De Bijbel is niet een boek wat je zomaar even van kaft tot kaft leest. Het kan lastig zijn om je weg door de Bijbel te vinden, als je niet weet wat zich wanneer heeft afgespeeld. Deze site kan je helpen om de Bijbel beter te leren kennen. Ontdek de bron van vrede, het Woord van God: 

PREEK - DE KUNST VAN HET LUISTEREN NAAR DE PREEK

Inleiding
Heel wat predikanten en kerkenraden zijn, vaak met behulp van een liturgiecommissie, bezig met de inrichting van de eredienst, die in de zondagse kerkdienst in praktijk gebracht moeten worden. Vanuit het deputaatschappen eredienst is het de ervaring dat het blijkbaar moeite kost om het aanwezige studiemateriaal en kerkelijke besluiten om te zetten in concreet beleid. Daarom hier een praktische handreiking om een ­plan voor de liturgie op te zetten aan de hand van het zoge­naamde kerkelijk jaar. Er zijn aan 'het kerkelijk jaar' ook allerlei theologische beschouwingen opgehangen. Daar kan ik weinig mee. Maar een kerkorde roept ons iop de kerkelijke feestdagen te onderhouden. Deze feestdagen vormen de markeringspunten voor een structurering van de liturgie over een heel jaar.

Verplichte kost voor predikheren/dames én gemeenteleden: Hoe luistert u eigenlijk?

Leer luisteren met aandacht

De kunst van het luisteren wordt in hoge mate gewaardeerd. Aan een goede luisteraar worden positieve kwaliteiten toegeschreven als geduldig, betrokken, begrijpend, onzelfzuchtig, vriendelijk en aandachtig. Tegelijkertijd wordt iemand die laat blijken dat hij kan luisteren ook gezien als intelligent en betrouwbaar. Door goed te luisteren vergroot u in ieder geval uw kennis over de actuele situatie. Alle reden dus om goed te luisteren, maar goed luisteren blijkt nog niet zo gemakkelijk. Vele managers lijken liever zelf aan het woord te zijn. Uit hun reacties blijkt niet altijd dat zij tot zich hebben laten doordringen wat door anderen gezegd is. Blijkbaar werden zij afgeleid door de grootste stoorzender: hun innerlijke stem!

Luisteren naar de stilte

Het is zinvol om niet voortdurend aan het woord te zijn. Stilte is nuttig, maar weet u wel wat stilte is? Hebt u wel eens een poosje naar echte stilte geluisterd? Doet u de volgende oefening: Sluit uw ogen één minuut lang en wordt u tijdens deze minuut bewust van de geluiden die u gedurende dit moment van 'stilte' nog hoort. Doe dit nu, voordat u verder leest…


Stilte een schaars artikel in een wereld vol geluid. Toch is het belangrijk om tot rust te komen en te reflecteren over het leven en jezelf. Nog belangrijker is het om God te ontmoeten in de Stilte. In de bijbel, en ook in Jezus' leven kom je dat herhaaldelijk tegen. Vaak ging Hij 's nachts of 's ochtends vroeg naar een eenzame plaats om bij zijn Vader te zijn. Dat gesprek met zijn Vader was de Bron van zijn leven, dat gaf Hem nieuwe kracht.

Wat gebeurde er?

U hoorde wel of geen geluiden, maar heeft u ook kennis gemaakt met uw innerlijke stem? Wij europeanen zijn niet zo vertrouwd met stilte, dus gaan onze gedachten onmiddellijk met ons aan de loop. Tijdens deze oefening maakte uw innerlijke stem waarschijnlijk opmerkingen als:

"goh, je hoort eigenlijk meer geluiden dan je zou denken";
 "ik hoor niets";
 "zo'n minuut duurt wel erg lang!";
 "hoe weet ik nou of die minuut voorbij is?";
 "nu is het wel klaar";
 "wat is eigenlijk het nut van zo'n oefening?";
 "waar ben ik in vredesnaam mee bezig!".

