Rome, waar - naast musea, bibliotheken, studiehuizen, enz. - in de eerste plaats de zetel van het bestuur der katholieke kerk is gevestigd met aan het hoofd de paus.
VATICAANS CONCILIE	Oecumenisch concilie dat van 1869 tot 1870 als Vaticanum I en van 1959/'60 tot 1965 als Vaticanum II te Rome gehouden is.
VATICANA	Voornaamste Vaticaanse bibliotheek met o.a. 55000 handschriften en 7000 incunabelen.
VEERTIG-UREN-GEBED	Openbare aanbidding van het ten toon gestelde heilig sacrament gedurende 40 uren achtereen, eventueel met nachtelijke onderbreking
VELUM	Latijn: verhulling: (1) langwerpige schouderdoek voor het vasthouden of dragen van een monstrans; (2) zijden of linnen omhulsel van een ciborie met geconsacreerde hosties.
VENI CREATOR	Latijn: kom Schepper: naam en beginwoorden van bekende lofzang tot de heilige Geest
VENI SANCTE SPIRITUS	Latijn: kom heilige Geest: naam en beginwoorden van bekende lofzang tot de heilige Geest.
VERANDERLIJKE FEESTDAGEN	roerende feestdagen
VERERING	Het eer brengen aan of aanroepen van heiligen, in tegenstelling tot het aanbidden dat zich uitsluitend tot God richt.
VERGIFFENIS DER ZONDEN	De erfzonde wordt vergeven door het doopsel, de zware (dood) zonden door de biecht, de lichte (dagelijkse) zonden door de biecht of door gebed en rechtvaardig leven.
VERLOSSING	Door menswording en kruisdood heeft Christus de erfzonde en alle andere zonden van heel de mensheid zodanig volledig uitgeboet dat eenieder die er zich voor openstelt met God verzoend en verlost kan worden.
VERONICADOEK	zweetdoek
VERRIJZENIS DES VLESES	De algehele opstanding van alle mensen uit de dood en het laatste oordeel op het einde der tijden.
VERSCHIJNING DES HEREN	Driekoningen.
VERSTERVEN	Het zich ontzeggen van - dus sterven aan - materiële of geestelijke genoegens om tot grotere geestelijke zelfbeheersing en inkeer te komen.
VERZAKEN	Synoniem van afzweren, verloochenen, als in: ik verzaak de duivel.
VERZOENING	verlossing.
VESPERALE	Liturgisch boek met de psalmen van de vespers
VESPERS	getijden
VEXILLA REGIS	Latijn, banier des konings: beginwoorden van bekende hymne uit de lijdensweek
VIATICUM	teerspijze.
VICARIS	Algemene term voor plaatsvervanger
VICARIS GENERAAL	Eerste assistent en plaatsvervanger van bisschop
VIDI AQUAM	Latijn: ik heb water (zien vloeien): beginwoorden van liturgisch paasgezang, naar Ezekiël 47,1
VIJF GEBODEN DER HEILIGE KERK	1. Verplichte feestdagen vieren als zondag. 2. op zondagen en verplichte feestdagen de mis bijwonen en geen zware (vroeger 'slafelijke') arbeid verrichten. 3. Zich houden aan vasten- en onthoudingsdagen. 4. minstens eenmaal per jaar biechten. 5. in de paastijd te communie gaan.
VISIOEN	Bovennatuurlijk schouwen van personen of zaken die op natuurlijke wijze niet waargenomen of verklaard kunnen worden.
VISSERSRING	Pauselijke zegelring met de afbeelding van de vissende sint Petrus (Mattheus 4, 19 enz.), gebruikt voor het bezegelen van pauselijke documenten.
VOEDSTERVADER	Eretitel van St. Jozef die niet Jezus' biologische vader was.
VOETGEBED	Eerste gebed aan de voet van het altaar in de Latijnse mis met de eerste verzen van psalm 42 (1 tot 5).
VOETKUS	Kus op de voet of de neus van de schoen als eerbetuiging, b.v. ter begroeting van de paus.
VOETWASSING	Optioneel onderdeel van de liturgie op Witte Donderdag in navolging van de voetwassing der apostelen door Jezus vóór het Laatste Avondmaal (Johannes 13,
VOLKSMISSIE	Zie: missie.
VOORAFBEELDING	Of voorafschaduwing: het in oudtestamentische beelden en woorden aankondigen van komst en zegeningen van Jezus als verlosser
VOORGEBORCHTE	Letterlijk Voorburcht, Voorstad (zie Woordenboek der Nederlandsche Taal XXII, 1, 1778-1780): in theologische zin het voorportaal van de hel (Latijn: limbus). Het voorgeborchte is een bedachte constructie, door de kerk als authentiek aanvaard, om de verblijfplaats te omschrijven van allen die buiten hun persoonlijke zondenschuld, maar wel belast met de erfzonde door dat laatste niet in de hemel maar ook niet in de hel thuis horen. Dit geldt in de eerste plaats voor alle rechtvaardigen van de oudtestamentische tijd die op de kruisdood van Christus hebben moeten wachten tot zij met Hem mochten verrijzen tot hun hemels geluk. In de tweede plaats geldt dit - en dan blijvend - voor alle niet gedoopte kleine kinderen die niet door het zogenaamde doopsel van begeerte de hemel deelachtig werden.
VORMSEL	Sacrament, toegediend door handoplegging en zalving van de bisschop, dat kracht geeft om het geloof volwassen te beleven en te belijden.
VORSTEN	engelen.
VOTIEF	Van Latijn: votum, gelofte en belofte: dat wat beloofd en daarna ingelost is, vaak als eerste lid van samenstellingen zoals votiefaltaar, votiefkaars, votiefkerk, votieflamp, votiefmis, enz.
VREEMDE ZONDEN	Zonden waardoor men zich schuldig maakt aan zonden van anderen.
VULGAAT	Latijnse vertaling van de Heilige Schrift, gemaakt tussen 384 en 405 door de heilige Hiëronymus, en in geamendeerde en bij de tijd gebrachte vorm als officiële tekst door de kerk erkend.

