VAGEVUUR

Plaats waar de overledenen de - na de vergiffenis in de biecht nog resterende - straffen voor hun zonden uitboeten, alvorens tot de hemel toegelaten te worden. Als Latijns purgatorium (zuiverend vuur) komt dit begrip al bij de vroegste kerkelijke schrijvers voor, o.a. bij Augustinus (Enchiridion 69, Migne Patr. Lat. 40, 265). De Franse, Engelse (etc.) talen hebben de Latijnse term overgenomen (purgatoire, purgatory), terwijl het Nederlandse woord reeds in het Middelnederlands Veghevuer was (WNT XVIII, 209-211 & 1059-1070), samengesteld uit Veeg = ten sterve gedoemd, sterfelijk (vgl. het vege lijf) en Vuur (Duits Feghefeuer).

Zie: aflaat, gelovige zielen.

Zie ook: hel.

VASTEN

Het zich geheel of gedeeltelijk onthouden van spijs of drank, soms als boetedoening, soms ter gedachtenis aan het lijden van Christus. Niet te verwarren met onthouding. De grote of 40-daagse vasten duurt van Aswoensdag tot Pasen (zondagen uitgezonderd).

Zie ook: quatertemperdagen.

VASTENAVOND

Zie: Aswoensdag, carnaval.

VASTENBRIEF

Schrijven van de bisschop(pen) aan de gelovigen ter gelegenheid van het begin van de 40-daagse vasten, meestal over een actueel onderwerp.

Zie ook: bisschop, mandement.

VASTENDOEK

Zie: hongerdoek.

VASTENMEDITATIE

Overweging of preek tijdens de 40-daagse vasten, vooral vóór de tweede wereldoorlog dinsdagsavonds over de radio populair.

VASTENTROMMELTJE

Doosje waarin kinderen tijdens de vasten hun snoep opspaarden.

VATICAAN

Politiek onafhankelijke stadstaat in het centrum van Rome, waar - naast musea, bibliotheken, studiehuizen, enz. - in de eerste plaats de zetel van het bestuur der katholieke kerk is gevestigd met aan het hoofd de paus.

Zie ook: camerlengo, conclaaf, congregatie, kerkelijke staat, nuntius, pauselijke staat, pauskeuze, sede vacante, suisse.

VATICAANS CONCILIE

Oecumenisch concilie dat van 1869 tot 1870 als Vaticanum I en van 1959/'60 tot 1965 als Vaticanum II te Rome gehouden is.

VATICANA

Voornaamste Vaticaanse bibliotheek met o.a. 55000 handschriften en 7000 incunabelen.

VEELVULDIGE COMMUNIE

Zie: communie.

VEERTIG-UREN-GEBED

Openbare aanbidding van het ten toon gestelde heilig sacrament gedurende 40 uren achtereen, eventueel met nachtelijke onderbreking.

Zie: altijddurende aanbidding.

VELUM

Latijn: verhulling: (1) langwerpige schouderdoek voor het vasthouden of dragen van een monstrans; (2) zijden of linnen omhulsel van een ciborie met geconsacreerde hosties.

Zie: hostie.

VENI CREATOR

Latijn: kom Schepper: naam en beginwoorden van bekende lofzang tot de heilige Geest.

VENI SANCTE SPIRITUS

Latijn: kom heilige Geest: naam en beginwoorden van bekende lofzang tot de heilige Geest.

VERANDERLIJKE FEESTDAGEN

Zie: roerende feestdagen.

VERERING

Het eer brengen aan of aanroepen van heiligen, in tegenstelling tot het aanbidden dat zich uitsluitend tot God richt.

Zie: aanbidden, aanroepen.

VERGIFFENIS DER ZONDEN

De erfzonde wordt vergeven door het doopsel, de zware (dood) zonden door de biecht, de lichte (dagelijkse) zonden door de biecht of door gebed en rechtvaardig leven.

Zie: doodzonde, dagelijkse zonde.

VERLOSSING

Door menswording en kruisdood heeft Christus de erfzonde en alle andere zonden van heel de mensheid zodanig volledig uitgeboet dat eenieder die er zich voor openstelt met God verzoend en verlost kan worden.

Zie ook: doopsel.

VERONICADOEK

Zie: zweetdoek.

VERRIJZENIS DES VLESES

De algehele opstanding van alle mensen uit de dood en het laatste oordeel op het einde der tijden.

VERSCHIJNING DES HEREN

Zie: Driekoningen.