Zo'n innerlijke dialoog vindt niet alleen tijdens deze oefening plaats. Uw innerlijke stem is werkelijk de hele dag aan het woord. Hij becommentarieert voortdurend alles wat u ziet of hoort en bepaalt uw keuzes. Vanwege het commentaar van uw innerlijke stem bent u mogelijk vroegtijdig gestopt met de oefening of er zelfs niet eens aan begonnen.

De belangrijkste stoorzender

Als het om luisteren gaat, is uw innerlijke stem de belangrijkste stoorzender. Externe factoren zoals muziek, luide stemmen, geluiden van kantoorapparatuur, omgevingstemperatuur en lichamelijke ongemakken kunnen ruis in de communicatie veroorzaken, maar uw eigen gedachten verstoren de informatieoverdracht nog het meest.

Uw innerlijke stem kan ervoor zorgen dat:

uw gedachten afdwalen;
u een al te haastige reactie geeft;
namen u ontgaan;
u geen informatie meer opneemt;
u emotioneel reageert.
Afdwalende gedachten

U kunt altijd sneller luisteren dan de ander spreekt. Dit geeft u gelegenheid om tegelijkertijd van alles te denken. Zo beoordeelt u in gedachten de informatie meteen als zijnde belangrijk of onbelangrijk. Als u de presentatie van uw gesprekspartner niet boeiend genoeg vindt, kunnen uw gedachten gemakkelijk afdwalen naar zaken die u op dat moment belangrijker acht. Zo mist u stukken van het verhaal, terwijl u ondertussen nog genoeg opvangt om non-verbaal aan uw gesprekspartner uw betrokkenheid te kunnen laten blijken. Als u maar genoeg knikt en humt op het juiste moment, zal uw gesprekspartner werkelijk geloven dat u aandachtig luistert.

Er zijn situaties waarvan je zegt, als je er op terugkijkt: ik ben verzeild was geraakt in iets dat ik niet wilde.  Maar ik kon er niet uitbreken. Iets ontbrak me: de kracht, de durf, de vastbeslotenheid misschien. Machteloos voelde ik me, ik kon het niet voorkomen, noch er een einde aan maken. Soms ga je  dan figuurlijk om je heen slaan, je hebt je oordelen over anderen al klaar. Of je breekt jezelf innerlijk af, kropt iets op, je trekt je terug. Agressie en machteloosheid liggen dicht tegen elkaar. Angst en agressie ook, zoals je bij de dieren kunt zien. Is de leeuw agressief, uit angst, of is zijn machtsvertoon een uiting van kracht?  Frustratie kan een uitstekende motivator zijn om een einde te maken aan dat wat je niet wilt. Maar het geeft niet onmiddellijk zicht op je doel. ‘Tegen’ brengt geen vervulling. Maar als je dan voor jezelf gaat staan, waarop wil je je richten?  Welk doel brengt je innerlijke kracht in beweging? Zet je in voor een vruchtbaar proces met de wereld?

Weet: Emotie en gevoel zijn niet hetzelfde

Er is een verschil tussen emotie en gevoel. Die twee worden vaak verward. Emoties kun je zien als de roeringen van ons gemoed, de uiting die we geven aan iets wat ons raakt. Terwijl het gevoel daaronder aanwezig is: het ervaren van hoogste vreugde of diepste pijn. Ervaren en voelen, zonder dat dat per se in een uiting hoeft te worden omgezet. Soms zetten we snel een emotie in -stappen dus in een activiteit- om niet zo heftig te hoeven voelen waar we aan onderhevig zijn.  Als je bij het gevoel blijft dat onder de emoties ligt kom je op een andere manier in contact met jezelf.

Er wordt vaak gezegd: gevoel bedriegt. Dat is dus volstrekte onzin. En schadelijk. Wat wel klopt: je moet je emoties niet als de hoogste waarheid beschouwen.  Ze zijn maar een uitingsvorm. Negeer je echter je gevoel, dan verarm je. Want je dempt je innerlijke bron. Met je gevoel stem je ook af: dat is wel iets voor mij, dat niet. Alleen: de wereld om ons heen overspoelt ons met zoveel signalen dat we dikwijls vergeten naar die innerlijke stem te luisteren. Of we denken die stem niet te kunnen onderscheiden tussen de overvloed aan gedachten. Als je de gewoonte ontwikkelt om je vooral op die invloeden van buiten te richten en nauwelijks na te gaan wat je echt voelt, weet je als snel niet meer waar je aan toe bent of wat je wilt.  Maar er is altijd de mogelijkheid om beter naar die innerlijke stem te leren luisteren en te ontdekken waar je wezenlijk op uit bent, op weg naar zin in leven en werk.