XP	Christusmonogram, naar de twee beginletters CHI en RHO van de naam Christus in het Grieks.

IJSHEILIGEN

De heiligen Pancratius (12 mei), Servatius (13 mei) en Bonifatius (14 mei). De naam wijst er op dat het op die dagen vaak koud weer is; soms wordt ook de heilige Mamertus (11 mei) aan dit folkloristische rijtje toegevoegd. Dat de eerste drie namen van AASheiligen (PancrAAS, ServAAS en BonifAAS) tot IJSheiligen zouden zijn geworden, zoals wel eens beweerd wordt, blijkt etymologisch nergens uit.

ZALIGE	Overledene die in een kerkelijk proces zalig is verklaard, in beperkte mate vereerd mag worden en in aanmerking kan komen voor een proces tot heiligverklaring.
ZALIGER	Afkorting van 'ter zaliger gedachtenis', gezegd van een in de Heer overleden persoon.
ZALIGHEDEN	Zie: zaligsprekingen
ZALIGMAKER	Eretitel van Jezus als verlosser der wereld.
ZALIGSPREKINGEN	De acht zegeningen die Jezus in de bergrede (Mattheus 5, 3-11) heeft uitgesproken over (1) de armen van geest; (2) de zachtmoedigen; (3) de treurenden; (4) de hongerenden en dorstenden naar rechtvaardigheid; (5) de barmhartigen; (6) de zuiveren van harte; (7) hen die vervolging lijden omwille van de rechtvaardigheid.
ZEDELIJKE DEUGDEN	hoofddeugden.
ZEGEPRALENDE KERK	gemeenschap der heiligen
ZIEKENCOMMUNIE	Het uitreiken van commuunie voor zieke gelovigen die niet de eucharistieviering kunnen bijwonen.
ZIEKENZALVING	Ook wel bedienen genoemd. het laatst toegediende sacrament. Veelal verward met de ziekenzegening (zieken tridiuum)
ZOETE NAAM	De naam Jezus.
ZONDAGSRUST	Zie: vijf geboden der heilige kerk
ZONDEN TEGEN DE HEILIGE GEEST	Zonden die de bekering bemoeilijken, namelijk: aan Gods genade wanhopen; op Gods barmhartigheid te gemakkelijk vertrouwen; een geloofswaarheid bestrijden; de medemens Gods liefde benijden; doorgaan met het bedrijven van kwaad; berouw en boetvaardigheid verachten.
ZWEETDOEK	De doek waarmee volgens de legende Veronica Jezus' gelaat afdroogde tijdens de kruistocht en waarop Zijn afbeelding achterbleef (de vijfde statie van de kruisweg). terug naar ABC

Voorbeelden van bruikbare lkiturgische documenten:

Eucharistieviering bij een Huwelijk

Eucharistieviering bij een Uitvaart

Eucharistieviering bij een Uitvaart met Latijn

Gebeden en lezingen Uitvaartliturgie

Gebedsviering bij een Huwelijk

Gebedsviering bij een Uitvaart

Keuzemogelijkheden Huwelijksliturgie

Keuzemogelijkheden voorbede intenties Huwelijksliturgie

Liedboek bij rk Uitvaartliturgie

Voorbede Intenties Uitvaartliturgie

Woord en Communieviering bij een huwelijk

Woord- en Communieviering bij een Uitvaart

De Triomf van Jezus Christus

Het Misoffer

Katechismus Prentenboek uit 1912

Kruisweg met Liturgische teksten

Misale Romanum

Ursula Oxfort - Karmelietes

1000 woorden - weten waarover het gaat

Eén van de voorwaarden voor de verwezenlijking van het zo sterk verlangde actief deelnemen van de gelovigen aan de liturgie is kennis en
inzicht. Dit boek wil daartoe een bescheiden bijdrage leveren. In het besef dat een bewuste en actieve deelname veel meer is dan weten wat een bepaalde term nu precies betekent, is toch een minimale kennis van de binnen de liturgie gebruikte terminologie een belangrijke, zo niet een noodzakelijke voorwaarde. Het
gebruik van de juiste term is alleszins een basisvoorwaarde wil men met
elkaar in gesprek gaan over de liturgie. Kennis van deze termen is vooral
noodzakelijk voor wie zich verder in de vakliteratuur wil verdiepen.

