De Bijbel is niet een boek wat je zomaar even van kaft tot kaft leest. Het kan lastig zijn om je weg door de Bijbel te vinden, als je niet weet wat zich wanneer heeft afgespeeld. Deze site kan je helpen om de Bijbel beter te leren kennen. Ontdek de bron van vrede, het Woord van God: 

PREEK - KIES EEN STRUCTUUR

Inleiding
Heel wat predikanten en kerkenraden zijn, vaak met behulp van een liturgiecommissie, bezig met de inrichting van de eredienst, die in de zondagse kerkdienst in praktijk gebracht moeten worden. Vanuit het deputaatschappen eredienst is het de ervaring dat het blijkbaar moeite kost om het aanwezige studiemateriaal en kerkelijke besluiten om te zetten in concreet beleid. Daarom hier een praktische handreiking om een ­plan voor de liturgie op te zetten aan de hand van het zoge­naamde kerkelijk jaar. Er zijn aan 'het kerkelijk jaar' ook allerlei theologische beschouwingen opgehangen. Daar kan ik weinig mee. Maar een kerkorde roept ons iop de kerkelijke feestdagen te onderhouden. Deze feestdagen vormen de markeringspunten voor een structurering van de liturgie over een heel jaar.

Kies een structuur

Nu doel en kern -voorlopig- vaststaan en het onderwerp verkend is vanuit Gods Woord en de gemeente kunnen we gaan nadenken over de opbouw van de preek. Heel bepalend voor het goed overkomen van de preek is immers een heldere structuur die voor iedereen goed te volgen is. Dat vraagt weer stappen: het kiezen van die structuur en het voortdurend toelichten ervan tijdens de preek.

De tweede stap volgt verderop, nu gaan we eerst in op het aanbrengen van structuur.

Afhankelijk van het onderwerp en de doelstelling kun je kiezen uit een scala aan structuren. Eigenlijk is elke structuur goed zolang die er maar voor zorgt dat je de kernboodschap goed kunt over dragen en de structuur voortdurend toelicht. Hierna volgen een paar mogelijkheden:

Thema en puntenverdeling

Je hebt een onderwerp dat je van een aantal kanten belicht of waarvan je een aantal deelonderwerpen (thema’s, aspecten, onderdelen, soorten) aan de orde wilt stellen.
Deze veel gebruikte verdeling is tamelijk verstandelijk gericht: het geeft je de mogelijkheid aspecten van een zaak vanuit allerlei perspectief te behandelen.

Geleid door het bijbelgedeelte

De uitleg van een bijbelgedeelte bepaalt je structuur. In feite is de opbouw van de tekst de structuur van je preek. Dit is een structuur die goed past bij een langere tekst en bij een Psalm. Stap voor stap ga je door de tekst heen, je legt uit en je geeft vertalingen naar het hier en nu van de gemeenteleden.

Het doel van de uitleg van een thema of bijbelgedeelte is informatie geven. Maar bedenk wel welk doel je hebt met het geven van de uitleg en overweeg hoeveel exegese je preek moet bevatten. Een exegese heeft alleen zin als je een relatie legt tussen het onderwerp (de tekst, de zondag) en leven van de mensen hier en nu (vergelijk je doelstelling).
Wissel daarom korte delen exegese af met een direct verband met/toepassing op het leven hier en nu.

Je kunt daarbij de volgende vormen hanteren
 
- Vraag: kent u dat ook?

- Veronderstel: misschien is dat bij u ook zo.

- Confronteer: en nu uw eigen leven. Stel gerichte vragen, noem gedrag en geef een beoordeling ervan op basis van de exegese.

- Benoem zelf: gisteren sprak ik, vorige week zag ik, las ik …

- Ontken en specificeer: u denkt dat is bij mij niet zo. Maar .....

Chronologisch

Het tijdsverloop vormt de structuur. Deze structuur past goed bij een verhaal, een historische tekst of een handeling die voortschrijdt in de tijd. Je kunt doorgaans de tekst op de voet volgen. In die zin is het een verbijzondering van ‘geleid door exegese’ Tussendoor kun je toelichtingen en toepassingen geven, een figuur eruit lichten en die hardop laten denken (zie ook Technieken).

Vraag en antwoord

Centraal in deze structuur staat een vraag, een probleem dat je in de inleiding opwerpt. De preek moet uitmonden in een antwoord op die vraag. Dus je stelt een probleem, een vraag en je geeft in de loop van de preek een antwoord of oplossing.

De preek bevat dan de volgende elementen (1)

- Vraag stellen

 Bijvoorbeeld waarom lijkt God soms afwezig is in ons leven? Waarom vraagt God dit aan … Kun je God nog wel vertrouwen als Hij .. doet? Heeft je leven wel zin als je …. bent?
 
- Beschrijving of aanleiding

Dit kan vanuit de tekst of vanuit de gemeente. Laat zien hoe het probleem zich voordoet, bij wie en in welke omstandigheden.
 