Overhaastige reactie

Zeker bij een spreker die naar uw gevoel langdradig is, lopen uw gedachten vaak al vooruit op wat de ander van plan is te gaan zeggen. U denkt het wel te weten en vanuit deze 'kennis' onderbreekt u uw gesprekspartner en geeft u meteen een reactie. Ook kan het zijn dat u uw gesprekspartner wel laat uitspreken, maar dat u ondertussen in gedachten bezig bent met het formuleren van een geweldig weerwoord. U luistert niet werkelijk meer naar wat er verder komt, maar reageert op het eerste deel en uw veronderstellingen daarbij.

Opmerkingen ontgaan u

Uw innerlijke stem is met heel andere zaken bezig dan met datgene waarop u zich eigenlijk zou moeten concentreren. Als u werkelijk luistert naar een opmerking is het zeker mogelijk om die te onthouden.

U neemt geen informatie meer op

Als de binnenkomende informatie niet overeen komt met uw ervaringen uit het verleden kan het zijn dat uw innerlijke stem gaat argumenteren dat en waarom deze informatie ' onjuist' is. Op zo'n moment neemt u geen informatie meer op. Uw eigen waarheid ziet u als het meest belangrijk en tegenstrijdige informatie brengt u in verwarring. U blokt de informatie die niet strookt met wat u denkt. Doordat u selectief informatie binnen laat - alleen de informatie die aansluit bij uw bestaande ideeën - wordt u telkens bevestigd dat wat u al dacht ook waar is. Zo ontwikkelt u een beperkte visie, die voor u altijd waar blijkt. Tegelijkertijd mist u belangrijke informatie.

U reageert emotioneel

Als hetgeen de spreker zegt bij u van binnen een emotionele reactie teweeg brengt, zorgt dit ook voor een blokkade. Uw innerlijke stem is dan alleen nog maar boos of verdrietig en biedt geen ruimte meer voor argumenten. Als slechte luisteraar kunt u daarom emotioneel reageren op iets dat voor de spreker al gepasseerd station is.

Luisteren met aandacht

Om een goede luisteraar te worden dient u uw innerlijke dialoog tot zwijgen te brengen. Dit kunt u doen door u voor te nemen werkelijk onbevooroordeeld te luisteren naar wat uw gesprekspartner zegt. Geef de ander in gesprek de ruimte om te spreken en laat uw voorbarige interpretaties achterwege. In mijn artikel Leer actief te luisteren vertelde ik u al hoe u door middel van positieve mimiek, knikken en hummen aan de spreker kunt laten blijken dat u aandachtig luistert. Deze techniek helpt niet alleen om de spreker aan te moedigen in zijn betoog, maar ook om uw aandacht er beter bij te houden (als u tenminste niet slechts doet alsof).

Behalve met deze non-verbale techniek kunt u ook met woorden uw aandacht laten blijken. Ook dit helpt tevens uw gedachten er bij te houden. In plaats van direct reageren kunt u vragen stellen om duidelijkheid te scheppen. Door samen te vatten of te parafraseren (in uw eigen woorden herhalen wat gezegd is) kunt u ook nagaan of u de ander goed begrepen hebt. Aandachtig luisteren helpt u ook om namen beter te onthouden. Als u de intentie heeft werkelijk te luisteren als de ander zijn naam uitspreekt, zult u hem ook beter verstaan. Het kan ook helpen als u de naam van de ander herhaalt nadat hij deze heeft uitgesproken. En als u het niet goed gehoord heeft, is het zeker geen schande om te vragen of de ander zijn naam nog een keer zegt.