De Bijbel is niet een boek wat je zomaar even van kaft tot kaft leest. Het kan lastig zijn om je weg door de Bijbel te vinden, als je niet weet wat zich wanneer heeft afgespeeld. Deze site kan je helpen om de Bijbel beter te leren kennen. Ontdek de bron van vrede, het Woord van God: 

PREEK - EEN ZAAK VAN KEUZE EN VERKENNING

Inleiding
Heel wat predikanten en kerkenraden zijn, vaak met behulp van een liturgiecommissie, bezig met de inrichting van de eredienst, die in de zondagse kerkdienst in praktijk gebracht moeten worden. Vanuit het deputaatschappen eredienst is het de ervaring dat het blijkbaar moeite kost om het aanwezige studiemateriaal en kerkelijke besluiten om te zetten in concreet beleid. Daarom hier een praktische handreiking om een ­plan voor de liturgie op te zetten aan de hand van het zoge­naamde kerkelijk jaar. Er zijn aan 'het kerkelijk jaar' ook allerlei theologische beschouwingen opgehangen. Daar kan ik weinig mee. Maar een kerkorde roept ons iop de kerkelijke feestdagen te onderhouden. Deze feestdagen vormen de markeringspunten voor een structurering van de liturgie over een heel jaar.

Preekonderwerp kiezen en verkennen

Na de voorbereiding met een preekwerkgroep volgt nu een methodiek in de vorm van een stappenplan. De stappen neem je tijdens het maken van de preek. Niet elke stap is verplicht en ook niet elke stap is voor iedereen van even groot gewicht. Afhankelijk van de analyse van je preken maken we samen een keus uit de volgende stappen

Kiezen

Kies een onderwerp: een thema, een deel uit de bijbel of de catechismus. Het onderwerp kan dienen voor een eenmalige preek, maar kan ook in een serie aan bod komen.

De keuze voor het onderwerp kan ingegeven worden door
- het kerkelijk jaar,
- de catechismus-prediking,
- ontwikkelingen in uw gemeente, de kerk of de samenleving,
- eigen studie,
- thema in de gemeente
- of andere overwegingen.

Verkennen

Breng nu eerst in kaart welke aspecten een rol bij dit onderwerp spelen. In eerste instantie kun je dit doen door zelf te gaan nadenken over het preekonderwerp vanuit je eigen voorkennis en ideeën. Noteer alles wat je te binnen schiet:

- welke aspecten zitten er aan het onderwerp,
- welke accenten kun je leggen,
- wat kan of moet uitgewerkt worden,
- wat is nu actueel in deze gemeente en in deze tijd,
 - enzovoort.
Noteer ook verdergaande ideeën als (voor)beelden, deelthema’s of vragen en problemen die leven rond dit onderwerp. Wellicht dat er enige -korte en voorlopige!- studie/exegese volgt wat weer leidt tot meer invallen.

Functie

De functie van deze stap is dat de tekst in zijn volle breedte in beeld komt om er vervolgens een of eer aspecten uit te kunnen kiezen.
De resultaten van deze stap zijn:

- een actualiseren van je kennis en ideeën rond het preekonderwerp;
 - kiezen van een of meer deelonderwerp waarop je je in de vervolgstappen gaat concentreren;
 - besluit om dit onderwerp te laten vallen of aan te passen.
 
Tekstkeuze

Nogal wat voorgangers gaan erg willekeurig om met hun tekstkeuze voor de preek. Bovendien bepaalt die tekstkeuze vaak de rest van de liturgie: wat er rond de preek gezongen wordt. Gelukkig worden de grote christelijke feesten wel onderhouden. Maar sommigen vinden het helemaal niet vreemd wanneer in novem­ber uit een evangelie wordt gepreekt en in maart oudtestamentische ge­schiedenissen aan de orde zijn.

Ik heb, zoals gezegd, niet veel op met allerlei theologische opvattingen rond het kerkelijk jaar. Maar ik denk dat het wel profijtelijk is voor liturgisch besef wanneer tenminste glo­baal het kerkelijk jaar wordt gevolgd.

Dat betekent dat predikanten er goed aan doen hun preektekst­schema te beginnen met de adventstijd, eind november. Het is mooi op adventszondagen ook over adventsstof te preken. Waar­bij advent heel breed mag worden opgevat: ook wij verwachten immers de komst van onze Heiland.

Na de kerst en de jaarwisseling kan aandacht gegeven worden aan Jezus' optreden volgens de evangeliën.
In ieder geval is het waardevol voor jezelf het begin van de lijdenstijd te markeren, waarna de diensten heenwerken naar goede vrijdag en pasen.
Tussen pasen en Pinksteren kan aan­dacht gegeven worden aan de betekenis van Jezus' opstanding voor het leven van de gelovi­gen.
Na Pinksteren is de voorgan­ger, tot het eind van het kerkelijk jaar vrij om stof naar keuze en/of behoefte te kiezen.
Zonder jezelf aan een strak preekrooster te binden, werkt het heel goed wanneer je tenminste deze orde in acht neemt.

De opzet van een liturgisch jaarplan

Je kunt met het maken van een plan het beste in juni of september beginnen. Het kerkelijk jaar begint immers vier zondagen voor het kerstfeest. Tijdig beginnen genereert tijd voor goede voorbereiding.

Markeer eerst de data voor de grote christelijke feestda­gen: kerst, goede vrijdag, pasen, hemelvaart en Pinksteren.

De vier zondagen, die voorafgaan aan het kerstfeest, zijn de adventszondagen. De eerste zondag van advent is tegelijk het begin van het kerkelijk jaar.

De zes zondagen, die voorafgaan aan het paasfeest, markeren de lijdenstijd tot en met goede vrijdag.

Alle zondagen, die buiten deze periodes vallen, hebben officieel ook wel een naam, maar dat is voor ons doel minder belangrijk.
Binnen deze structuur worden andere, bijzondere kerkdien­sten ingepast: bijvoorbeeld de jaarwisseling, de bid- en dankdag, openbare geloofsbelijdenis en ambtsdra­gersbevesti­ging.

Ook voor de avondmaalszondagen wordt nu een plaats ge­zocht. Maar dan niet steriel: bijvoorbeeld elke tweede zondag van de even maanden, maar functioneel.

Het is mooi om avondmaal te vieren binnen de adventsperiode, waarbij dan ook de liturgie in adventsstijl wordt opgezet. Hetzelfde geldt voor avondmaalsviering in de lijdenstijd. Jongelui, die openbare belijdenis doen, vragen toegang tot het avondmaal. Daarom is het fraai op de belijdeniszondag zelf (Pinksteren?) avondmaal te vieren. Avondmaal vieren in de verwachting van Jezus' wederkomst kan heel mooi zijn als afsluiting van het kerkelijk jaar.

Zo zijn er gemakkelijk zeven zondagen te bedenken, waarop het avondmaal aan de hand van een bepaalde thematiek gevierd kan worden. En dat is voor afwisseling en beleving heel belang­rijk.
Tenslotte wordt een plaats gezocht voor de Schuldbelijdenis en genadeverkondiging, in een evenwichtige afwisseling.