- Belang van het probleem

Laat zien hoe zwaar het probleem is, hoe mensen het ervaren en hoe ze erop reageren. Gebruik technieken als hardop denken (zie bij Technieken)
 
- Knelpunten in de praktijk

Welke consequenties heeft het probleem voor je relatie met God, het omgaan met je naasten in je omgeving thuis, je werk en de kerk, hoe ben je er zelf onder en hoe kijk je naar Gods schepping. Kortom: kies een aantal knelpunten (afhankelijk van je doelstelling) en licht die eruit.
 
- Oplossing

Geef een antwoord of laat zien hoe je kunt omgaan met dit probleem.

- Oproep tot handelen

Je wilt de gemeente opwekken tot een bepaald gedrag. Het kan gaan over zaken die zich voordoen in het leven met God, het omgaan met elkaar, de kijk op jezelf en de schepping. Een oproep tot handelen kan verband houden met ons leven uit dankbaarheid, gerelateerd aan de een van de Tien Geboden of in relatie met de gaven van Gods Geest.

Voorbeelden

Lees de Bijbel, bid elke dag, wees dankbaar, leef heilig, uw vriendelijkheid zij alle mensen bekend, wees niet bezorgd, geef voor … , wees geen gewitte graven, probeer niet je eigen heil te verdienen, enz.

De preek bevat de volgende elementen(2)
 
- Aanleiding
Vanuit de tekst komt een oproep op de gemeente af om zich te bekeren, om een bepaald gedrag te gaan vertonen. Bijvoorbeeld: wees eensgezind, overweeg wat waar en verheven is, bid voor mij dat ik vrijmoedigheid ontvange.
 
- Waarom is dat gedrag nodig
Geef aan waarom God wil dat personen in de tekst en mensen nu zo doen of leven, bijvoorbeeld

. vanuit het kader van de tekst

. wijs op het ideaal: dit is wat God vraagt, dit is wat Jezus deed

. wijs op Gods eis: God verwacht van ons dat we dankbaar leven

. laat zien dat Gods geboden je bevrijden van zonde: zo kom je af van (psychische) druk en             verslaving, zo word je echt mens.
 
- Wat heb je ervoor nodig?

Wat moeten mensen doen of denken, welke houding is ervoor nodig, welke gezindheid, welke kijk op God, je naaste of jezelf om dat specifieke gedrag te gaan vertonen.
 
- Wat moet je doen?

Noem het concrete gedrag waartoe je oproept. Dit is de kernboodschap van de preek.
 
- Waar leidt het toe.

Laat zien wat de gevolgen zijn van het vernieuwde leven. Wijs bijvoorbeeld op de ‘voorsmaak van de eeuwigheid’: zo begint het echte leven met God, straks is het helemaal volmaakt nu een begin.

Tot slot: Wat zijn elementen die een preek tot een goede preek maken

Een goede preek is een preek waarover niet alleen wordt gezegd dat hij weer fijn was, of iets in die trant. Een goede preek is een preek die mensen weer tot God doet keren, op wat voor manier dan ook. En een goed prediker (iemand die preekt idd ) is eraan te herkennen dat hij enigszins controversieel is, net als ons Grote Voorbeeld dat ook is/was.

Een goede preek bevat in mijn ogen vaak een combinatie van het brengen van de boodschap op zich, in combinatie met een persoonlijke noot van de spreker daarin. Een goede preek is een doorleefde preek, men kan niet preken over wat men niet eigen is. Een predikant die niet weet wat lijden is, kan daarom vaak ook niet echt preken over lijden. In een goede preek is echter te horen dat een spreker weet waar hij het over heeft, omdat hij zijn onderwerp in zijn persoonlijk leven ook kent.

Een goede preek, dat is lekker relatief

Voor mij "moeten" de volgende elementen er in zitten

 1 het moet waarheid zijn
 2 begrijpelijk zijn (geen tale kanaans bijv.)
 3 het moet opbouwend zijn (dat kan ook inhouden dat je enorm met je zelf word geconfronteerd)

Een Schriftuitleg die een duidelijke boodschap heeft en je stof tot nadenken geeft de rest van de week. Schriftverklaring al dan niet verwijzend naar de traditie of hoe teksten in de grondtekst beschreven staan.

Zo hadden we een paar weken geleden een preek over het genezen van God en waarom dat niet altijd gebeurd. Dat was een goede preek, omdat het de tekst uit Mattheus in een geheel ander perspectief plaatst. Een preek die stof gaf en geeft tot napraten, omdat juist het uitblijven van genezing zo moeilijk maakt om hiermee om te gaan.

Juist een preek over het onderwerp die bepaalde teksten in verband brengt met elkaar en daarover een ander gezichtspunt laten gaan maakt voor mij een preek goed. Moeilijk om nu even de vinger op de juiste plaats te leggen.