VERSTERVEN

Het zich ontzeggen van - dus sterven aan - materiële of geestelijke genoegens om tot grotere geestelijke zelfbeheersing en inkeer te komen.

VERZAKEN

Synoniem van afzweren, verloochenen, als in: ik verzaak de duivel.

VERZOENING

Zie: verlossing.

VESPERALE

Liturgisch boek met de psalmen van de vespers.

Zie: getijden.

VESPERS

Zie: getijden.

VEXILLA REGIS

Latijn, banier des konings: beginwoorden van bekende hymne uit de lijdensweek.

Zie: Goede Week, Goede Vrijdag.

VIATICUM

Zie: teerspijze.

VICARIS

Algemene term voor plaatsvervanger.

Zie ook: coadjutor.

VICARIS GENERAAL

Eerste assistent en plaatsvervanger van bisschop.

VIDI AQUAM

Latijn: ik heb water (zien vloeien): beginwoorden van liturgisch paasgezang, naar Ezekiël 47,1.

VIJF GEBODEN DER HEILIGE KERK

1. Verplichte feestdagen vieren als zondag.

2. op zondagen en verplichte feestdagen de mis bijwonen en geen zware (vroeger 'slafelijke') arbeid verrichten.

3. Zich houden aan vasten- en onthoudingsdagen.

4. minstens eenmaal per jaar biechten.

5. in de paastijd te communie gaan.

VISIOEN

Bovennatuurlijk schouwen van personen of zaken die op natuurlijke wijze niet waargenomen of verklaard kunnen worden.

VISSERSRING

Pauselijke zegelring met de afbeelding van de vissende sint Petrus (Mattheus 4, 19 enz.), gebruikt voor het bezegelen van pauselijke documenten.

Zie: paus.

VOEDSTERVADER

Eretitel van St. Jozef die niet Jezus' biologische vader was.

VOETGEBED

Eerste gebed aan de voet van het altaar in de Latijnse mis met de eerste verzen van psalm 42 (1 tot 5).

VOETKUS

Kus op de voet of de neus van de schoen als eerbetuiging, b.v. ter begroeting van de paus.

VOETWASSING

Optioneel onderdeel van de liturgie op Witte Donderdag in navolging van de voetwassing der apostelen door Jezus vóór het Laatste Avondmaal (Johannes 13, 5-9).

VOLKSMISSIE

Zie: missie.

VOLLE AFLAAT

Zie: aflaat.

VOORAFBEELDING

Of voorafschaduwing: het in oudtestamentische beelden en woorden aankondigen van komst en zegeningen van Jezus als verlosser.

VOORGEBORCHTE

Letterlijk Voorburcht, Voorstad (zie Woordenboek der Nederlandsche Taal XXII, 1, 1778-1780): in theologische zin het voorportaal van de hel (Latijn: limbus). Het voorgeborchte is een bedachte constructie, door de kerk als authentiek aanvaard, om de verblijfplaats te omschrijven van allen die buiten hun persoonlijke zondenschuld, maar wel belast met de erfzonde door dat laatste niet in de hemel maar ook niet in de hel thuis horen. Dit geldt in de eerste plaats voor alle rechtvaardigen van de oudtestamentische tijd die op de kruisdood van Christus hebben moeten wachten tot zij met Hem mochten verrijzen tot hun hemels geluk. In de tweede plaats geldt dit - en dan blijvend - voor alle niet gedoopte kleine kinderen die niet door het zogenaamde doopsel van begeerte de hemel deelachtig werden.

Zie ook: doopsel, nederdaling ter helle, vagevuur.

VORMSEL

Sacrament, toegediend door handoplegging en zalving van de bisschop, dat kracht geeft om het geloof volwassen te beleven en te belijden.

Zie: chrisma, sacramenten.

VORSTEN

Zie: engelen.

VOTIEF

Van Latijn: votum, gelofte en belofte: dat wat beloofd en daarna ingelost is, vaak als eerste lid van samenstellingen zoals votiefaltaar, votiefkaars, votiefkerk, votieflamp, votiefmis, enz.

Zie ook: altaar, mis.

VREEMDE ZONDEN

Zonden waardoor men zich schuldig maakt aan zonden van anderen.

Zie ook: dagelijkse zonde, doodzonde, hoofdzonden, wraakroepende zonden.

VULGAAT

Latijnse vertaling van de Heilige Schrift, gemaakt tussen 384 en 405 door de heilige Hiëronymus, en in geamendeerde en bij de tijd gebrachte vorm als officiële tekst door de kerk erkend.

terug naar ABC