Dit boek wil tegemoet komen aan de mens – gelovige en/of geïnteresseerde
– die behoefte heeft aan een snel te vinden en bondig geformuleerde informatie. De woordenlijst, die niet alomvattendbedoelt te zijn, wil dan ook vooreerst de meest voorkomende termen op een bondige en bevattelijke wijze verklaren.

READ THE BOOK - THE BIBLE CHANGE YOUR LIFE

Heer, wees mijn Gids

INFO: DE WEG - DE WAARHEID - HET LEVEN - FILM

Handige Bijbel

Remember all victims of violence worldwide

GEBED LEEFREGEL BELIJDENIS

DE WEG | DE WAARHEID | HET LEVEN | FILM | AUDIO

CREATOR

HOLYHOME.NL USE NO COOKIES - REPORT DEAD LINKS

Waard om te weten :

Een hartelijk welkom op de site
Deze pagina printen
Sitemap
Wie zoekt zal vinden

FAQ - HELP

Kerk
Zondag
Advent
Kerstfeest
Driekoningen
Vastentijd
Goede Vrijdag
Aswoensdag
Palmzondag
Palmpasen
De stille week
Witte donderdag
Stille zaterdag
Paaswake
Pasen - Paasfeest
Hemelvaartsdag
Pinksteren
Biddag
Dankdag
Avondmaal
Doop
Belijdenis
Oudjaarsdag
Nieuwjaarsdag
Sint Maarten
Sint Nicolaas
Halloween
Hervormingsdag
Dodenherdenking
Bevrijdingsdag
Koningsdag / Koninginnedag
Gebedsweek
Huwelijk
Begrafenis
Vakantie
Recreatie
Feest- en Gedenkdagen
Symbolen van herkenning

Leerzame antwoorden op levens- en geloofsvragen

Hebreeën 4:12 zegt: "Want levend en krachtig is het woord van God, en scherper dan een tweesnijdend zwaard: het dringt diep door tot waar ziel en geest, been en merg elkaar raken, en het is in staat de opvattingen en gedachten van het hart te ontleden". Lees eens: Het zwijgen van God

God heeft zoveel liefde voor de wereld, dat Hij Zijn enige Zoon heeft gegeven; zodat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft. Lees eens: God's Liefde

Schat onder handbereik

Bemoediging en troost

Bible-people - stories of famous men and women in the Bible
Bible-archaeology - archaeological evidence and the Bible
Bible-art - paintings and artworks of Bible events
Bible-top ten - ways to hell, films, heroes, villains, murders....
Bible-architecture - houses, palaces, fortresses
Women in the Bible - great women of the Bible
The Life of Jesus Christ - story, paintings, maps
Read more for Study Apocrypha, Historic Works

GELOOF EN LEVEN een
KLEINE HULP VOOR ONDERWEG

Wie zoekt zal vinden

Boeiende Series :

Bijbelvertalingen
Bijbel en Kunst

Bijbels Prentenboek
Biblische Bildern
Encyclopedie
E-books en Pdf
Prachtige Bijbelse Schoolplaten

De Heilige Schrift
Het levende Woord van God
Aan de voeten van Jezus
Onder de Terebint
In de Wijngaard

De Bergrede
Gelijkenissen van Jezus
Oude Schoolplaten
De Zaligsprekingen van Jezus

Goede Vruchten
Geestesgaven

Tijd met Jezus
Film over Jezus
Barmhartigheid

Catechese lessen
Het Onze Vader
De Tien Geboden
Hoop en Verwachting
Bijzondere gebeurtenissen

De Bijbel is boeiend
Bijbelverhalen in beeld
Presentaties en Powerpoints
Bijbelse Onderwerpen

Vrede van God voor jou
Oude bijbel tegels

Informatie over alle kerken in Nederland: Kerkzoeker

Bible Study: The Bible alone!
L'étude biblique: Rien que la Bible!
Bibelstudium: Allein die Bibel!

Materiaal voor het Digibord
Werkbladen Bijbelverhalen Bijbellessen
OT Hebreeuws-Engels
NT Grieks-Engels

Naslagwerken
Belijdenissen
Een rijke bron

Missale Romanum + Afbeeldingen
Stripboek over Jezus
Christelijke Symbolen
Plaatjes Afbeeldingen Clipart
Evangelie op Postzegels

Harmonium Huisorgel
Godsdiensten en Religies
Herinnering aan Kerken

Christian Country Music
Muzikale ontspanning
Software voor Bijbelstudie
Hartverwarmende Klanken
Read and Hear the Holy Bible

Luisterbijbel

Bijbel voor Slechtzienden Begrippenlijst -1- -2-

Meer weten over de Psalmen, gezangen, liturgieën, belijdenisgeschriften: Catechismus, Dordtse Leerregels en veel andere informatie? . Kijk op: Online-bijbel.nl

(What's good, use it)

HOME | STUDIEBIJBEL | BIJBELSTUDIES | BIJBELATLAS | BIJBELSEGESCHIEDENIS | NIEUWS